Baly: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
tekst hielendal neirûn, flaterkes derút, guon sinnen dy't net rûnen oanpast, etc.
Rigel 1:
'''Baly''' is in [[Yndoneezje|YndonezyskYndonezyske]] eilân[[provinsje]] en provinsje,in [[eilân]] dat beëasten [[Java (eilân)|Java]] en bewesten [[Lombok (eilân)|Lombok]] leit. Fan de [[Lytse Sûnda-eilannen]] leit Baly it meast westlik. It eilân is 5561 km<sup>2</sup>² grut en hie yn 2019 4.336.900 ynwenners. De grutste [[etnyske groep]] op it eilân wurdt foarme troch de [[Balinezen]], dy't de lânseigen [[Balinezenbefolking]] neamd wurdebinne. DeHarren [[taal]] opis it eilân is [[Balineesk]], mar de measte minsken pratekinne ek [[Yndonezysk]] sprekke. DeIt meastemeastepart minskenfan dy'te opBalinezen Balybestiet wenje binneút [[Hindoeïsme|hindoes]],; dit yn tsjinstelling ta de meastebefolking [[Yndoneziërs]]fan Yndoneezje as gehiel, dy't meastfoar it meastepart út [[Moslim|moslims]] binnebestiet. De haadstêd fan Baly is [[Denpasar]], dat súdeastlik leit. Oant 1958 wie dat [[Singaraja]], yn it noarden.
 
=== Taal ===
De lânseigen taal is it Balineesk (''Basa Bali''), in Malayo[[Maleisk-PolynesyskePolynezyske talen|Maleisk-Polynezyske taal]] dy't nau besibbe is oan it [[Sasak (taal)|Sasak]] dat op Lombok sprutsen wurdt. It Balineesk wurdt ek sprutsen yn [[Banyuwangi]], in plak oan 'e eastkust fan Java. Yn totaal hat it Balineesk likernôch fjouwer miljoen sprekkers, dêr't de measten fan op Baly wenje. It Balineesk wurdt tradisjoneel skreaun yn in skrift dat ôflaat is fan it [[Brahmi-skrift]], dat oant de midsiuwen[[Midsiuwen]] yn [[Yndia]] brûkt waard. ''Basa Bali'' hat trije nivo's, dy't te krijen hawwe mei it saneamde[[kastesysteem]] fan it kastensysteemhindoeïsme. It [[kastensysteem]]kastesysteem kin op Baly ûnderferdield wurde yn 4 sosjale klassenkasten:
 
* Brahmana, de kaste of klasse fan 'e prysters[[pryster]]s.
* Ksatria, de kaste of klasse fan 'e keningen[[kening]]en en adelstân[[adel]]stân.
* Wesia, de kaste of klasse fan 'e hannelers[[keaplju]].
* Sudra, de kaste of klasse fanofan 'e 'gewoane man' (90% fan 'e Balinezen).
 
* Sudra, de kaste of klasse fan 'e 'gewoane man' (90% fan 'e Balinezen).
 
Njonken it Balineesk wurdt ek de nasjonale taal, it Yndonezysk, sprutsen op Baly.
 
=== Religy ===
Yn Yndonezië is it ferplichte om in [[religy]] te hawwen. De measte minsken op Baly binne hindoes,hindoe: in 93% fan 'e befolking hat oanjûn him of har as hindoe te ydentifisearjenidentifisearjen. It hindoeïsme op Baly wykt lykwols sterk ôf fan it hindoeïsme yn oare lannen. Dat komt trochdat [[Balineesk hindoeïsme]] bot beynfloede is troch lokale [[mytology]]. It hindoeïsme op Baly hat ek in [[himel]] en in [[hel]], dat hindoeïsme ornaris oars net hat.
 
Baly wurdt wol it eilân fan 'e 1000 timpels[[timpel]]s neamd; dit troch alle timpels dy't ferspraat oer it eilân te finen binne.
 
Fan 'e fyfde iuw ôf fersprate it hindoeïsme him oer [[Súdeast-Aazje|Súdeast-Azië]], mar waard om de 14e iuw hinne op [[Sumatra]] en [[Java]] ferkrongen troch de [[Islamislam]]. Troch de [[IsolasjonistyskIsolasjonisme|isolasjonistyske]] tradysjes en polityk fan Baly is it eilân lykwols altyd hindoeïstysk bleaun.
 
[[Ubud]] wurdt faak sjoen as kulturele haadstêd fan Baly.
 
=== Geografy ===
Mei in oerflakteoerflak 5561 km<sup>2</sup>5561km² is Baly it 108ste eilân fan 'e wrâld, krekt wat grutter as de [[Nederlân|Nederlânske]] provinsje [[Gelderlân]]. De [[Nusa-eilannen]], dy't besúdeasten Baly lizze, falle ek bestjoerlik ek ûnder de provinsje Baly.
 
It heechste punt op Baly is de [[Gunung Agung]] mei 3142 meter.
 
Yn it westen wurdt Baly skaat fan Java troch de [[Seestrjitte fan BalyBalystrjitte]] en yn it easten wurdt it skaat fan Lombok troch de [[Seestrjitte fan LombokLombokstrjitte]]. Trochdat de Seestrjitte fan BalyBalystrjitte op syn smelst mar 2,4 kilometer ismjit, hat Baly yn it ferline wolris oan Java fêstsitten. Dat betsjut dat de [[natuer]] op Baly en Java ferlykber is. De natuer op Lombok is bot oars; troch de bredere Seestrjitte fan LombokLombokstrjitte rint ek de saneamde [[Wallaceline]], in tinkbyldige line dy't as skieding fan [[Azië]] en [[OseäniëOseaanje|OseäniëOseanië]] sjoen wurdt. Bewesten en benoarden dydizze line wurde diersoarten besibbe oan Aziatyske bisten fûn, wylst besuden en beëasten dydizze line soarten fûn wurde dy't besibbe binne oan [[Austraalje (lân)|Australyske]] bisten.
 
=== Toerisme ===
Baly is ferneamd foarom it [[toerisme]], dêr't de [[ekonomy]] it eilân foar it grutste part op draait. Fanwegen de freonlike befolking, de griene natuer, de moaie strannen en de goedkeapelege prizen is it eilân populêr ûnder toeristen, benammen ûnder backpackers[[backpacker]]s. [[Canggu]], [[Ubud]], [[Uluwatu]] en benammen [[Kuta (Baly)|Kuta]] binne populêre bestimmings. De measte toeristen komme binnen troch it ynternasjonale [[fleanfjild Nguruh Rai.]]. It toerisme is sa bot oanwêzich op Baly, dat it suden fan it eilân stadichoan folboud isrekke en tsjinwurdichtsjintwurdich ien grut, drok doalhôf is. Yn 2012 ha der sa'n fiif miljoen toeristen nei Baly west.
 
Fanwegen de drokte op Baly sykje in protte minsken tsjinwurdich Lombok op, dat wol sjoen wurdt as it net-toeristyske broerkebruorke fan Baly.
 
[[Kategory:Baly| ]]