Ille-et-Vilaine

Ille-et-Vilaine (Frânske útspr.: [ileviˈlɛːn], likernôch: "yl-ee-vi-lên"; Bretonsk: Il-ha-Gwilen) is in departemint fan Frankryk dat yn it westen fan it lân leit, oan it begjin fan it skiereilân Bretanje. De namme betsjut letterlik: "Ille en Vilaine", en is ûntlient oan 'e beide wichtichste rivieren fan it gebiet, de Ille en de Vilaine. Ille-et-Vilaine makket diel út fan 'e bestjoerlike regio Bretanje en hat it departemintsnûmer 35. De haadstêd is Rennes, dat mei-iens ek de grutste stêd is. Ille-et-Vilaine hie yn 2016 in befolking fan krapoan 1,1 miljoen minsken.

Ille-et-Vilaine
flagge	wapen
polityk
soarte gebiet	departemint
lân	Frankryk
regio	Bretanje (regio)
haadplak	Rennes
grutste plak	Rennes
departemintsnûmer	35
sifers
ynwennertal	1.051.779 (2016)
oerflak	6.775 km²
befolkingstichtens	155,2 / km²
oar
stifting	1790
tiidsône	UTC +1
simmertiid	UTC +2
koördinaten	48°10′ N 01°40′ W
webside	www.ille-et-vilaine.fr

Geografy

Ille-et-Vilaine leit oan 'e eastgrins fan it skiereilân Bretanje, dêr't dat fêstsit oan it fêstelân fan Noardwest-Jeropa. It beslacht in oerflak fan 6.775 km². It wurdt begrinzge troch it departemint Côtes-d'Armor yn it noardwesten, it departemint Morbihan yn it súdwesten, it departemint Loire-Atlantique yn it suden, it departemint Maine-et-Loire yn it súdeasten, it departemint Mayenne yn it easten en it departemint Manche yn it noardeasten. Yn it noarden hat Ille-et-Vilaine in kustline fan likernôch 65 km lang oan 'e Golf fan Saint-Malo, it diel fan It Kanaal dat ynklamme leit tusken de kusten fan Bretanje, Normanje en de Kanaaleilannen.

It strân oan 'e kust fan It Kanaal by Dinard.

It lânskip fan Ille-et-Vilaine is licht heuvelich en wurdt trochsnien troch de beide rivieren dêr't it departemint syn namme oan tanket, de Ille en de Vilaine, en fierders ek troch de Rance en de Couesnon. It sintrale diel fan Ille-et-Vilaine, dêr't de haadstêd Rennes leit, foarmet in dobbe dy't trochkrúst wurdt troch withoefolle sydrivierkes fan 'e Ille en de Vilaine. Dêromhinne binne de heuvels heger en op plakken begroeid mei âlde bosken dy't no brûkt wurde foar houtkap.

Skiednis

Ille-et-Vilaine ûntstie as bestjoerlike ienheid op 4 maart 1790, nei't by de Frânske Revolúsje fan 1789 alle doetiidske Frânske provinsjes (wêrûnder Bretanje) ôfskaft wiene om opspjalten te wurden yn departeminten. De njoggentjinde iuw waard foar it gebiet karakterisearre troch yndustrialisaasje en urbanisaasje yn 'e krite fan Rennes, en teffens troch in slimme ûnderdrukking fan it Gallo, de streektaal fan it gebiet, troch de Frânske oerheid. Yn 'e twadde helte fan 'e iuw naam Ille-et-Vilaine diel oan in oplibbing fan 'e Bretonske kultuer.

It Place de la République yn Rennes, de haadstêd fan 'e regio Bretanje.

Yn 'e tweintichste iuw gie de aktive striid yn 'e Earste Wrâldoarloch fierhinne oan Ille-et-Vilaine foarby, mar tsientûzenen jonge manlju út it departemint kamen om yn 'e rinfuorgen fan it Westfront. Under de Twadde Wrâldoarloch waard Ille-et-Vilaine ûnder de Slach om Frankryk yn 'e maityd fan 1940 beset troch nazy-Dútslân. Nei de lânings fan 'e Alliëarden yn Normanje, op D-Day, waard it departemint mei it grutste diel fan Bretanje yn augustus 1944 befrijd. Tsjin dy tiid hie de haadstêd Rennes slimme skea oprûn fan Alliëarde bombardeminten, wylst Saint-Malo sels suver hielendal mei de grûn lyk makke wie.

Ekonomy

Ofsjoen fan in lytse konsintraasje fan yndustry om Rennes hinne is Ille-et-Vilaine noch altyd in gebiet dat it op ekonomysk mêd benammen fan 'e agraryske sektor hawwe moat. Dêrby binne benammen de feehâlderij en de fiskerij wichtich. Wynbou wurdt yn it departemint net bedreaun, mar wol de bou fan û.m. nôt, dat fierhinne bedoeld is as feefoer. Op it mêd fan 'e yndustry hat autofabrikant Peugeot in grut fabryk yn Rennes, en dy stêd is ek in sintrum fan 'e Frânske produksje fan tillekommunikaasje-apparatuer en elektroanika.

It Wâld fan Paimpont, wêrfan't sein wurdt dat it it legindaryske wâld Brocéliande út 'e Arthurleginden wêze soe.

Bestjoer

Ille-et-Vilaine is in departemint fan Frankryk dat bestjoerd wurdt troch in departemintale ried, wêrfan't de leden by mei geregelde tuskenskoften holden ferkiezings troch de ynwenners keazen wurde. Oan it haad fan it departemintaal bestjoer, dat syn sit hat yn 'e departemintale haadstêd Rennes, stiet in prefekt. It departemint is ferdield yn 4  arrondisseminten, dy't opdield binne yn 27 kantonnen, dy't wer opdield binne yn 333 gemeenten. Ille-et-Vilaine bestiet fierders út 8 kiesdistrikten foar de Nasjonale Assimblee. De stêd Rennes is histoarysk in bolwurk fan 'e Sosjalistyske Partij (PS).

Demografy

Neffens offisjele sifers út 2016 hie Ille-et-Vilaine doe 1.051.779 ynwenners. De befolkingstichtens kaam dêrmei út op 155,2 minsken de km². De grutste stêd yn it departemint is de Rennes, mei yn 2011 207.000 ynwenners. Rennes is behalven de haadstêd fan it departemint ek de haadstêd fan 'e bestjoerlike regio Bretanje. De twadde stêd fan Ille-et-Vilaine is Saint-Malo, oan 'e noardkust, mei yn 2011 48.000 ynwenners. Nei grutte it trêde plak fan it departemint is de âlde fêstingstêd Dol-de-Bretagne, dy't deunby de kust leit.

It grutste part fan 'e befolking fan Ille-et-Vileine bestiet út etnyske Bretonnen, wylst de rest fierhinne opmakke is út Frânsen. It departemint leit yn Opper-Bretanje, it diel fan it histoaryske Bretanje dêr't fan âlds net it Keltyske Bretonsk, mar it Romaanske Gallo sprutsen wurdt. Dat wurdt faak sjoen as in dialekt fan it Frânsk of sels as in ynkorrekte manear om Frânsk te sprekken. As gefolch fan 'e yntinsive kulturele assimilaasjepolityk dy't it nasjonale regear sûnt de iere njoggentjinde iuw fierd hat, is it Frânsk lykwols tsjintwurdich foar de oergrutte mearderheid fan 'e befolking fan Ille-et-Vilaine de memmetaal.

It Kastiel fan Fougères.

It departemint Ille-et-Vilaine is opmerklik om't it sprekken fan Gallo der troch de departemintale oerheid tsjintwurdich oanmoedige wurdt. Sawol it Gallo as it Bretonsk hawwe learstuollen oan 'e Universiteit fan Rennes. It Bretonsk wurdt no ek yn Ille-et-Vilaine sprutsen troch oan 'e iene kant in beskate ymmigraasje yn it gebiet fan lju út Neder-Bretanje, de Bretonsktalige útein fan it skiereilân, en oan 'e oare kant om't it Bretonsk der op alteast in diel fan 'e skoallen ûnderwiisd wurdt. Ut in resint ûndersyk troch taalkundigen die bliken dat fan it totale oantal Bretonsksprekkers (226.000) 3,3% (oftewol krapoan 7.500) yn Ille-et-Vilaine wenje. Foar de leeftydskategory fan Bretonsksprekkers tusken de 18 en 30 jier lei it oandiel ynwenners fan Ille-et-Vilaine lykwols op 12,7%, wat dermei te krijen hat dat in grut diel fan 'e Bretonsksprekkers ta de âlderein heart, mar net yn Ille-et-Vileine, dêr't de taal al sûnt de Midsiuwen net mear sprutsen waard.

Op religieus mêd bestiet krapoan 65% fan 'e ynwenners fan Ille-et-Vilaine út oanhingers fan 'e Roomsk-Katolike Tsjerke. De oaren binne foar it meastepart ateïsten en agnosten.

Histoaryske befolkingsûntwikkeling

jier	1801	1821	1841	1861	1881	1901	1921	1946	1962	1982	1999	2016
ynwenners	488.846	533.207	549.217	584.930	615.480	614.000	558.574	578.246	614.268	748.272	866.111	1.051.779

Keppelings om utens

• (fr) Offisjele webside fan 'e Algemiene Ried fan Ille-et-Vilaine
• (fr) Offisjele webside fan 'e Prefektuer fan Ille-et-Vilaine

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: References, op dizze side. Commons Wikimedia Commons  Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Ille-et-Vilaine fan Wikimedia Commons.