Tún
In tún is in troch de minske ûntwurpen romte, ornaris bûtendoar, mar soms ek yn in kas of earnewêr binnendoar, dy't bedoeld is foar it tentoanstellen, de kultivaasje en it belibjen fan nocht oan planten en oare foarmen fan 'e natoer.
tunen wiist troch nei dizze side. Foar de strjitte yn Ljouwert, sjoch: Tunen (strjitte).
Beskriuwing
bewurkje seksjeTunen kinne sawol natuerlike as troch minsken makke eleminten omfetsje. De meast foarkommende tún is tsjintwurdich de hûstún, dy't by in beskate wente heart en dus priveeterrein is, en dy't as sadanich faak ôffrede wurdt mei in stek, in skud of in hage. Foarhinne hie it wurd tún yn 'e regel in mear algemiene betsjutting, dy't mear wei hie fan it hjoeddeiske "park", en dêr't it wurd "dieretún" noch in restant fan is. In spesjaal soarte tún is de botanyske tún, in foar it publyk tagonklik park dêr't men plantesoarten sammelet mei as doel wittenskiplik ûndersyk, it jaan fan ûnderrjocht oan it publyk en de bewissiging fan it fuortbestean fan 'e oangeande planten.
Westerske tunen binne frijwol útslutend basearre op it arranzjearjen fan planten, mar der besteane ferskate types easterske tunen, lykas Japanske rotstunen, dy't mar krap of hielendal net gebrûk meitsje fan planten. Tunen binne der fierders yn alle soarten en maten. Guon omfiemje inkeld lânseigen planten, wylst oaren plantesoarten fan oer de hiele wrâld ynkorporearje. Faak wurdt besocht om 'e túnarsjitektuer fuort te sterkjen mei wettereleminten as fivers, fonteinen en wetterfaltsjes, soms mei en soms sûnder fisken (lykas goudfisken of koikoarpers). Troch minsken makke saken as prieeltsjes of stânbylden wurde soms tafoege, en âlderwetse tunen hawwe noch faak in hoekje dat tsjinstdocht as krûdetún en/of kokentún, dêr't dus gewaaksen ferboud wurde foar konsumpsje.
De measte hjoeddeiske tunen besteane út in gersfjildsje dat koart meand holden wurdt, it gazon, mei by de rânen lâns blombêden en romte foar strewelleguod, dêr't alle planten dy't op it ferkearde plak groeie as ûnkrûd betitele en gau fuortwjudde wurde. Tusken de hûsdoar en de grins fan 'e gerjochtichheid fan 'e túneigner rint ornaris in túnpaad fan tegels of grint. It ûnderhâlden fan in tún wurdt túnkjen neamd, al wurdt dy term yn it Frysk ek brûkt foar it bedriuwen fan túnbou, wat hiel wat oars is. Túnkjen yn in tún is foar in protte minsken in leafhawwerij, hoewol't in soad oaren der in grouwéligen hekel oan hawwe. Sadwaande litte tsjintwurdich almar mear lju de hiele tún betegelje, om der mar sa min mooglik lêst fan te hawwe. Dat smyt dan wer swierrichheden op foar de wetterhúshâlding, mei't troch al dy bestrjitting nei in flinke stjalpbui it reinwetter net mear fuortkomme kin en de huzen derûnder strûpe.
| Boarnen, noaten en/as referinsjes: | ||||
|
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: Notes, op dizze side.
|
