Henri Poincaré
Jules Henri Poincaré (Nancy, 29 april 1854 - Parys, 17 july 1912) wie in Frânsk wiskundige en wittenskipsfilosoof. Poincaré wurdt faak beskreaun as de lêste fan de "universalisten", by steat om hast alle gebieten fan wiskunde te begripen en dêroan by te dragen. Boppedat wie hy mynboukundich yngenieur, wittenskiplik adviseur fan it Frânske regear, auteur fan bestsellers en hat hy wichtige stikken fan de spesjale relativiteitsteory ûntwikkele. Syn neef Raymond Poincaré wie presidint fan Frankryk yn de Earste Wrâldoarloch.
De bydragen fan Poincaré oan de wiskunde wienen fûneminteel fan aard, net allinnich oan de wiskunde, mar ek oan de wiskundige natuerkunde en oan de himelmeganika droech hy by. Yn 1911 krige hy foar syn bydragen oan de astronomy de Bruce Medal fan de Astronomical Society of the Pacific. Yn 1905 krige hy al de Matteucci Medal. Hy wie ferantwurdlik foar de formulearring fan it Poincaré-fermoeden, in ferneamd probleem út de wiskunde.
By syn ûndersyk nei it trijelichemsprobleem wie Poincaré de earste dy't in gaoatysk deterministysk systeem ûntdekte. Hy lei dêrmei in fûnemint foar de moderne gaosteory.[1]
Yn 1908 waard Poincaré keazen ta lid fan de Académie française.
Henri Poincaré levere in soad bydragen op ferskate gebieten fan de suvere- en tapaste wiskunde, lykas: himelmeganika, streamingslear, optika, elektrisiteit, telegrafy, kapillariteit, elastisiteit, termodynamika, potinsjaalteory, kwantumteory, relativiteitsteory en de natuerkundige kosmology.
Neist syn wittenskiplike aktiviteiten wie hy ek in popularisator fan de wis- en natuerkunde en skreau hy meardere populêrwittenskiplike boeken.
Spesifike tema's, dêr 't hy oan bydroegen hat:
- algebrayske topology
- de teory fan de analityske funksjes fan meardere komplekse fariabelen
- de teory van abelse funksjes
- algebrayske mjitkunde
- Poincare wie ferantwurdlik foar de formulearring fan ien fan de meast bekende problemen yn de topology, it bekende fermoeden fan Poincaré.
- werhellingsstelling fan Poincaré
- hyperboalyske mjitkunde
- getalteory
- it trijelichamsprobleem
- de teory fan de Diophantyske fergelikingen
- de theorye fan it elektromagnetisme
- spesjale relativiteitsteory
- Yn in artikel út 1894 yntrodusearre hy it konsept fan de fûnemintaalgroep.
- Op it mêd fan differinsjaalfergelikingen hat Poincaré in soad resultaten berikt, dy't kritysk binne foar de kwalitative teory fan differinsjaalfergelikings, bygelyks de Poincaré-sfear en de Poincaré-ôfbylding.
- Poincaré oer "elts leaut" yn de Normaalwet fan fouten (sjoch normale ferdieling foar in oersjoch fan dy "wet")
| Boarnen, noaten en/as referinsjes: |
|