Wikipedy

Willemsoard (Stienwikerlân): ferskil tusken ferzjes

Skiednis ynteraktyf trochsjen
←Toan eardere ferskillenNeikommende ferskillen →
Content deleted Content added
FisueelWikitekst
Swarte Kees (oerlis | bydragen)
56.999 edits
No edit summary
Swarte Kees (oerlis | bydragen)
56.999 edits
wurkleas
Rigel 1:
'''Willemsoard''' is in plak yn de gemeente [[Stienwikerlân]] yn [[Oerisel]]. WillemsoordWillemsoard waard yn [[1820]] as koloanje troch de [[Maatschappij van Weldadigheid]] stifte.
 
Binnen de lange rige fan 34 lytse kearnen yn Stienwikerlân dy't ûntstie nei de weryndieling mei [[Brederwiede]] en [[Iselham]] anno 2005, nimt Willemsoard it tige bysûnder plak yn. Ommers de skiednis fan de MaatschappijMaatskippij vanfan WeldadigheidWoldiedichheid jout it doarp in opfallend histoaryske status. In skiednis dy't net sa fier werom giet yn ús jier jiertelling mar like boeiend as unyk neamd wurde mei, oerjitten mei in keninklik sauske. Willemsoard is fan 1820. Yn dat jier waard yn opdracht fan de Maatskippij begûn mei de oanlis fan wegen en de bou fan de earste 100 huzen. Mei dêrneist de grutte gebouwen lykas de wente fan de ûnderdirekteur, de spinseal mei waskhok, in wente foar de adjunkt-direkteur fabrykswezen en de skoalle mei ûnderwizerswente. De nedige grûn wie dêrfoar oankocht fan ûnder mear Het Heideveld [[Stienwikerwâld]].
{{Wurk}}
Generaal [[Johannes van den Bosch]] wie de geastlike heit fan de plannen om yn [[Frederiksoard]], [[Wilhelminaoard]] en Willemsoard trije frije koloanjes te stiftsjen om kânsarme húshâldings út it westen fan Nederlân de gelegenheid te bieden in nij bestean op te bouwen. De kolonisten krigen in woente mei in bunder grûn, der waard foarsjoen yn harren ûnderhâld, der wie genêskundige help, en godstsjinst- en skoalûnderwiis. Tanksij de kontribúsje fan in flink oantal reedlik begoedige Nederlanners koenen de leefomstannichheden fan die legere folksklassen frijwat ferbetttere wurde. It Hûs fan Oranje wie tige ynteressearre yn de plannen. De kroanprins fan Oranje, de lettere [[Willem II fan de Nederlannen|Kening Willem II]], joech Willemsoord syn namme. Willem betaalde de bouw van de school en onderwijzerswoning uit eigen zak: welgeteld 1.400 gulden voor de realisatie van beide gebouwen.▼
 
▲Generaal [[Johannes van den Bosch]] wie de geastlike heit fan de plannen om yn [[Frederiksoard]], [[Wilhelminaoard]] en Willemsoard trije frije koloanjes te stiftsjen om kânsarme húshâldings út it westen fan Nederlân de gelegenheid te bieden in nij bestean op te bouwen. De kolonisten krigen in woentewente mei inien bunder grûn, der waard foarsjoen yn harren ûnderhâld, der wie genêskundige help, en godstsjinst- en skoalûnderwiis. Tanksij de kontribúsje fan in flink oantal reedlik begoedige Nederlanners koenen de leefomstannichheden fan die legere folksklassen frijwat ferbetttere wurde. It Hûs fan Oranje wie tige ynteressearre yn de plannen. De kroanprins fan Oranje, de lettere [[Willem II fan de Nederlannen|Kening Willem II]], joech Willemsoord syn namme. Willem betaaldebetelle de bouwbou vanfan de schoolskoalle en onderwijzerswoningde uitûnderwizerswente ''ut eigen zakbûse: welgeteldwol 1.400 guldengûne voorfoar de realisatierealisaasje vanfan beide gebouwen.
It rezjym van de Maatschappij wie streng. De jeugd gie seis dagen yn de wike nei skoalle. Willemsoard telde in relatyf gru oantal opliedingen neist de legere skoalle. Zo was er nabij het centrum een naai- en breischool alsmede een tekenschool. De jeugd kon ook opgeleid worden in verschillende takken van nijverheid. Zo was er een zakkenweverij, een touwbaan, een timmerwinkel en een verfwinkel, terwijl de bos- en landbouw de jeugd perspectief bood op de administratie van de Maatschappij terecht te komen. Maar Willemsoord kende ook een eigen landbouwvakschool die op de Ronde Blesse was gesitueerd: de Gerard Adriaan van Swieten Landbouwschool. De maatskippij hie yn de directe omgeving drie "goed gedreven" boerderijen (Hoeve Utrecht, Hoeve Amsterdam en Hoeve Generaal van den Bosch) waardoor er voldoende grond beschikbaar was voor het aanleggen van proefvel¬den voor de studenten. Verder waren een veearts, stoomzuivelfabriek en een ontromingsfabriek binnen handbereik. De landbouwschool werd in 1890 gesticht en 1910 gesloopt, waarna de school tot woonhuis werd omgebouwd.▼
 
▲It rezjym van de MaatschappijMaatskippij wie strengstrang. De jeugd gie seis dagen yn de wike nei skoalle. Willemsoard telde in relatyf grugrut oantal opliedingenopliedings neist de legere skoalle. ZoSa waswie erder nabijtichtby hetde centrum[[buorren]] eenin naai- en breischoolbreidskoalle alsmedeen eenin tekenschooltekenskoalle. De jeugd konkoe ookek opgeleidolieden wordenwurde inyn verschillendeferskillende takkentûken vanfan nijverheidniverheid. ZoSa waswie erder eenin zakkenweverijsekkeweverij, eenin touwbaantoubaan, eenin timmerwinkel en eenin verfwinkelfervewinkel, terwijlwylst de bosbosk- en landbouwlânbou de jeugd perspectiefperspektyf boodbea op de administratieadministraasje vanfan de Maatschappij terechtterjochte te komenkommen. MaarMar WillemsoordWillemsoard kendehie ookek eenin eigen landbouwvakschoollânboufakskoalle diedy't op de Ronde Blesse was gesitueerdstie: de Gerard Adriaan van Swieten LandbouwschoolLânbouskoalle. De maatskippij hie yn de directeneiste omgevingomjouwing drietrije "goed gedreven" boerderijenpleasten (Hoeve UtrechtUtert, Hoeve Amsterdam en Hoeve Generaal van den Bosch) waardoorwêrtroch't erder voldoendegenôch grondgrûn beschikbaarbeskikber waswie voorfoar hetit aanleggenoanlizzen vanfan proefvel¬denproeffjilden voorfoar de studentenstudinten. VerderFierders warenwienen eenin veeartsfeearts, stoomzuivelfabriekstoommolkfabryk en eenin ontromingsfabriekûntrjemmingsfabryk binnen handbereikhânberik. De landbouwschoollânbouskoalle werdwaard inyn 1890 gestichtstifte en 1910 geslooptsloopt, waarnawêrnei't de schoolskoalle totta woonhuiswenhûs werdomboud omgebouwdwaard.
Het eerste kerkgebouw dat in de drie vrije koloniën werd gesticht was bestemd voor de joodse kolonisten. Die gezinnen werden in het noordoostelijke deel van de kolonie Willemsoord (op [[De Pol (Steenwijkerland)|De Pol]]) gehuisvest en dat gebied kreeg in de volksmond de naam Jodenhoek. Er werd later (1837) ook een Israëlitisch bijschooltje gebouwd samen met een kleine synagoge. In 1860 woonden er nog 24 joodse gezinnen in de kolonie Willemsoord. De Nederlands Hervormde kerk aan de Steenwijkerweg in Willemsoord werd in januari 1855 ingewijd.
 
It earste tsjerkegebou dat yn de frije koloanjes stifte waard wie ornearre foar de joadske kolonisten. Dy húshâldings waarden yn it noardeastlike diel fan de koloanje Willemsoard (op [[De Pol (Stienwikerlân)|De Pol]]) hûsfêste en dat gebiet krige yn de folksmûle de namme Joadehoeke. Der waard letter ([[1837]]) ek in Israëlitysk byskoaltsje boud tegearre mei in lytse synagoge. Yn 1860 wennen der noch 24 joadske húshâldings yn de koloanje Willemsoard. De Nederlânsk Herfoarme tsjerke oan de Stienwikerwei yn Willemsoard waard yn jannewaris 1855 ynwijd.
Wat maakte Willemsoord nu zo bijzonder, zo verschillend van de omgeving? Cecilia Kloosterhuis, noemt in haar boek “De bevolking van de Vrije Koloniën van de [[Maatschappij van Weldadigheid]]” onder meer de gangbare spreektaal die dicht bij het Algemeen Beschaafd Nederlands lag en "geïmporteerd" door de stedelingen uit het Westen. “Maar ook de omgangs¬vormen in het dorp speelden een rol in het anders zijn. Kinderen werden van jongs af aan orde en regels gewend en strenger opgevoed dan elders”, aldus de vrouw naar wie in Willemsoord een straat werd vernoemd. Over de vormgeving van het dorp is ze wat negatief: "Het strakke van de aanleg, de ontzettende regelmaat in de verkaveling, de eentonigheid van de vrijwel gelijke koloniehuisjes op honderd meter afstand van elkaar langs de kaarsrechte wegen. Alles monotoon, zelfs de houtwallen. Geen verrassing, geen kronkel¬weggetjes". Was Willemsoord dan geen echt dorp? Juist wel, maar anders. De gebouwen en voorzieningen waren opvallend. Er was een kerk, school, postkantoor, een café, zelfs een spoorwegstationnetje. Er waren een paar winkels, een bakkerij, smederij, een klein zuivel¬fabriekje, de molen, een mandenmakerij, zelfs een eigen dokter en vroedvrouw, eigen [[gevangenisgeld|koloniegeld]] was in omloop. Maar ook een verenigingsgebouw gewijd aan onderwijs en ontspanning dat in de volksmond Ons Gebouw werd genoemd.
 
Wat makke Willemsoard no sa bysûnder, sa ferskillend fan de omjouwing? Cecilia Kloosterhuis, neamt yn har boek “De befolking fan de Frije Koloanjes fan de "Maatschappij van Weldadigheid” ûnder mear de gongbere sprektaal dy't ticht by it Algemien Beskaafd Nederlânsk lei en "ymportearre" troch de stedelingen út it Westen. “Mar ek de omgongsfoarmen yn it doarp spilen in rol yn it oars wêzen. Bern wienen fan jongs ôf oan oarder en regels wend en stranger opfieden as op oare plakken”, neffens de frou nei wa't yn Willemsoard in strjitte neamd waard. Oer de foarmjouwing fan it doarp is se wat negatyf: "It strakke fan de oanlis, de ôfgryslike regelmaat yn de ferkaveling, de ientoanigens fan de suver gelikense koloanjehúskes op hûndert meter ôfstân fan elkoar lâns de streekrjochte wegen. Alles monotoan, sels de houtwâlen. Gjin ferrassing, gjin kronkelpaadsjes". Wie Willemsoard dan gjin echt doarp? Krekt al, mar oars. De gebouwen en foarsjennings wienen opfallend. Der wie in tsjerke, skoalle, postkantoar, in kafee, sels in spoarstasjontsje. Der wienen in pear winkels, in bakkerij, smidterij, inlyts molkfabrykje, de mûne, in kuorremakkerij, sels in eigen dokter en baakster, eigen [[finzenisjild|koloanjejild]] wie yn omrin. Mar ek in ferieningsgebou wijd oan ûnderwiis en ûntspanning dat in de folksmûle Us Gebou neamd waard.
De herinneringen aan het bijzondere van het koloniedorp Willemsoord vervaagden echter steeds meer. Vanaf rond 1920 werden de bezittingen van de Maatschappij verkocht. Welgeteld 185 jaar na de komst van de allereerste bewoners is er nog een archief, zijn er een handvol (straat)namen, oude foto's, tekeningen en een diaserie dat die historie levend houdt. Op kerkhof "Vredehof" spreken de namen op de grafstenen de taal van het verleden.
 
De herinneringen oan it bysûndere fan it koloanjedoarp Willemsoard ferdwûnen lykwols geandewei mear. Nei ± 1920 waarden de besittingen fan de Maatschappij ferkocht. 185 jier nei de komst fan de allerearste bewenners is der noch in argyf, binne der noch in hânfol {strjit)nammen, âlde foto's, tekeningen en in diasearje dat dy histoarje libben hâlde. Op tsjerkhôf "Fredehof" sprekke de nammen op de grêfstiennen de taal fan it ferline.
Na de [[Twadde Wrâldoarloch]], zo eind vijftiger, begin zestiger jaren, kreeg Willemsoord een ander gezicht. Tussen Paasloregel en de beek De Reune werd een nieuw woonwijkje gebouwd, later gevolgd door de nieuwe woningen in het zuidwesten van het dorp. Eind tachtiger jaren werd de A32 aangelegd. De basisschool moest uitbreiden omdat zij te klein werd om de aanwas van leerlingen te kunnen verwerken. Multifunctioneel sintrum ’t Kolonie¬huus’ kwam mede dankzij veel vrijwilligerswerk tot stand. Aan de andere kant verdwenen winkels echter als sneeuw voor de zon en werd de roep om leefbaarheid steeds sterker.
 
Nei de [[Twadde Wrâldoarloch]], sa ein fyftiger, begjin sechtiger jierren, krige Willemsoard in oar oansjen. Tusken Paasloregel en de beek De Reune waard in nij wenwykje boud, letter folge troch de nije woningen yn it súdwesten fan it doarp. Ein tachtiger jierren waard de A32 oanlein. De basisskoalle moast útwreidzje omdat se te lyts waard om de groei fan learlingen ferwurkje te kinnen. Multifunksjoneel sintrum ’t Kolonie¬huus’ kaam mei troch in soad frijwilligerswurk ta stân. Oan de oare kant ferdwûnen winkels lykwols as snie foar de sinne en waard de rop om leefberheid hieltiten sterker.
{{boarnen|boarnefernijing=
*[http://www.kolonie3.nl Kolonie 3 Alles oer Willemsoard]
Line 23 ⟶ 22:
[[Kategory:Plak yn Oerisel]]
[[Kategory:Stienwikerlân]]
 
 
[[en:Willemsoord, Steenwijkerland]]
Opfrege fan "https://fy.wikipedia.org/wiki/Willemsoard_(Stienwikerlân)"