Wikipedy

Ymperialisme: ferskil tusken ferzjes

Skiednis ynteraktyf trochsjen
←Toan eardere ferskillenNeikommende ferskillen →
Content deleted Content added
FisueelWikitekst
L r2.7.1) (Bot - derby: nl:Imperialisme
Swarte Kees (oerlis | bydragen)
56.999 edits
wurkleas
Rigel 1:
'''Ymperialisme''' is it proses wêrby 't lannen harrn macht yn oare dielen fan de wrâld útwreidzje wolle troch gebieden te feroverjen en te behearskjen.
{{wurk}}
Sûnt ein [[15e ieu]] wienen Europeeske lannen al dwaande mei ekspânsje. Foar dy tiid wie der noch sprake fan in oantal lykweardige grutte [[beskaving|wrâldbeskavings]]. Dêrnei nam Europa als gevolg van haar technische, militaire en economische overwicht steeds duidelijker de lieding. Gedreven door wisselende combinaties van economische, wetenschappelijke en [[Christelijke zending|religieuze]] motieven begon de Europese macht overal op aarde voelbaar te worden. Tot [[1870]] was de Europese invloed in [[Azië]] en [[Afrika]] nog vrij gering. Europeanen beperkten zich tot het stichten van handelskolonies in kustgebieden. Ze grepen niet in in de bestaande productiewijzen, ze dreven handel in producten die de bestaande inheemse economie voortbracht. Ook de politieke structuren lieten ze intact. In de loop van de 19e eeuw breidden de Europese kolonies zich langzaam uit. ▼
 
▲Sûnt ein [[15e ieu]] wienen Europeeske lannen al dwaande mei ekspânsje. Foar dy tiid wie der noch sprake fan in oantal lykweardige grutte [[beskaving|wrâldbeskavings]]. Dêrnei namnaam Europa alstroch gevolghar van haar technischetechnyske, militairemilitêre en economischeekonomyske overwichtoerwicht steedsmear en duidelijkermear de lieding. GedrevenMei doortroch wisselendewikseljende combinatieskombinaasjes vanfan economischeekonomyske, wetenschappelijkewittenskiplike en [[Christelijkereligjeuze zending|religieuze]]motiven motieven begonbegûn de EuropeseEuropeeske macht overalrûnom op aardeierde voelbaarfielber te wordenwurden. TotOant [[1870]] waswie de Europese invloedynfloed inyn [[AziëAazje]] en [[Afrika]] nognoch vrijfrij geringlyts. Europeanen beperkten zichhar totta hetit stichtenstiftsjen vanfan handelskolonieshannelskoloanjes inyn kustgebiedenkustgebieten. ZeSe grepengrypten nietnet inyn inyn de bestaandebesteande productiewijzenproduksjewizen, zese drevendreaunen handelhannel inyn productenprodukten diedy't de bestaandebesteande inheemseynlânske economieekonomy voortbrachtfuortbrocht. OokEk de politiekepolitike structurenstruktueren lieten zese intactyntakt. InYn de looprin vanfan de [[19e eeuwieu]] breiddenwreiden de EuropeseEuropeeske kolonieskoloanjes zichhar langzaamstadichoan uitút.
Tusken [[1870]] en [[1914]] veranderde die terughoudendheid radicaal. Het tempo van de Europese expansie versnelde dramatisch. Vrijwel geheel [[Afrika]], [[Oceanië]] en grote delen van [[Azië]] werden onder Europees bestuur gebracht. De Europeanen begonnen hun kolonies systematisch te exploiteren. Ze begonnen het vervaardigen van producten op een moderne economische manier aan te pakken. Zo investeerden ze in de [[mijnbouw]] en [[plantage]]culturen als [[tabak]], [[rubber]], [[sucrose|suiker]], [[thee (drank)|thee]] en [[koffie]] en verbeterden ze de [[verkeersinfrastructuur|infrastructuur]] om de producten gemakkelijker te verhandelen door de aanleg van [[spoorweg]]en en [[haven]]s. Er werden banken en verzekeringsmaatschappijen opgezet en de horeca ontwikkelde zich om Europeanen tegemoet te komen.
 
Tusken [[1870]] en [[1914]] feroare dy efterhâldenheid radikaal. It tempo fan de Europeeske ekspânsje gie dramatysk omheech. Hast heul [[Afrika]], [[Oseaanje]] en grutte dielen fan [[Aazje]] waarden ûnder Europeesk bestjoer brocht. De Europeanen begûnen harren koloanjes systematysk te eksploitearjen. Se begûnen it meitsjen fan produkten op in moderne ekonomysk manier oan te pakken. Sa ynvestearren se yn de [[mynbou]] en [[plantaazje]]kultueren as [[tabak]], [[rubber]], [[sukroaze|sûker]], [[tee]] en [[kofje]] en ferbetteren se de ynfrastruktuer om de produkten makliker te ferhanneljen troch de oanlis fan spoarwegen en [[haven]]s. Der waarden banken en fersekeringsmaatsjkippijne opsetten en de horeka ûntwikkele him om Europeanen temjitte te kommen.
Mei it hieltiten groeiende Europeesk koloniaal gebied werden de Europese ideeën ook steeds verder verspreid, als eerste het [[Christendom]] en de Europese rechtssysteem en op de lange duur verspreiden het [[Modern humanisme|humanisme]], [[communisme]] en vooral [[nationalisme]] zich in de kolonies▼
 
▲Mei it hieltiten groeiende Europeesk koloniaal gebiedgebiet werdenwaarden de EuropeseEuropeeske ideeën ookek steedshieltiten verderfierder verspreidferspriede, alsas eersteearste hetit [[ChristendomKristendom]] en deit EuropeseEuropeeske rechtssysteemrjochtssysteem en op de lange duurduer verspreidenfersprieden hetit [[Modern humanisme|humanisme]], [[communismekommunisme]] en vooralbenammen [[nationalismenasjonalisme]] zichhar inyn de kolonieskoloanjes.
 
== Sjoch ek ==
Opfrege fan "https://fy.wikipedia.org/wiki/Ymperialisme"