Wikipedy

Relativiteitsteory: ferskil tusken ferzjes

Skiednis ynteraktyf trochsjen
←Toan eardere ferskillenNeikommende ferskillen →
Content deleted Content added
FisueelWikitekst
L r2.7.1) (Bot - derby: nl:Relativiteitstheorie
oers
Rigel 5:
 
It sintrale idee fan relativiteitsteory is dat de wetten fan de meganika, of de natuerkunde yn it algemien, net ôfhinklik wêze meie fan de snelheid dy't in waarnimmer hat foar oare waarnimmers oer. [[Galileo Galilei]] hie om 1600 al in fyzje op dit prinsipe. Ieuwen letter waarden de spesjale en de algemiene relativiteitsteory ûntwikkele.
{wurk}}▼
== Relativiteitsteory fan Galilei ==
De relativiteitsteory fan Galilei giet út fan it prinsipe: De wetten fan de meganika bine itselde foar waarnimmers yn twa stelsels dy't [[ienpearich]] (in beweging dy't gjin [[fersnelling (natuerkunde)|fersnelling]] of [[fertraging]] kent) ten opsichte fan elkoar bewege. Sokke stelsels wurde [[ynertsiaalstelsel]]s. Oars sein: it is foar dyselfde twa waarnimmers ûnmooglik om aan de hand van de wetten van de meganika te bepalen wie van beiden een absolute beweging uitvoert of mogelijk stilstaat. Dit heeft als direct gevolg dat er alleen relatieve en geen absolute snelheden bestaan – vandaar de naam ''[[relativiteitsprincipe]]''.
 
Yn de relativiteitsteory fan Galilei binne koördinatestelsels dy't ienpearich ten opzichteopschte vanfan elkaarelkoar bewegenbewege, alsrelativeare volgt gerelateerd.troch: Stel dat ten opzichteopsichte vanfan hetit stelsel S de snelheid vanfan eenin anderoar stelsel S' gelijklyk is aanoan '''v''', en dat de nulpunten vanfan beide stelsels op tijdstiptiidstip t = 0 samenvallengearfalle. As wy posysjes yn S mei '''r''' oantsjutte en yn S' mei '''r'''', jildt nei ferriferrin fan in tiid t:
 
:<math>\mathbf{r}'=\mathbf{r}-\mathbf{v}t</math>
 
De klassike [[mechanica]] volgensneffens de [[wetten vanfan Newton]] namnaam dit relativiteitsprinciperelativiteitsprinsipe overoer vanfan [[Galileo Galilei]].
 
== Spesjale relativiteitstheorie ==
De spesjale relativiteitstheorierelativiteitsteory werdwaard ontwikkeldûntwikkele inyn [[1905]] doortroch [[Albert Einstein]]. DezeDizze theorieteory gaatgiet uitút vanfan de volgende tweetwa [[AxiomaAksioma|postulaten]]:▼
 
* De wetten fan de [[natuerkunde]] (ynklusyf dy fan de [[elektrodynamika]]) binne itselde foar waarnimmers yn [[ynertsjaalstelsel]]s dy't [[ienpearich]] ten opsichte fan elkoar bewege.
▲De spesjale relativiteitstheorie werd ontwikkeld in [[1905]] door [[Albert Einstein]]. Deze theorie gaat uit van de volgende twee [[Axioma|postulaten]]:
* De [[ljochtsnelheid]] yn [[fakuüm]] is in universele konstante, ofwol: waarnimmers yn [[ynertsjaalstelsel]]s mjitte foar de [[ljochtsnelheid]] yn fakuüm altyd 299.792.458 m/s, ûnôfhinklik fan harren ûnderlinge (relative) beweging.
 
▲{wurk}}
* De wetten van de [[natuurkunde]] (inclusief die van de [[elektrodynamica]]) zijn dezelfde voor waarnemers in [[inertiaalstelsel]]s die [[eenparig]] ten opzichte van elkaar bewegen.
HetIt eersteearste postulaat leunt in feite dicht aan bij het basisidee van relativiteitstheorie van Galilei. Het tweede postulaat was (ten tijde van Einstein) een geheel nieuw principe, met (ondanks zijn formele eenvoud) bijzonder verreikende gevolgen. Om deze twee basisideeën met elkaar te verzoenen, zijn er speciale transformaties, de zgn. [[Lorentztransformatie]]s, nodig om plaats en tijd van de ene waarnemer om te rekenen in plaats en tijd van de andere. Hieruit volgt dat plaats en tijd met elkaar verbonden zijn. Evenzo zijn [[elektrisch veld|elektrische]] en [[magnetisch veld|magnetische velden]] ('''E''' en '''B''') voor verschillende waarnemers in elkaar om te rekenen met Lorentztransformaties.▼
* De [[lichtsnelheid]] in [[vacuüm]] is een universele constante, oftewel: waarnemers in [[inertiaalstelsel]]s meten voor de [[lichtsnelheid]] in vacuüm altijd 299.792.458 m/s, onafhankelijk van hun onderlinge (relatieve) beweging.
 
▲Het eerste postulaat leunt in feite dicht aan bij het basisidee van relativiteitstheorie van Galilei. Het tweede postulaat was (ten tijde van Einstein) een geheel nieuw principe, met (ondanks zijn formele eenvoud) bijzonder verreikende gevolgen. Om deze twee basisideeën met elkaar te verzoenen, zijn er speciale transformaties, de zgn. [[Lorentztransformatie]]s, nodig om plaats en tijd van de ene waarnemer om te rekenen in plaats en tijd van de andere. Hieruit volgt dat plaats en tijd met elkaar verbonden zijn. Evenzo zijn [[elektrisch veld|elektrische]] en [[magnetisch veld|magnetische velden]] ('''E''' en '''B''') voor verschillende waarnemers in elkaar om te rekenen met Lorentztransformaties.
 
Het artikel van Einstein verscheen in [[1905]] onder de titel ''Zur Elektrodynamik bewegter Körper'' (over de [[elektrodynamica]] van bewegende lichamen). De theorie heeft als [[postulaat]] dat de [[lichtsnelheid]] in [[vacuüm]] hetzelfde is voor alle waarnemers. Dit was in overeenstemming met de resultaten van het [[Michelson-Morley-experiment|experiment]] van [[Albert Michelson|Michelson]] en [[Edward Morley|Morley]], waar de wetenschap tot op dat moment niet goed raad mee wist. In deze experimenten was aangetoond dat er geen absoluut stilstaand medium, de [[ether (medium)|ether]], bestaat, dat als drager van lichtgolven zou fungeren.
Opfrege fan "https://fy.wikipedia.org/wiki/Relativiteitsteory"