Foederati: ferskil tusken ferzjes

'''Foederaty''' (''[[Latynsk]]: ferbûnen, meartal fan foederatus: ferbûne'') is in term dy't tsjintwurdich foaral brûkt wurdt foar de [[Germanen|Germaanske]] stammen dy't yn de earste ieuwen nei Kristus as foederati opkamen yn it [[Romeinske Ryk]]. It begryp sels is lykwols âlder dan dy tiid.

 

Yn de earste ieuwen foar Kristus beskikte Rome al oer in systeem wêrby't de ferskate stammen yn [[Itaalje]] opdield waarde yn "klassen", nei harren relaasje mei de Romeinen. De ''[[Latinen]]'' waarden as Romeinske bloedbruorren beskôge. Dêrnei kamen de ''Foederaty'': sy hienen net it Romeinske boargerrjocht, mar wienen troch in wetlik ferdrach ferbûn mei Rome. De oare folken wiene bûnsmaten, ''[[Socii]]''.

 

Om't dy yndieling in soad ûndúdlikens joech, waard de ûnderlinge ferbûnens fan Italjaanske folken, yn 90 foar Kristus, wetlik regele yn de ''[[Lex Julia]]''. Alle steaten waard it [[Romeinske boargerrjocht]] oanbean. Dêrtroch koenen sy allegear tatrede ta de [[Romeinske Republyk]], de ''res publica''.

 

Yn de earste ieuwen nei it begjin fan de jiertelling krige it begryp foederaty in rommere bestsjutting. Earst waarden troch de Romeinen guon stammen as foederaty oan harren bûn troch stipe mei jild of iten. Letter waard it foederaty hieltyd faker tastien harren yn it Romeinske Ryk te festigjen. Troch dy feitlike opname yn it Ryk krigen de foederaty ek in soartemint fan beskerming. Yn ruil dêrfoar betellen de foederaty belesting oan de Romeinen: sy leveren Rome helptroepen foar it leger. In protte bekende Germaanske oanfierders dy't letter yn opstân komme soene tsjin Rome, lykas [[Arminius]], [[Julius Civilis]] en [[Alarik I|Alarik]], makken opgong yn it Romeinse leger.

 

Yn it leger gong it allyksa. Yn de rin fan de 5e ieu rekke de militêre sterkens fan it Romeinske leger sawat hielendal basearre op foederaty ienheden. Yn [[451]] koe [[Attila|Attila de Hun]] mei muoite ferslein wurde mei help fan foederaty, wêrûnder de [[Fisigoaten]], [[Boergonden]], [[Franken]] en [[Alanen]]. Lang om let wie ien stam fan foederaty, de Germaanske stam de [[Herulen]], ferantwurdlik foar de ein fan it West-Romeinske Ryk. De lêste Romeinske keizer [[Romulus Augustulus]] waard ôfsetten troch de ''[[magister militum]]'', oerbefelhawwer, fan de ''foederaty'', de Herulenlieder [[Odoaker]].

 

* [http://www.echeat.com/essay.php?t=25586 www.echeat.com essay oer de Foederaty] {{noat|Ingelsk}}

 

[[sh:Federati]]

[[sl:Foederati]]

[[sv:Foederati]]