Henry Hudson: ferskil tusken ferzjes
Content deleted Content added
AvocatoBot (oerlis | bydragen) L r2.7.1) (Bot - derby: hu:Henry Hudson |
L r2.7.3) (Bot - derby: la:Henricus Hudson; tekstwiziging |
||
Rigel 2:
[[Ofbyld:Henry Hudson Map 26.png|thumb|200px|De Noard-Amerikaanske reizen fan Hudson]]
[[Ofbyld:Halve Maen front.jpg|thumb|Replika fan Hudson's skip ''Halve Maen'', yn 1909 skonken troch Nederlân oan de FS doe't it 300 jier lyn wie dat de kontrei om New York ûntdutsen waard]]
'''Henry Hudson''' (± 1560/70s - 1611?) wie in [[Feriene Keninkryk|Ingelse]] [[ûntdekkingsreizger]] en [[seefarder]] yn de iere [[17e ieu]].
Hudson syn lêste ekpedysje hie it doel om de [[Noardwest Passaazje]] te finen. Hy ûntdekte doe [[Strjitte Hudson]] en de [[Hudsonbaai]]. Nei de oerwintering yn [[Jamesbaai]] yn 1611, woe Hudson fierder nei it westen trochsette, mar it grutste part fan syn bemanning makke oproer en sette Hudson, syn soan, en oaren yn in sloep. Net ien hat se ea wer sjoen.
== Earste en twadde reis ==
Der is suver neat bekend oer Hudson syn libben fan foar [[1607]]. Saakkundigen binne it net iens oer syn bertejier en komôf. Yn 1607 makke er yn tsjinst fan de Ingelske [[Muscovy Company]] syn earste ûntdekkingsreis. Hudson wie in betûft seeman en wie op de hichte mei it wurk fan [[Willem Barents]]. Hy ûndersike de kusten fan
Yn [[1608]] makke er in twadde reis op de ''Hopewell'' mei as doel it finen fan in trochgong tusken Spitsbergen en [[Nova Sembla]] (en sa fierder nei Aazje). Yn de [[Karasee]] waard er lykas de earste kear trich it [[
== Tredde reis ==
Yn
Mei de ''Halve Maen'', in skip fan amper 70 [[Registerton|ton]] en in Nederlânsk-Ingelske bemanning (20 koppen) gong er opnij op paad om de Noardeastlike passaazje te sykjen. De rûte wie trochsprutsen mei dûmny [[Petrus Plancius]], dy’t fan betinken wie dat it tichter by it noarden waarmer wurde soe en it wetter iisfrij wêze soe. Men wie hastich fanwege mooglike Frânske konkurrinsje fan [[Isaac le Maire]] syn ekspedysje.
Rigel 18:
Op [[4 april]] [[1609]] ferliet er de haven fan Amsterdam. Doe’t er om de [[Noardkaap]] syld wie die bliken dat de iisgong noch helte slimmer wie as op syn eardere reizen. De bemanning protestearre yn de omkriten fan [[Nova Sembla]]. Ynstee fan trochsette of op te jaan, besleat Hudson it oer in oare boech te smiten. Hy stiek de Atlantyske Oseaan oer en begûn te sykjen nei in trochfeart troch Noard-Amerika]; hy basearre him op ynformaasje fan in kolonist út [[Firginia]].
Healwei july wie Hudson bewesten fan [[Nova Scotia]], bedarre yn in stoarm en folge doe de kust nei it suden mei in nije mêst. Op 4 augustus farde it skip
Hudson farde sa’n 200 kilometer de rivier op, sa’n bytsje oant de hjoeddeiske stêd [[Albany (New York)|Albany]] ([[Kinderhook (New York)|Kinderhook]]) ta. Geregeldwei waarden de omkriten ferkend mei de sloep. De bemanning ruile griene [[tabak]], oesters, maiskolven, druven, pompoenen en bever- en otterfellen mei de yndianen foar snypsnaren, messen en kralen. Op in stuit brieken de Yndianen harren pylken, om Hudson sjen te litten dat er net benaud hoechde te wêzen. Op 23 septimber besleat Hudson werom te gean, omdat dúdlik waard dat dizze rivier net de trochgong nei de [[Grutte Oseaan]] wêze koe dy’t hja sochten.<ref>[http://www.s4ulanguages.com/delaet.html ''Nieuwe Wereldt ofte Beschrijvinghe van West-Indien, uit veelerhande Schriften ende Aen-teekeningen van verscheyden Natien (Leiden, Bonaventure & Abraham Elseviers, 1625)]''s.84:"/tot by de 43 graden by noorden de linie/ alwaer de rivier heel nauw werdt ende ondiep/ soo dat sy terugghe keerden."</ref>. Op 4 oktober gie men wer nei see en op 7 novimber kaam Hudson yn [[Dartmouth (Devon)]] oan. Hudson waard lywols fêstset troch de autoriteiten dy't it skipssjoernaal besette woenen. It slagge him lykwols it lochboek yn hannen fan de Nederlânske ambassadeur yn Ingelân te spyljen dy't it nei Amsterdam stjoerde.<ref>Shorto 2004, s.31</ref>
Rigel 25:
== Lêste reis ==
Nei dizze reis waard it Hudson ferbean om nochris ûnder frjemde flagge te farren, dat syn folgjende reis barde wer ûnder Ingelske flagge. (april [[1610]]) De ekspedysje waard betelle troch de ''Virginia Company'' en de ''British East India Company''.<br />
Hy stiek no ek wer de Atlantyske Oseaan oer op it skip ‘’Discovery’’, mar no noardliker (fia [[Yslân]] en de súdpunt fan [[Grienlân]]) as op syn foarige tocht. Hy berikte de noardeastpunt fan it Kanadeeske fêstelân en farde tusken [[Baffineilân]] en [[Labrador (skiereilân)|Labrador]] troch en ûntdekte de Hudsonstrjitte dy’t him nei it westen ta yn de
Doe’t it skip yn it iis fêstrekke begûn syn bemanning te fûterjen. Underweis hienen hja gjin minske sjoen. It wie Hudson al langer net tafallen om de oarder te bewarjen, mar no waard dat noch dreger. Hy waard fertocht fan it benefterhâlden fan de rantsoenen en hy soe guonts befoardielje. Doe’t it skip yn juny 1611 los rekke waard it reboelje. Hudson, syn soan dy’t ek loads wie en sân oare fertroulingen waarden yn in sloep set en fierders oan harren lot oerlitten. Doe’t de ‘’Discovery’’ werom yn Ingelân wie waard de bemanning fêstset.
Rigel 64:
[[ka:ჰენრი ჰუდსონი]]
[[ko:헨리 허드슨]]
[[la:Henricus Hudson]]
[[lt:Henry Hudson]]
[[mk:Хенри Хадсон]]
|