'''Ateïsme''' is de ôfwêzichheid fan leauwen yn ien of meardere (persoanlike) [[god|goaden]], of de oanname dat er gjin god of goaden bestean kinne.
Yn de [[19e ieuiuw]] wie de (herfoarme) folkstsjerke ferstive. It moraalpreekjen fan de moderne prekers as [[Hendrik Algra|Algra]] en it net ferstean fan de sosjale need (M. Staverman) ferfrjemde in soad arbeiders fan de tsjerke. Ek oare faktoren spilen hjiryndêryn mei (J.P. Kruyt). De bûtentsjerklikheidbûtentsjerklikens groeide, benammen yn [[It Bilt]] en de feanstreken. DizzeDy arbeiders waarden fetber foar it Ateismeateïsme dat propagearre waard troch de frijtinkers fan de [[Dagerea]] (1856 - 1957, fuortset ûnder namme ''De Vrije Gedachte''). De Fryske arbeider seach de earmoede om him hinne en koe net leauwe dat in god dêr de hân yn hawwe soe.
In soad leden fan de [[Folkspartij]] wiene militant ateist, ûnder oare [[Vitus Bruinsma]]. Sosjalist en ateïst waarden ien begryp. De lettere [[SDAP]] stie alteast yn it begjin, praktysk op histoarysk-materialistysk stânpunt en wurke sa it ateismeateïsme yn de hân. SeHy wantroude elk kristlik begjinsel. Nei de [[Earste Wrâldoarloch]] sloech ditdat om. It wie net mear in strydber ateismeateïsme mar folsleine ûnferskillichheid foar it kristendom oer. It [[Humanisme]] fong hjirfandêrfan in lyts, yntellektueel diel op. De Dagereagroep hie noch ynfloed ûnder de arbeiders dy't net trochleard hienen en guon yntellektuelen.
