Wikipedy

Friso-Saksyske dialekten: ferskil tusken ferzjes

Skiednis ynteraktyf trochsjen
←Toan eardere ferskillenNeikommende ferskillen →
Content deleted Content added
FisueelWikitekst
SamoaBot (oerlis | bydragen)
Bots
14.575 edits
L Bot: Migrating 3 interwiki links, now provided by Wikidata on d:Q2634083
L red hiele side
Rigel 1:
[[OfbyldFile:Lânkaart lokaasje Friso-Saksyske Talen.gif|right|250px|thumb|Fersprieding fan 'e Friso-Saksyske dialekten.]]
De '''Friso-Saksyske talendialekten''', eigentlik ''dialekten'', binne in groep [[Nedersaksysk]]e dialekten[[dialekt]]en dy't yn gruttere of mindere mjitte troch it [[Frysk]] beynfloede binne. FoarIt itgiet measteparthjir hawwenet deom gebietenin dêr'tgearhingjende de[[taalgroep]] Friso-Saksyskeof dialekten[[taalfamylje]], sprutsenmar wurdeom ynin itstikmannich ferline Frysktalich wêst, en hawwedialekten dy't yndeselde dekarakteristiken [[Lettediele Midsieuwen]]om't itse Fryskdeselde opjûn(Fryske) foarynfloed inûndergien Nedersaksysk dialekthawwe.
 
==Karakteristiken==
By it [[Oertsjongersk]] is it krekt oarsom: de [[Stellingwerven]] wienen earder part fan [[Oerisel]], wat in Nedersaksysk gebiet is, en binne dêrnei in de rin fan de skiednis ta part fan [[Fryslân]] wurden. It Stellingwerfsk is dêrom troch it [[Westerlauwersk Frysk]] beynfloede, wylst de oare Friso-Saksyske talen troch it [[Eastfrysk]] beynfloede binne. Fanwegen dit ferskil wurdt it Oertsjongers net troch eltsenien by de Friso-Saksyske talen rekkene.
Foar it meastepart hawwe de gebieten dêr't sokke taalfarianten sprutsen wurde, yn it ferline Frysktalich wêst, mar is it Frysk der fan 'e lette [[Midsieuwen]] oant de [[njoggentjinde ieu]] ferkrongen troch de opmars fan Nedersaksyske taalfoarmen. Krektsa hat it bgl. west yn 'e [[Grinzer Ommelannen]], dy't oant de [[fyftjinde ieu]] Frysktalich wiene, en mei [[East-Fryslân]], yn noardwestlik [[Dútslân]], dêr't it [[Eastfrysk]] op it eilân [[Wangereach]] sels noch oant yn 'e [[tweintichste ieu]] sprutsen waard.
 
By it [[Oertsjongersk]] is it krekt oarsom: de [[Stellingwerven]] makken yn 'e [[Midsieuwen]] diel út fan it âlde [[Oerstift]], dêr't ek [[Drinte]], [[Oerisel]] en de stêd [[Grins (stêd)|Grins]] ta hearden. Dat wie al sûnt de [[Iere Midsieuwen]] in Nedersaksysktalich gebiet. Pas letter kamen de Stellingwerven ta [[Fryslân]] te hearren. It Stellingwerfsk hat sadwaande in Fryske ynfloed fan bûtenôf ûndergien, en itselde jildt oant op in beskate hichte foar it [[Grinzersk]]e dialekt fan 'e stêd Grins. Hast alle oare Friso-Saksyske taalfoarmen binne krekt Nedersaksyske dialekten dy't har op in Frysk [[substraat]] fêstige hawwe, en dus fan binnenút troch it Frysk beynfloede binne.
It [[Ditmarsersk]] en [[Eiderstedtsk]] is ek troch Frysk beynfloede, mar dan troch it [[Noardfrysk]].
 
Oan 'e oare kant fan [[Westerlauwersk Fryslân]] komme de ferlykbere [[Friso-Frankyske dialekten]] foar, dat [[Nederfrankyske talen|Nederfrankyske taalfoarmen]] op in Frysk substraat binne (lykas it [[Westfryske dialekten|Westfrysk]], it [[Wetterlânsk]] en it [[Saansk]]).
 
== Dialekten ==
De Friso-Saksyske dialekten kinne opdield wurde yn guon dy't in sterkere ynfloed fan it Frysk ûndergien hawwe, en guon wêrby't dy ynfloed minder grut west hat.
Foar de ferskate dialekten jildt dat hoe fierder de gebieten fan Westerlauwersk Fryslân ôflizze, hoe minder de Fryske ynfloed is. Yn it miene wurde sadwaande allinich it Grinslânsk en it Eastfrysk Nedersaksysk ta de pure Friso-Saksyske talen rekkene.
* poer Friso-Saksysk:
 
** [[Eastfrysk (Nederdútsk)|Eastfrysk Plat]]▼
Hjir in oersjoch fan de dialekten:
** [[StellingwerfskGrinslânsk]]:
*** [[Aldamtstersk]]
 
*** [[GrinslânskFeankoloniaalsk]]
*** [[PompsterskHegelânsk]]
*** [[WesterkertierskPompstersk]]
*** [[HegelânskWesterkertiersk]]
*licht Friso-Saksysk:
**[[Grinzersk]] (minder)▼
** [[Bremerlânsk]] - Plat (yn it lân [[WúrstenLân Woersten]] en it [[Hodelerlân]] (minder)▼
**[[Noard-Drintsk]]
** [[AldambtskDitmarstersk]]
** [[FeankoloniaalskEiderstedsk]]
** [[WesterwâldskGrinslânsk]] (minder):
▲*** [[Grinzersk]] (minder)
▲* [[Eastfrysk (Nederdútsk)|Eastfrysk Plat]]
*** [[ReiderlânskNoarddrintsk]]
*** [[BrookmerlânskWesterwâldsk]]
** [[Jeverlânsk]] (minder)▼
**[[Algemien Eastfrysk]] - [[Plat]] yn it lân fan [[Lier (stêd)|Leer]], [[Emden]] en [[Auwerk (stêd)|Auwerk]]
** [[Stellingwerfsk]]
* [[Aldenboarchsk]] (minder)
▲**[[Jeverlânsk]] (minder)
**[[Harlingerlânsk]] (minder)
▲* [[Bremerlânsk]] - Plat yn it lân [[Wúrsten]] en it [[Hodelerlân]] (minder)
 
{{boarnen|boarnefernijing=
* [[Dytmarsersk]] - Nedersaksysk yn Dytmarsen (minder)
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Friso-Saxon_dialects ''References'', op dizze side].
* [[Eiderstêdsk]] - Noardfryslân (minder)
}}
 
[[Kategory:Frysk]]
[[Kategory:Nedersaksysk]]
[[Kategory:Westgermaanske talen]]
Opfrege fan "https://fy.wikipedia.org/wiki/Friso-Saksyske_dialekten"