De ferzje fan 11 mai 2015 om 00.01 wizigje Dexbot (oerlis \| bydragen) 3.721 edits L Removing Link FA template (handled by wikidata) ←Toan eardere ferskillen		De ferzje fan 7 jun 2016 om 21.53 wizigje weromsette Ieneach fan 'e Esk (oerlis \| bydragen) Rjochte-útfurders, Behearders 234.287 edits red + oanfolling Neikommende ferskillen →
Rigel 1: {{Wurk}} ~~{{AmerikaanskeSteat~~ ~~\| namme = State of Idaho~~ {{Amerikaanske steat \| flagge = [[Ofbyld:Flag of Idaho.svg\|130px\|Vlag van Idaho]]▼ \|namme = Steat Idaho <br><small>''State of Idaho''</small> ~~\| vlagartikel = Vlag van Idaho~~ ▲\| flagge = [[~~Ofbyld~~File:Flag of Idaho.svg\|~~130px\|Vlag van Idaho~~125px]] ~~\| zegelartikel =~~ \| wapen = [[File:Seal of Idaho.svg\|60px]] \|biedwurd = '''''Esto Perpetua''''' <br>([[Latyn]], "Dat It Foar Ivich de Tiid Trochstean Mei") ~~\| bijnaam = Gem State~~ \|lânkaart = [[File:Idaho in United States.svg\|250px]] ~~\| kaart = [[Ofbyld:Map of USA highlighting Idaho.png]]~~ \|ôfkoarting = ID ~~\| Haadstêd = [[Boise]]~~ \|status (jier) = [[Amerikaanske steaten\|steat]] ([[1890]]) ~~\| gouverneur = [[Jim Risch]]~~ \| ~~Tatreden~~haadstêd = [[3Boise ~~july]] [[1890~~(Idaho)\|Boise]] \|grutste stêd = [[Boise (Idaho)\|Boise]] ~~\| Oerflakte = 216.632~~ \|offisjele taal = [[Ingelsk]] ~~\| pctwater = 1,0~~ \|ynwennertal = 1.634.464 <small>(2014)</small> ~~\| Befolking = 1.393.262~~ \|befolkingstichtens = 7,4 / km² ~~\| dichtheid = 6,04~~ \|oerflak = 216.632 km² <small>(wêrfan 0,98% wetter)</small> ~~\| Tiidsône = -7 / -8~~ \|bynamme = de ''Gem State'' ~~\| Ofkoarting = ID~~ \|tiidsône = [[UTC]] –7 (diels –8) ~~\| Oantal countys = 44~~ \|simmertiid = UTC –6 (diels –7) \|webside = [http://www.idaho.gov/ www.idaho.gov] }} {{Oar\|de Amerikaanske steat Idaho\|Idaho (betsjuttingsside)}} '''Idaho''' ([[Ingelsk]]: ''Idaho''; útspr.: ['aidəhoʊ], likernôch "aidehoo"), offisjeel de '''Steat Idaho''' (Ingelsk: ''State of Idaho''), is ien fan 'e fyftich [[Amerikaanske steaten\|steaten]] dy't mei-inoar de [[Feriene Steaten fan Amearika]] foarmje. Idaho, byneamd de ''Gem State'' (de "Ealstiennesteat"), leit yn it noarden fan it lân, tsjin 'e [[Kanada\|Kanadeeske]] grins oan, en heart ta de regio fan it [[Amerikaanske Noardwesten]]. De [[haadstêd]] is [[Boise (Idaho)\|Boise]], en dat is mei-iens ek de grutste [[stêd]]. Neffens in skatting út [[2014]] hie de steat doe goed 1,6 miljoen ynwenners, wêrmei't it kwa [[befolking]]sgrutte de 44e steat fan 'e Feriene Steaten is. Oangeande [[oerflakte\|oerflak]] is Idaho mei krapoan 217.000 km² de 39e steat. Idaho is in lanlike steat, dy't benammen bekendstiet om syn [[natoer]]skientme. ==Etymology== ~~'''Idaho''' is ien fan de steaten fan de [[Feriene Steaten fan Amearika]]. De haadstêd is [[Boise]].~~ It is ûndúdlik wêr't de namme 'Idaho' krekt weikomt. Doe't it Amerikaanske regear yn 'e [[1860]]-er jierren in namme socht foar in nij territoarium yn 'e [[Rocky Mountains]], kaam de eksintrike lobbyist [[George M. Willing ]] mei de namme 'Idaho' op 'e lapen, dy't, sa sei er doe, yn it [[Sjosjoansk]], in [[Yndianen\|Yndiaanske]] [[taal]], "de sinne komt út 'e bergen" of "fûnkelstien fan 'e bergen" betsjutte. Letter bewearde Willing lykwols dat er 'Idaho' gewoan sels optocht hie. Hoe dan ek, it regear keas foar de namme [[Kolorado\|Kolorado-territoarium]], en dêrmei hie it ferhaal út wêze moatten. [[File:Eastern Pocatello.jpg\|left\|thumb\|250px\|Utsjoch op [[Pocatello (Idaho)\|Pocatello]].]] ~~== Skiednis ==~~ It gebiet dat tsjintwurdich Idaho hjit waard eartiids befolke troch [[Yndianen\|Yndianestammen]] as de [[Nez Perce]]. Yn de steat binne noch hieltyd inkele grutte [[Yndianereservaat\|Yndianereservaten]]. ~~Idaho makke diel út fan it [[Oregon territoarium]], in gebiet dat yn [[1846]] formeel by de [[Feriene Steaten]] kaam te hearren.~~ Op [[4 maart]] [[1863]] tekene de destiidske [[Presidint fan de Feriene Steaten\|presidint]] [[Abraham Lincoln]] in wet dy't it Idahoterritorium skeppe soe. Op dat stuit wie de befolking noch mar sa'n 17.000 minsken grut. In protte loeken dêr lykwols wol trochhinne op wei nei de westkust, benammen tidens [[Kalifornje\|Kalifornyske]] ''Gold Rush'' fan [[1849]]. Doe't yn [[1866]] yn Idaho sels [[goud]] fûn waard, brocht de yn datselde jier klear kommen trânskontinintale spoarline in protte minsken nei de regio. Op [[3 july]] [[1890]] waard it talitten as 43e steat fan de Feriene Steaten. Op dat stuit wennen der al 88.548 minsken. == Geografy ==▼ ~~Idaho is 216.632 km² grut. It noarden leit yn de ''Pasifik'' [[tiidsône]], it suden yn de ''Mountain''-tiidsône.~~ ~~Yn it noarden grinzet Idaho oan [[Kanada]], en dêr omhinne lizze de Amerikaanske steaten [[Washington (steat)\|Washington]], [[Oregon]], [[Montana]], [[Wyoming]], [[Nevada]] en [[Utah]].~~ Guon ûndernimmende kolonisten yn it nije territoarium, dy't derop gokten dat it Idaho komme soe te hjitten, hiene tsjin dy tiid lykwols harren delsetting al [[Idaho Springs (Kolorado)\|Idaho Springs]] neamd, en yn [[1861]] waard yn it eastlike part fan it [[Washington-territoarium]] in [[county (Feriene Steaten)\|county]] stifte dy't [[Idaho County (Idaho)\|Idaho County]] neamd waard. Uteinlik krige it hiele eastlike part fan it Washington-territoarium (ynkl. Idaho County) yn [[1863]] de namme 'Idaho' taparte. Nettsjinsteande Willing syn letter bekentenis, werhellen withoefolle skoalboeken oant fier yn 'e [[tweintichste iuw]] syn eardere ferhaal oer de Sjosjoanske oarsprong fan 'e namme. ~~[[Ofbyld:Shoshonefalls.jpg\|left\|thumb\|190px\|Wetterfal yn de Snake Rivier (Idaho)]]~~ De wichtichste rivier is de [[Snake Rivier]], dy't in part fan de grins foarmet mei Washington en Oregon. De grutste marren binne Coeur d'Alene Lake, Lake Pend Oreille, Bear Lake en it American Falls Reservoir. Oare teoryen oer de namme 'Idaho' binne dat it ôflaat is fan it [[Flakte-Apachsk]]e wurd ''ídaahę́'' , dat "fijân" betsjut, en dat ek as [[lienwurd]] yn it [[Komantsjysk]] foarkaam. Om't de [[Sjosjoanen]] út Idaho de tradysjonele fijannen fan dy folken wiene, soe de namme troch oerdracht fan 'e bewenners op it lân kommen wêze kinne te slaan. Yn Idaho sels wurdt fierders gauris ferteld dat de namme fan 'e steat út 'e [[Nez Persé (taal)\|Nez Persé]]-[[taal]] komt en "lân fan mannich rivier" betsjut. In grut diel fan it bercheftige Idaho wurdt yn beslach nommen troch de [[Rocky Mountains]], mei de top fan [[Borah Peak]] (3859 m) as heechste punt. De steat beskikt oer prachtige natuergebieten, lykas de [[lava]] fan Craters of the Moon, de Hells Canyon, dy't djipper is as de [[Grand Canyon]], en de Balanced Rock. Ek it ferneamde nasjonaal park [[Yellowstone]] leit yn Idaho. ▲== Geografy == ~~== Bestjoerlike yndieling ==~~ Idaho hat in [[oerflak]] fan 216.632 km², wêrfan't 0,98% út [[wetter]] bestiet. It súdlike twatrêde part leit yn 'e [[Berchtiid (Feriene Steaten)\|Berchtiidsône]] ([[UTC]] –7, [[simmertiid]] –6), wylst it trêdepart fan 'e steat benoarden de [[Salmrivier (Idaho)\|Salmrivier]] ta de [[Pasifyske Tiid (Feriene Steaten)\|Pasifyske Tiidsône]] heart ([[UTC]] –8, [[simmertiid]] –7). Troch in flater yn 'e [[wet]] lei súdlike Idaho foarhinne teoretysk yn 'e [[Sintrale Tiid (Feriene Steaten)\|Sintrale Tiidsône]] ([[UTC]] –6, [[simmertiid]] –5), mar dat is yn [[2007]] korrizjearre. Idaho grinzget yn it noardwesten oan 'e steat [[Washington (steat)\|Washington]], yn it westen oan [[Oregon]], yn it suden oan [[Nevada]] en [[Utah]], yn it súdeasten oan [[Wyoming]], yn it noardeasten oan [[Montana]], en yn it noarden dielt it in koarte grins fan likernôch 75 km mei de [[Kanada\|Kanadeeske]] [[Kanadeeske provinsjes\|provinsje]] [[Britsk-Kolumbia]]. It smelle noardlike útstekkende part fan 'e steat stiet bekend as de [[Idaho Panhandle]] (it "pannehânsel fan Idaho"). ~~Idaho is ûnderferparte yn 44 county's.~~ [[File:Idaho ned.jpg\|right\|thumb\|200px\|In reliëflânkaart fan Idaho.]] It lânskip fan Idaho is woast en foar in grut part [[ûntginning\|ûnûntgûn]]. It [[Frank Church-River of No Return Wyldernisgebiet]], is mei 930.000 [[hektare\|ha]] bgl. it grutste oanienslutende beskerme wyldernisgebiet yn 'e legere 48 [[Amerikaanske steaten]]. Ferneamd binne de [[lava]]bêden fan it [[Nasjonaal Monumint Craters of the Moon]], en de saneamde [[Balanced Rock]], yn súdlik Idaho. De steat is fierhinne [[berch]]eftich, mei't er yn 'e [[Rocky Mountains]] leit. Dy bergen falle útinoar yn in stikmannich lytsere [[berchtme]]n: de [[Sawtooth-berchtme\|Sawtooth]]-, [[Bitterroot-bechtme\|Bitterroot]]-, [[Cabinet-berchtme\|Cabinet]]-, [[White Cloud-berchtme\|White Cloud]]-, [[Lost River-berchtme\|Lost River]]-, [[Clearwater-berchtme\|Clearwater]]- en [[Salmrivierberchtme\|Salmrivierbergen]]. Inkeld de [[Idaho Panhandle]] leit wat leger, en yn is suden fan 'e steat foarmet de [[Flakte fan de Snake]] (yn it streamgebiet rivier de [[Snake (rivier)\|Snake]]) in langrutsen healmoannefoarmich leechlân tusken de bergen yn. ~~== Keppeling om utens ==~~ * [http://www.nps.gov/crmo Craters of the Moon National Monument ''(Ingelsk)''] ~~{{Feriene Steaten}}~~ De wichtichste [[rivier]] fan 'e steat is de [[Snake (rivier)\|Snake]], dy't in diel fan 'e grins mei [[Washington (steat)\|Washington]] en [[Oregon]] foarmet. Dy rivier streamt û.m. troch de saneamde [[Hells Canyon]], de djipste [[kleau\|rivierkleau]] yn 'e Feriene Steaten, en fierderop spilet er oer de [[Shoshone Wetterfal]], dy't heger is as de folle bekendere [[Niagara-wetterfal]]. De grutste [[mar]]ren fan Idaho binne de [[Pend Oreille-mar]], de [[Coeur d'Alene-mar]], de [[Bearemar (Idaho)\|Bearemar]] en it [[American Falls Reservoir]], dat in [[opslachmar]] is. It heechste punt yn 'e steat is [[Borah Peak]], op 3.859 m boppe [[see]]nivo, en it leechste punt is [[Lewiston (Idaho)\|Lewiston]], mei in hichte fan 216 m boppe seenivo, dêr't de rivier de [[Clearwater (rivier yn Idaho)\|Clearwater]] útmûnet yn 'e Snake. Der binne yn Idaho 5 [[Yndianereservaat\|Yndianereservaten]]: ~~[[Kategory:Steat yn de Feriene Steaten]]~~ [[File:Yndianereservaten yn Idaho.PNG\|left\|thumb\|200px\|Yndianereservaten yn Idaho.]] ● it [[Duck Valley Yndianereservaat]] <small>(dat útstekt oer de grins mei [[Nevada]])</small><br> ● it [[Fort Hall Yndianereservaat]]<br> ● it [[Keur d'Alêne Yndianereservaat]]<br> ● it [[Kûtenai Yndianereservaat]]<br> ● it [[Nez Persé Yndianereservaat]]<br> It grutste dêrfan is it Nez Persé Reservaat, mei in [[oerflak]] fan 3.100 km².

Idaho: ferskil tusken ferzjes