Gytsjerk: ferskil tusken ferzjes
Content deleted Content added
omstavere 2015 |
is der wolris nei sjoen? |
||
Rigel 15:
'''Gytsjerk''' is in doarp yn de gemeente [[Tytsjerksteradiel]]. It doarp hat likernôch 2.277 ynwenners (2006).
Gytsjerk is it súdlikste doarp fan de [[Trynwâlden]]; it leit tusken [[Oentsjerk]] en [[Ryptsjerk]]. It is neamd nei ''Gatzerka'', in namme dy't tsjerke fan it doarp betsjutte soe. Dy tsjerke moat dan om 1100 boud wêze by it krúspunt fan de wei fan Ljouwert nei Dokkum en de east-westferbining fan Ljouwert oer de Canterlandsewei en de Nije strjitwei. It doarp is yn de
Efkes bûten Gytsjerk, op de [[Kanterlânsbrêge]] komme in soad minsken byte sjen. Op dizze brêge binne tûzenen ôfbylden fan alvestêderiders ferwurke yn it 'It sil heve
Yn de [[19e iuw]] hie Gytsjerk –benammen by de Gytsjerksterhoeke- sa'n 50 huzen en ± 320 ynwenners.
== Wegen ==
Fan de Rinia van Nautawei ôf rûn in wei dwers troch de lannen nei de tsjerke. De ferbining fan de Moark nei Gytsjerk rûn doe oer de Gytsjerkersterhoeke. It
De Riiddyk waard oanlein yn 1727 mei in brêge oer [[De Ryd (Gytsjerk)|De Ryd]]. Omdat de brêge in slompe jild koste hoe moast tol betelle wurde by in tolhúske op it stee dêr't no it molkfabryk stien hat. Dan waard yn it tolhúske in raamke iepenskood en op in plankje dat nei foaren skood waard koe it toljild lein wurde. Rinnende minsken moasten in sint betelje, in wein of reau in [[botsen]]. De Riidwâlstertolhikke ferdwûn yn [[1897]] doe't de gemeente it tolhúske mei de grûn ferkocht. De brêge waard letter ferfongen troch in dûker, dy't no de Riid en de [[Bouwe Pet]] mei inoar ferbynt.
== It Mienskar ==
Gytsjerk lei eartiids op in nei alle kanten ôfsluten sâneilân. Mei de doarpen Aldtsjerk en Oentsjerk ûntstie weat fan
De buorkerijen yn Gytsjerk wienen boud op de hegere
== Sjoerdastate ==
Yn 1511 wurdt foar it earst skreaun oer eigener Lieuwe sjoerda fan Sjoerdastate dat oan it Eastein stien hat op it stee dêr't yn 2008 in
Nei alle gedachten hawwe letter syn soan Sicke Lieuwes Sjoerda en syn pakesizzer Benne Sickes Sjoerda de state yn eigendom hân. Benne Sickes wie troud mei Jent Rintses Ytsma. Yn 1640 wie de state fan Sytske Bennes Sjoerda. Hja wie troud mei Jonkhear mr. Tinco fan Andringha, [[grytman]] fan [[Utingeradiel]]. Se wennen sels yn Akkrum mar ferhierden de state oan Ate Copsma. Yn 1660 wenne Ina fan Andringha fermelden, hja wie troud mei dr. Hartesius Jepema, riedshear oan it Hof fan Fryslân. Yn 1698 wennet op de state dr. Suffridus (Sjoerd) Eelcoma yn 1748 Arnoldus Gerardus Ernthuys en dêrnei T. Sijlstra en syn dochter Clara Maria Sijlstra.
[[Sjoerdastate]] wurdt beskreaun as "een Slot met deszelfs lange laan van stamboomen en grooten Boerenplaats van wel 140 pondematen lands, aan de weg van Giekerk naar Oenkerk" en "Buitenverblijf met bos, weiland, plaisierlaan, huis en erf, tuin, boomgaard, water tot vermaak en een plaisierbos met boerderij".
It slot wie "út it wetter ophelle" en in lange leane rûn dêrwei nei Gytsjerk en kaam út op de Rinia van Nautawei.
Op [[30 desimber]] [[1850]] waard de "buitenplaats Sjoerda-state te Giekerk met 80 [[bunder]] greide, bouw en bosgrond" ferkocht. De widdo P.S. Westra wie doe de (lêste) bewenner fan de state dy't dêrnei sloopt waard, der is neat mear fan oerbleaun. Der waard doe in pleats setten dy't nei in brân ferfongen waard troch in
[[Ofbyld:Kerkje Giekerk.jpg|thumb|''[[Sint-Martinustsjerke (Gytsjerk)|Tsjerke Gytsjerk]]'']]
== Tsjerke ==
Gytsjerk hat de âldste tsjerke fan Trynwâlden, de [[Sint-Martinustsjerke (Gytsjerk)|Sint-Martinustsjerke]]. De tsjerke út it begjin fan de [[12e iuw]] is wijd oan de hillige Martinus. It romaanske gebou is oplutsen út Dútske [[dowestien]]. De súdmuorre is net orizjineel omdat der yn de [[19e iuw]] grutte finsters yn setten binne. De hege romaanske ramen binne tichtmitsele. Oant midden 19e iuw stie oan de súdkant fan de tsjerke in toer, meastentiids stiene tuorren oriïntaals. De nijboude westgevel krige yn de 19e iuw it tuorke.
De koersluting hat in rûne bôge mei reade
===
Oan de muorren hingje trije [[rouboerd|roubuord]]en. Benammen begoedige lju, faak fan adel, krigen destiids nei harren dea sa'n boerd at se in soad foar tsjerke dien hienen. De
It âldste boerd is dat fan Franciscus Frisius († 1744, 84 jier âld), advokaat by it Hof fan Fryslân en “Gecommiteerde Staat ten Landdage”. It middelste boerd betreft Cornelius Fransiscus Frisius, († 1762, 68 jier âld), abbekaat en âld-rekkenmaster en Ried yn de froedskip fan de stêd Ljouwert. It rjochtse boerd is fan Frederik Willem fan Meyers, “Brigadier van de Infanterie ten dienste van de Staat der Verenigde Nederlanden. Colonel en Commandant van het Lijfregiment van Sijne Hoogheyt den Heere Prinse van Oranje etc…etc. Capitein van een Compagnie Infanterie beneffens Ridder van de Generositeit. Oudt in zijn 57sten jaar. Overleden ten 22 Septembris 1742”.
De klok yn de toer wie fan 1809. is troch de Dútsers meinomd, yn 1948 is der in
=== jûnsmielsulver ===
It jûnsmielsulver is yn [[1650]] jûn troch Sytske Sjoerda, widdo fan Tinco van Andringa. It span wenne op Sjoerda-State, in bûtenplak dêr't net folle oer bekend is. Op de beker stiet: “Sitske Mennes Siorda, wed. v.w. T. van Andringa, Grietman van Uittingeradeel heeft deze beker en drie silveren schûtelen vereerd aan de gereformeerde gemeente Christi tot Giekerk”. En dêrûnder stiet: ”Oldste kerkvoogd sinds H. van Jepema, Raed.-Ord. In den Hove van Frieslandt, haar schoonzoon”. Yn de [[20e iuw]] hat in goudsmid fan Ljouwert in twadde beker makke mei de tekst: “Deze beker is een gift van het Diacinifonds van Giekerk door bemiddeling van den Wel.Gestr. Heer Mr. C. F. G. Rinia van Nauta en deszelfs echtgenoote W. H. van Heemstra terwijl P. van Kleffens predikant, K. Bloemhof ouderling en W. F. de Vries diaken dezer gemeente waren. -1858".
| |||