Westerkertier: ferskil tusken ferzjes

It '''Westerkertier''' ([[Grinslânsk]]: ''Westerkertaaier'', lokaal: ''Westerkertier'' of foarhinne ek wol de ''Grinzer Wâlden''<ref>FanôfFan 1856 ôf brûke advertinsjes yn 'e Ljouwerter Krante de term ''Groninger wouden'' regelmjittich, hoewol oerset yn it Nederlânsk. Earste fermelding: Sjeerp Gratema, '[https://books.google.nl/books?id=ycAWAAAAQAAJ&pg=PA235 Over de naamsreden, of den naamsoorsprong, van Drenthe]', in: ''Vaderlandsche letter-oefeningen, of tijdschrift van kunsten en wetenschappen'' 2 (1828), 227-236, 235. De no ferâldere term wurdt ek brûkt troch [[Douwe Kiestra]], ''De Buorskip'', 1970, 103.</ref>) is in gea yn it westen fan de provinsje [[Grinslân]]. De streek wurdt beheind troch de [[Lauwers]] (dy't ek de grins mei [[Fryslân]] is), [[Drinte]], it [[Reitdjip (rivier)|Reitdjip]] en de stêd [[Grins (stêd)|Grins]]. De grutste plakken yn it Westerkertier binne [[De Like (plak)|De Like]] en [[Súdhorn]].

It Westerkertier hjit sa om't it de meast westlike fan de trije [[Ommelannen]] wie. It bestie yn it earstoan út trije ûnderkertieren: [[Fredewold]], [[Langewold]] en [[Humsterlân]]. Letter waard [[Middag]], dy't oant doe in ûnderketier fan [[Hunzegoa]] wie, it fjirde. Oant yn de [[Midsiuwen]] wiewiene itdy Westerkertiergoaen yn wêzen in ûnôfhinklik gebiet, datdy't selsstannich lid wiewiene fan de OmmelanderOmmelanner Uny, marnjonken itHunzegoa waarden [[Fivelgoa]]. It Ommelanner segel en de munten dy't slein waarden, befetten dan ek de wapens fan alle fiif de goaen. Ek op tsjerklik mêd foarmen dy trije distrikten oant [[1559]] tegearre mei [[Achtkarspelen]] in ôfsûnderlik dekanaat yn it [[bisdom Múnster]]. Yn [[1594]] waard de klassis Westerkertier foarme en waard by de [[Reduksje fan Grins]] dat jiers twongen ta oansluting by de provinsje [[StadStêd en LandeLân]]. It hjoeddeiske Westerkertier bestiet út it grûngebiet fan de gemeente [[Westerkertier (gemeente)|Westerkertier]] en de eardere gemeente [[Heechtsjerk]]. De gemeente Westerkertier waard yn [[2019]] foarme út de gemeenten [[GrootegastGruttegast (gemeente)|Gruttegast]], [[Mearum (gemeente)|Mearum]], [[De Like (gemeente)|De Like]], [[Súdhorn (gemeente)|Súdhorn]], en it part fan de gemeente [[Winsum (gemeente)|Winsum]] dat oant [[1990]] de eardere gemeente [[Ezinge]] wie.

Lânskiplik bestiet it Westerkertier út twa parten. It noardlike stik is in âld [[kwelder]]gebiet fan de [[Lauwerssee]], [[klaai]]lân dat yn de rin fan iuwen ûnder oaren troch de muontsen fan it [[Kleaster fan Aduard]] op de see wûn is. Dit part fan it Westerkertier wurdt rekkene ta de âldste kultuerlânskippen fan Jeropa en is foardroegen foar de [[Wrâlderfgoedlist]] fan [[UNESCO]]. Om [[800]] hinne wie dit ien fan de meast tichtbefolke parten fan wat no Nederlân is. De minsken wennen der yn [[terpdoarp]]en as Ezinge, [[Oldehove]] en [[Niehove]]. It súdlike part fan it Westerkertier is in saneamd [[kûlisselânskip]], in gebiet fan [[sângrûn]] en ôfgroeven [[fean]], dat tekene wurdt troch [[houtwâl]]en en dat in soad hat fan de oanbuorjende [[Fryske Wâlden]]. Doarpen as [[NijtsjerkNiekerk (Westerkertier)|Niekerk]], [[Mearum]] en [[GrootegastGruttegast]] lizze yn dizze krite op âlde [[sânrêch|sânrêgen]] en binne dan ek [[lintdoarp]]en.

Yn de streek wurdt [[Westerkertiersk]] sprutsen. Yn dit dialekt fan it [[Grinslânsk]] binne in soad ynfloeden fan it [[Frysk]] werom te finen, dat yn it Westerkertier oant yn de [[15e iuw|fyftjinde iuw]] de deiske taal wie. Yn de doarpen [[Mearum]], [[De Wylp]], [[Koerherne]] en [[De Grinzer Pein|De Pein]] wurdt ek no noch Frysk sprutsen.