Tiidwurd: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
keppeling om utens
Aliter (oerlis | bydragen)
wikt, tiidwurd
Rigel 1:
It '''tiidwurd''' ([[Latynsk]]: ''verbum'') is in [[wurdsoartwurdsoarte]]e dy't suver yn elke taal brûkt wurdt. Yn it [[Frysk]] binne der eins gjin sinnen sûnder tiidwurd. Tiidwurden drukke in tastân, hanneling of proses út dy't tiidsôfhinklik is en kinne ferbûn wurde mei beskate oare wurden en dan yn syn foarm ek dêrmei in ôfhinklikheidsrelaasje oangean.
 
Yn natuerlik talen wurde der ornaris ferskate foarmen fan itselde tiidwurd brûkt. De foarm fan it tiidwurd dy't ôfhinklik is fan 'e tiid en fan de deroan ferbûne persoan, hyt de ''persoansfoarm''. De persoan of saak dêr't de persoansfoarm fan ôfhinklik is, ferfollet yn de sin de funksje fan ûnderwerp. Dy wjersidige ôfhinklikens tusken ûnderwerp en persoansfoarm drukke wy út troch te sizzen dat der kongruïnsjeoerienstimming is tusken dy beide.
De foam fan it tiidwurd dy't ôfhinklik is fan 'e tiid en fan de deroan ferbûne persoan, hyt
de persoansfoarm. De persoan of saak dêr't de persoansfoarm fan ôfhinklik is, ferfollet yn de sin de funksje fan ûnderwerp. Dy wjersidige ôfhinklikens tusken ûnderwerp en persoansfoarm drukke wy út troch te sizzen dat der kongruïnsje is tusken dy beide.
 
== Kearn- en helptiidwurd ==
By mear tiidwurden yn in sin wurdt in ûnderskie makke tusken [[kearntiidwurd]]en en [[helptiidwurd]]en.
Foarbyld:
 
Foarbyld:
*It famke ''lûkt'' de jonge ôf.
*It famke ''hatsjocht'' de jonge ''ôflutsen''oan.
*It famke ''kinhat'' de jonge ''ôflûkeoansjoen''.
*It famke ''liketkin'' de jonge ''ôf te lûkenoansjen''.
*It famke ''liket'' de jonge ''ôflutsenoan te hawwensjen''.
*It famke ''soeliket'' de jonge ''ôflutsenoansjoen hawwete kinnehawwen''.
*It famke ''lûktsoe'' de jonge ôf''oansjoen hawwe kinne''.
 
By mear tiidwurden yn in sin wurdt in ûnderskie makke tusken kearntiidwurden en [[helptiidwurd]]en. It giet yn boppesteand foarbyld hieltyd om it ôflûken,oansjen; it ôflûkenoansjen is it kearntiidwurd dat hieltyd weromkomt. ItHelp helptiidwurdhelptiidwurden wurdt brûk om in beskate nuânsenuânses of fariaasjefariaasjes mei oan te jaan. Yn in sin mei mear tiidwurden stiet it kearntiidwurd: nei it lêste wurd dat gjin tiidwurd is. Dat wol sizze dat it, yn gefal fan in tiidwurdgroep mei mear as ien tiidwurd, foaroan stiet yn dy tiidwurdgroep.
*Efteroan as it it iennichste tiidwurd neist de persoansfoarm is.
*It earste tiidwurd fan de tiidwurdgroep oan 'e ein fan in sin.
 
== Tiidwurdlike begripen ==
Line 24 ⟶ 22:
*fuortsettend mulwurd: ''rinnend''
*doelfoarm of n-foarm: ''(te) rinnen''
*hjittende wize: ''rin (do)''
*notiid: ''wy rinne''
*doetiid: ''wy rûnen''
 
== Tiid ==
ItYn ishast bekendalle dattalen kinne tiidwurden yn in notiid of in doetiid stean kinne.:
*Unfolsleine notiid: ''ik rin''
*Folsleine notiid: ''ik ha rûn''
Line 40 ⟶ 38:
 
== Keppeling om utens ==
* {{WikiwurdboekLyts|tiidwurd}}
 
[[Kategory:Syntaksis]]