Feanterij: ferskil tusken ferzjes

[[Image:Peat artisanal exploitation2.jpg|thumb|260px|Feangrûn geskiktgaadlik om turf fan te stekken]]

'''FeanûntginningFeanterij''' is it weiheljen fan in [[fean (grûnsoarte)|fean]]laach, sadatwêrby der boulân, greide of wetter oerbliuwt. It dylgjen fan [[fean]] wie oantreklik omdat it as brânstof brûkt wurde kin.

Foar it winnen fan dizzedy brânstof, [[Turf (brânstof)|turf]], binne yn Fryslân en dêrbûten grutte stikken feangebiet ûntgûnferfeante. It oanwêzige heechfean en leechfean is op grutte skaal ôfgroeven of fuortbaggele. As de boppeste laach fan heechfean fermingd wurdt mei it sân ûnder it ôfgroeven feanpakket, ûntstiet de saneamde [[dalgrûn]]. As leechfean ôfgroeven wurdt, ûntsteane der, troch de hege wetterstân, puollen en marren.

== Heechfean en leechfeanLeechfean ==

De [[Grutte UntginningFeanterij]] wie in perioade fan leechfeanûntginningenleechfeanterij, fan de [[11e ieu|11e]] oant de [[13e ieu]], yn wat ek wol de [[Hollânsk-Utertse leechflakteLeechflakte]] neamd wurdt. Yn dat tiidrek is dêr it lânskip foar it grutste part foarme en oant tsjintwurdich net folle feroare.

Mei de útfining fan de [[baggelbûgel]] yn de [[16e ieu]] koewaard it ''slachturven'' mûglik, it weibaggeljen fan it fean ûnder de wetterspegel. weibaggeleIt wurde,neidiel infan praktykdit dy't slachturvjen -bedriuw, benammen as soks op grutte skaal barde -, wie dat hjirtroch grutte marren ûntstean koene,. wantDe smelle stripen fean tusken de smellegatten [[stripe]]nwienen waardennet sterk genôch tusken sokke djippe gatten dat by stoarmen faakkoenen hja weislein wurden. En hoe grutter it wetteroerflak, dêr'thoe heger de weagen, dat as it ienkear ferkeard gong waarden de [[Petgat|feanplaspetgat]]senten hieltiten troch grutter waarden.

Bekende Nederlânske heechfeanûntginningenheechfeanterijen binne yn it súdeasten fan [[Grinslân]] en it easten fan [[Drinte]]. Hjir lei eartiids it Nederlânske dielpart fan it grutste [[sompe|sompegebietsompe]]gebiet fan Noardwest-Europa; it [[Boertanger feanFean]]. Foar it winnen fan feande feanterij binne dêr in soad kanalen groeven en grutte [[feankoloanje]]s stifte. It fean waard droege en brûkt as brânstof; turf. De [[feanmoas]]turf út de heechfeangebieten is mear as leechfeanturf geskikt as brânstof. It hat in relatyf hege ferbaarningswearde, der komme net folle ruotdieltsjes frij by it ferbaarnen en stjonktoars ekas netby folle. Dit yn tsjinstelling tade swevellucht dy't by it ferbaarnen fan leechfean frijkomt stjonkt it ek net folle. Boppedat sitte der net folle stammen en stobben yn. De feankoloanjes waarden, neist mei lokale arbeiders, befolke troch in soad minsken út it westen fan Nederlân., wat noch blykt út Plaknammenplaknammen lykas [[NieuwNij-Amsterdam (Drinte)|NieuwNij-Amsterdam]] en [[HollandscheveldHollânskefjild]] hinnerinne hjir noch oan. Yn Drinte leit it gebiet dat yn Nederlân it lêst ferfeante waard: It [[BargerveenBargerfean]], ten noardeastennoardeast fan [[Schoonebeek]]. Hjir waard foar it lêst fean ôfgroeven yn [[1992]]. Dat barde net mear foar brânstof, dit fean wie bedoeld as grûnstof foar [[Túnturf|turfstruisel]] dat brûkt waard as grûnferbetterder, it meitsjen fan [[Norit (genêsmiddel)|Norit]], en in [[pigmint]]: ''DrintsDrintsk Swart''. It Bargerfean is net hielendal ferfeante, dat der is noch libben Heechfean.