Amsterdamske Skoalle (boustyl): ferskil tusken ferzjes

De wichtichste arsjitekten fan de Amsterdamske Skoalle wienen [[Jan van der Mey|J.M. van der Mey]], [[Michel de Klerk|M. de Klerk]] en [[Piet Kramer|P.L. Kramer]], dy't allegearre oan't wurk west hawwe op it buro fan [[Eduard Cuypers]] yn [[Amsterdam]]. Om 1910 begûnnen sy foar harrensels en ûntwikkelen in nije boustyl. Yn [[1923]] stoar De Klerk. De Amsterdamske Skoalle ferlear yn him har wichtichste fertsjintwurdiger, mar de boustyl soe noch mear as tsien jier bestean bliuwe. Sa waard op de wrâldútstalling yn Parys yn 1925 (''Exposition Internationale des Art Decoratifs et Industriels Modernes'', letter koartwei ''Art Deco'') it Hollânsk Paviljoen yn Amsterdamske skoalle arsjitectuer 'tfierdútfierd neffens in ûntwerp fan [[Jan Frederik Staal]]. Ek de ynrjochting fan it paviljoen wie hielendal yn de nije keunststyl, dêr't de Amsterdamske Skoalle doe noch ta rekkene waard. De arsjitekt [[Jan Gratama]] hat ek gebouwen yn de Amsterdamske Skoalle-styl delset en wie de earste arsjitekt dy't dizze term brûkt hat.

HoofdkenmerkHaadskaaimerk vanfan dedizze Amsterdamse Schoolstyl is hetit gebruikgebrûk vanfan in veelprotte [[baksteenbakstien]] en hetit toepassentapassen vanfan versieringenfersieringen inyn de gevels, inútfierd yn baksteenbakstien of gebeeldhouwdbyldhoude natuursteennatoerstien. De vaakfaak plastischeplastyske gevels zijnbinne meestalmeast gevuldfold metmei [[laddervensterljedderfinster]]s en wordenwurde bekroondbekroane metmei steileskoare dakendakken en somssomtiden metmei torentjestuorkes versierdfersierd. HetIt plastischeplastyske karakter en de soms zelfssels symbolischsymboalysk aangebrachteoanbrochte draagconstructiedraachkonstruksje veroorzaaktenjoegen somswolris problemenswierrichheden bijfoar hetde aanbrengenwiere vandragende dedielen fan werkelijkeit draagconstructiegebou.

[[H. Th. Wijdeveld]] gafomskreau destijdsit de volgendedoetiidsk omschrijvingsa: ''"De verschijning der fantasievollen, die argeloos spelen met de schatten van het rationalisme. Opofferend de praktische indeling en de belangstelling voor het constructieve element voor een ver doorgevoerd principe, namelijk het principe van de tevoren vastgestelde vorm".''

Gebouwen uitút de AmsterdamseAmsterdamske SchoolSkoalle-periodeperioade zijnbinne metbenammen name grotegrutte [[SocialeSosjale woningbouwwenningbou|(socialesosjiale) woningbouwprojectenwenningbouwprojekten]], scholenskoallen en enkeleinkelde utilitaireutilitêre werkengebouwen. DoorTroch de plastischeplastyske gevels en deboartlike speelseyndieling indelinglykje hiervansy isdochs ernet binnenmassyf; dezese stijlbinne zeldenwol sprakemânsk, vanmar massiviteitbliuwe inyn de gebouwen. Zij zijn wel groot, maar ogen tochminslike menselijkmjitte.

De absoluteabsolúte tegenpooltsjinpoal vanfan hetit expressionismeekspresjonisme en de AmsterdamseAmsterdamske schoolSkoalle waswie hetit [[NieuweNije Bouwen]]. [[Hundertwasser]] waswie zekergrif geengjin foarstanner fan vanit het NieuweNije Bouwen, getuige zijn citaat: ''"DezeDizze bouwstijlboustyl (hetkinne Nieuwejo Bouwen) kun je omschrijvenomskriuwe alsas: gevoelgefoel- en emotieloosemoasjeleas, dictatoriaaldiktatoriaal, hartelooshertleas, agressiefagressyf, glasglês, sterielsteryl, zondersûnder ornamentenornaminten, koudkâld, onpoëtischûnpoëtysk, onromantischûnromantysk, anoniemanonym en gapendegapjende leegteleechte. EenIn drogbeelddrôchbyld vanfan functionaliteitfunksjonaliteit. HuizenHûzen waarindêr't mensenminsken wonenwenje, mogenmeie nietnet wordenoerlitten overgelatenwurde aanoan eenin tegentsjin eenin cultuurpolitiekkultuerpolityk agerendeagearjende architectuurmaffiaarsjitektuermaffia diedy't nihilistischnihilistysk esthetischeestetyske spelletjesspulsjes met demei mensenminsken speeltspilet.(...) alsas diedy intellectueleintellektuele, natuurnatoer- en mensvijandigeminskfijannige maffia mensenminsken dwingttwingt generatiesom generaasjes lang inyn perversperversk modernistischmodernistysk geconcipieerdekonsipiearre en zielloossûnder siel gebouwdeboude huizenhûzen te wonenwenjen, dan is dat eenin permanentepermaninte misdaadmisdied. DezeDit gedwongentwongen acceptatieakseptearjen vanfan dictatorialediktatoariale huizenhûzen doortroch bewonersbewenners legtleit preciespresys de basisgrûn voor defoar algemenealgemien geestelijkegeastlike en lichamelijkelichamelike noodneed waaronderdêr't onzeus westersewesterske beschavingbeskaving, de staatsteat, de natuurnatoer en wijwy allemaalallegearre lijdenfan te lijen hawwe".''

Hoe verschillendferschillend architectuurcriticiarsjitektuerkritisy somstinke denkenkinne, blijktdocht uitbliken hetút it boek ''Bouwkunst in de 20e eeuw'' (1953), waarinwêryn't de traditionalistischetrdysjonalistyske architectarsjitekt [[Alexander Kropholler|A.J. Kropholler]] schreefskreau overoer de AmsterdamseAmsterdamske SchoolSkoalle: ''"VoorIt hetmeast merendeel getuigentsjûchje de stratenstrjitten uitút dezedizze periodeperioade vanfan eenin rammelenderatteljende wansmaak".''