Jakobus Arminius: ferskil tusken ferzjes

== Libben en wurk ==

Yn [[1603]] waard Arminius heechlearaar teology te Leien. Syn kollega-heechlearaar [[Franciscus Gomarus]] rekene êr fûl protest tsjinoan. Yn [[1604]], kaam it ta in konflikt, dat draaide om de rjochtfeardigenslear en it dêr ek mei te dwaan hawwende predestinaasjelear. Foar Arminius wie it leauwe fan de minske oant beskate hichte in betingst foar it fermoedsoenjend oardiel fan God, dêr't Er de minske rjochtfeardich yn ferklearret. Allinne it leauwe is net genôch, mar wol in needsaaklik betingst foar God syn ferjouwing. Foar Gomarus wie de rol fan it leauwe suver ynstruminteel: it wie de troch de Geast geande makke oanfurdiging troch in minske fan Gods rjochtfeardigjend oardiel. At Gods ferjouwing yn alle opsichten oan it leauwe foarôfgiet (sa't Gomarus tocht), dan is it in logyske neifolgjende stap om dêrby te ûnderstreekjen: dit oardiel en it beslút om in mins dêryn leauwe te litten binne net iens by God opkaam, mar foarmje syn ferkiezing fan ivichheid. At men (mei Arminius) de frije kar foar it leauwe ûnderstreket, moat men Gods ivich riedsbeslút ek mei ôfhinklik fan dizze minslike kar opfetsje. ZoSa komt men vanfan de rechtvaardigingsleerrjochtfeardigenslea alshast vanzelffansels opby de predestinatieleerpredestinaasjelear. DezeDizze verschuivingferskowing heeft zich inyn de discussiediskusje tussentusken arminianen en gomaristen inderdaadis yndie voltrokkenbard. De AmsterdamseAmsterdamske predikant Plancius mengdebemuoide zichhim in de strijddermei en koos partijkeas voorfoar Gomarus. Al snelrillegau groeidehelle hetit religieuzereligieuske meningsverschilskeel uitoan totta eenin nationalenasjonale, politiekepolitike strijdstriid. InYn [[1607]] werdwaard eenin commissiekommisje inynsteld hetdy't levenit geroepenkonflikt diebesjochtsje hetmoast. conflictDochs moestduorre beslechten.it Pas inoant [[1618]] zou tijdenseart de [[SynodeSynoade vanfan DordrechtDoardt]] besloten wordenbesleat dat deGomarus leersyn van Gomaruslear de leerlear vanfan de GereformeerdeGrifformearde KerkTsjerke waswie.

Om hetin conflictein oan it konflikt te stoppenmeitsjen werdenwaarden Arminius en Gomarus opgeroepenoproppen om voorfoar hetit [[Hof vanfan HollandHollân]] en de [[StatenSteaten vanfan HollandHollân]] te verschijnenferskinen. DitDat losteslagge nietslykwols opnet. InYn [[1609]] belegdenbesochten de StatenSteaten vanfan HollandHollân een nieuwe zittingnochris om de theologenteologen bijby elkaarelkoar te brengenkrijen. Jacobus Arminius moestmoast dezedizze zittingsitting wegensfoar ziektede verlaten:tiid hijferlitte stierfom't oper ongeveersiik vijftigjarigewaard: leeftijdhy instoar Leiden inyn oktober vanfan dat jaarjier en werdwaard inyn de [[PieterskerkPieterstsjerke (Leiden)|Pieterskerk]]te Leien begravenbedobbe.<ref>[[Carl Bangs]], ''Arminius'' (1e drukprintinge), Nashville/NewYork 1971, p. 331</ref> ZijnSyn volgelingenneifolgers, die zichde [[remonstranten]] noemden, werdenwaarden nanei de SynodeSynoade vanfan DordrechtDoardt uitút de GereformeerdeGrifformearde KerkTsjerke gezetset en richttenstiften inyn septemberseptimber 1619 de ''Remonstrantse Broederschap op''.

In zijn theologieteology week hij onder andere op het punt van de [[predestinatiepredestinaasje]], de [[vrijefrije wil]] en de [[erfzondeerfsûnde]] af van het kerkelijk-calvinistischekalvinistische belijden zoals dat was vastgelegd in de [[NederlandseNederlânske GeloofsbelijdenisLeauwebelidenis]] en de [[HeidelbergseHeidelbergske CatechismusKategismus]]. Hij is de grondlegger van het [[Remonstranten|Arminianisme]], aanvankelijk een stroming binnen de NationaalNasjonaal GereformeerdeGrifformearde kerktsjerke die streefde naar aanpassing van de belijdenisbelidenis. Na zijn dood kwamen de volgelingen van Arminius in 1610 met een verweerschrift of ''''remonstrantie'''' dat in de kern de dikwijls als de [[vijffiif artikelen vanfan de remonstranten]] aangeduide verdediging bevatte. Na de SynodeSynoade vanfan DordrechtDoardt in 1618-1619, waar het arminianisme werd veroordeeld en afgewezen, hebben de volgelingen van Arminius de [[Remonstranten|Remonstrantse broederschap]] gesticht. Overigens was het nooit de bedoeling van Arminius, noch van de remonstranten, een eigen kerk te stichten. Zij wilden binnen de kerk ruimte vragen voor Arminius' gedachten. Door zijn geleidelijk toenemende en verder afwijkende gedachten kwam Arminius, nadat hij overigens eerst bij hem was gepromoveerd en er aanvankelijk geen tegenstellingen waren, uiteindelijk in conflict met zijn collegakollega-hoogleraar [[Franciscus Gomarus]]. Het leerlear-conflict tussen Arminius en Gomarus en hun respectievelijke aanhangers leidde uiteindelijk ook tot een politiek conflict waarbij het ging om de relatie tussen kerk en overheid, zeker in de 17e eeuw een uitermate gevoelige kwestie. In die relatie (kerk en staat) was [[Johan van Oldenbarnevelt]], hoewel persoonlijk geen aanhanger van de theologische gedachten van Arminius en ook geen partijganger van Arminius (hetgeen abusievelijk vaak wordt gesteld!), van mening dat er binnen de kerk ruimte moest zijn voor de verschillenden opvattingen. Prins Maurits echter was van oordeel dat de vaderlandse kerk calvinistisch behoorde te zijn. Uiteindelijk is dit conflict over de visie op de kerk en op haar verhouding tot de staat in de [[RepubliekRepublyk derfan Zevende Sân VerenigdeFeriene NederlandenNederlannen]] een van de factoren geweest die geleid hebben tot de politieke ondergang en de executie van [[Johan van Oldenbarnevelt]]. De SynodeSynoade vanfan DordrechtDoardt heeft de calvinistische leer onderstreept en vastgelegd in de [[DordtseDoardtske LeerregelsLearregels]], dikwijls nog steeds aangeduid als 'de vijf artikelen tegen de Remonstranten'. De Dordtse Leerregels vormden sindsdien een [[belijdenisgeschrift]] van de Nederlandse kerk; dat bleven ze ook in de volgend eeuwen, bijvoorbeeld in de periode van schisma's, waaruit naast de Gereformeerde Kerk ook de Nederlands HervormdeHerfoarmde Kerk en bijvoorbeeld later weer de ChristelijkKristelijk Gereformeerde Kerk zijn ontstaan. Ook bij het weer samengaan van de protestantse hoofdstromen in het het zogenoemde 'Samen-op-Weg-proces' dat uitmondde in de Protestantse Kerk Nederland (PKN) in 2004, bleven de DordtscheDoardske LeerregelsLearregels (de Vijf Artikelen tegen de Remonstranten) als belijdenisgeschrift gehandhaafd. Dat heeft er enigszins toe bijgedragen, naast andere argumenten, dat de Remonstranten geen deel uitmaken van PKN, maar er voor gekozen hebben een zelfstandig kerkgenootschap te blijven.