Margareta fan Savoaie: ferskil tusken ferzjes

[[Ofbyld:Bernaerd van Orley 002.jpg|thumb||''Margareta fan Eastenryk as widdo, skildere troch [[Bernard fan Orley]]'']]

[[Ofbyld:Margaretha van Oostenrijk.jpg|thumb|''Stânbyldfan Margareta fan Eastenryk yn Mechelen'']]

'''Margareta fan Eastenryk''' ([[Brussel (stêd)|Brussel]], [[10 jannewaris]] [[1480]] - [[Mechelen (stêd)|Mechelen]], [[1 desimber]] [[1530]]) wie [[hartoghartoch|hartoginne]]inne fan [[Savoye (lân)|Savoye]], [[lânfâd|lânfâdesse]] fan de [[Lege Lannen|Nederlannen]], en de ienige dochter fan keizer [[Maksmiliaan I fan it Hillige Roomske Ryk|MaximiliaanMaksimiliaan I fan Eastenryk]] en [[Marije fan Boergonje (hartoginne)|Marije fan Boergonje]].

By de [[frede fan Atrecht (1482)]] tusken [[Loadewyk XI fan Frankryk]] en har heit waard bepaald dat de twajierrige Margareta har ferlove mei de doe trettjinjierrige [[Karel VIII fan Frankryk|Karel VIII]], de Frânse [[Dauphin (kroanprins)|dauphin]]. Margareta groeide op oan it Frânske hof. Neidat Maksimiliaan I yn [[1491]] by folmacht boaske mei Anne, de erfdochter fan it hartochdom BretagneBretanje, grypte Karel VIII yn. Hy twong [[Anne fan BretagneBretanje]] om mei himsels te trouwen. De opside skode Margareta waard yn [[1493]] by de [[fredeFrede fan Senlis]] oan har heit, Maksimiliaan, weromjûn.

Op [[5 maart]] [[1500]] kaam MargarethaMargareta oan yn [[Gint]], dêr't de berte fierd waard fan [[Karel V fan it Hillige Roomske Ryk|Karel]] (de lettere keizer Karel V), de soan en erfopfolger fan har broer Filips de Moaie. Op [[28 novimber]] [[1501]] boaske se mei hartoch [[Filibert II fan Savoye]], mar se ferlear har twddetwadde man amper trije jier letter: Filibert stoar nei in jachtpartij op in gleone dei, doe't hy in soad iiskâld boarnewetter dronken hie. Margareta naam har doe foar om oant de ein fan har dagen de widdokape te dragen en ferwurde har rougefoelens yn Frânsktalige gedichten.

De hartoginne gie werom nei de Nederlannen, dêr't keizer Maksimiliaan ([[regint]]]] nei de dea fan [[Filips fan Eastenryk|Filips de Moaie]]) har op [[18 maart]] [[1507]] belêste mei de [[list fan lânfâden fan de Nederlannen|lânfâdij]]. Margareta regearde fanút it [[Hof fan Savoye]] yn Mechelen, dêrwêrnei't dizze stêd troch de haadstêd fan de Nederlannen waard. Foar it bestjoer fan dy goaën die se benammen in berop op de [[Geheime Ried]]. Yn har beliedsperioade wie se tige begien mei de belangen fan de [[Habsburch]]ske dynasty en stie se erchtinkend foar it [[Hûs Valois|Frânse foarstenhûs]] oer.

Opnij behertige se benammen de belangen fan [[Habsburch]]. Ien fan har súksessen wie de ferkiezing fan Karel V ta keizer ([[1519]]), wêrtroch't de oarloch tsjin [[Frankryk]] wer begûn (sjoch [[Slach by Pavia (1525)|slach by Pavia]]), wêrby't de Frânske kening de soevereiniteit oer [[Greefskip Arteezje|Arteezje]] ferlear. Tegearre mei de keninginne fan Frankryk die se war foar in fergelyfergelyk, wat op [[3 augustus]] [[1529]] ta de [[Damesfrede fan Kamerijk]] late, wêrby't [[Frâns I yan Frankryk|Frâns I]] definityf ôfstân die fan alle oanspraken op [[Flaanderen]] en Arteezje. Der kaam hjirmei in tyliktydlik ein oan de Italjaanske oarloggen. Yn de lêste tsien jer fan har bewâld liet Karel V it hiele bestjoer oer de Nederlannen op har schouders rêste.

Margareta's regearing wurdt beskôge as in tiid fan relative rêst en wolfeart. Dochs barden ûnder har bewâld de earste eksekúsjes fan [[reformaasje|protestanten]] , benammen de [[Antwerpen (stêd)|Antwerpse]] muontsen [[Hindrik Voes]] en [[Jan fan Essen]], dy't op 1 july 1523 op de [[grutte Merk (Brussel)|Grutte Merk fan Brussel]] ferbaarnd waarden. Yn de noardlike Nederlannen waard [[Jan de Bakker]] út [[Woerden]] de earste protestantse martler. Yn [[1525]] waard hy yn De HaagHaach, yn har oanwêzichheid op de brânsteapel ta dde dea brocht.

FierderFierders slagge hja derrder mei lijen yn imom de ivige lêstpost [[Karel fan Gelre]] yn de slepende [[Gelderse Oarloggen]] yn de stringen te hâlden. Pas yn [[1528]] waard dizze Karel twongen om de [[frede fan Gorinchem|fredeFrede fan Gorkum]] te sluten, mar Gelre soe oant nei syn dea yn 1538 syn slsstannichheidselsstannichheid hâlde (pas yn [[1543]] waard Gelre definityf ûnder Habsburchs tafersjoch brocht).

Om in slepende skonkkrusjeskonkkrupsje liet hja yn [[1530]] har bestuurstakenbestjoerstaken overoer aanoan eenin waarnemendwaarnimmmend landvoogdlânfâd, [[Antoon I vanfan Lalaing]], graafgreve vanfan Hoogstraten. Op 30 novembernovimber 1530 dicteerdediktearde zijhja op haarhar sterfbedstjerbêd inyn Mechelen haarhar laatstelêste brief, vergezeldmei van haarhar testamenttestamint aanoan Karel V, diedy't zese metmei aandrangklam verzochtfrege om de vredefrede te bewarenbewarjen, zowel metmei de koningkening vanfan FrankrijkFrankryk alsmar metek diedy vanmei EngelandIngelân. Margaretha overleedferstoar inyn de nacht daaropdêrop. Karel V benoemdebeneamde zijnsyn zustersuster [[MariaMarije vanfan Hongarije (1505-1558)|MariaMarije vanfan Hongarije]] as har opfolchster.