Grytman: ferskil tusken ferzjes
Content deleted Content added
fw oars |
→Oar: oanfolling fan Grytmanshûs nei Oerlis |
||
Rigel 10:
Ek beneamde de grytman yn elts doarp in eigen [[doarpsrjochter]]. Dy rjochte yn ienfâldige saken, bemiddele by skelen en hie tafersjoch op de feiligens. Ek liet er plakkaten skriuwe dy't yn it doarp oanplakt waarden, faak op de tsjerkedoar.
== Fan grytman nei boargemaster ==
Beside de rjochtspraak soarge de grytman ek foar it [[bestjoer]] yn de Fryske [[gritenij]]en. De alve Fryske stêden hienen boargemasters.
Yn it ferline waard wol tocht dat de [[heraldyk|heraldyske]] [[Fryske Earn]] it foarrjocht fan in grytman en syn neisieten wie.
De Gemeentewet fan [[Thorbecke]] (ôfkundige yn [[1851]]) makke fan de Fryske grytmannen [[boargemaster]]. De funksje fan [[grytman]] wurdt wol ris fergelike mei it hjoeddeiske [[boargemaster]]samt. By de ynfiering fan de [[Gemeentewet (1851)|Gemeentewet]] yn [[1851]] waard yn Fryslân de grytman as haad fan it bestjoer oer in gritenij/gemeente ferfongen troch de boargemaster. Dat is dan ek wol hast de ienige oerienkomst fan beide funksjes.
Moat in boargemaster skipperje tusken in soad utersten fan winsken en easken fan syn amtnerkorps en kompromissen slute tusken de feroarjende ynsichten fan gemeenteriedsleden, de grytman wie gewoan de baas yn de gritenij. Net allinnich op bestjoerlik mêd, mar ieuwenlang ek op it mêd fan rjochtspraak en lytse kriminaliteit. Hy hie it tafersjoch oer in nedergerjocht yn syn gritenij en hie sels rjocht op in persintaazje fan de opleine boetes. In tige lukrative funksje, dy't troch party grytmanen noch ris ekstra útmolken waard. Uteraard hienen se dêr harren striemamnnen foar en sels it útfieren fan it amt lieten se faak oan oaren oer. De sekretaris fan de gritenij wie faak de feitlike bestjoerder. Dy waard der allyksa meast knap ryk fan.
{{boarnen|boarnefernijing=▼
Troch harren grutte rykdom en it feit dat se lange tiid net ferplichte wienen (kontinu) yn de gritenij te wenjen dêr't se oer hearsken, hienen in soad grytslju stêdsfilla’s bouwe litten dêr't se har benammen winterdeis komfortabel en mids alle gemakken yn it sosjale libben stoarten. In foarbyld hjirfan is it [[grytmanshûs]] yn de stêd [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]]
▲{{boarnen|boarnefernijing=
<references/>
}}
| |||