Permafrost: ferskil tusken ferzjes
Content deleted Content added
letter mear |
wurk, wurk. |
||
Rigel 1:
{{wurk}}
[[Ofbyld:Frozenground.gif|thumb|300px|
Pears: permafrost<br>
Blau: yn de winter beferzen grûn (15 dagen of mear it jier)<br>
Rôse: grûn minder as 15 dagen it jier beferzen]]
[[Ofbyld:Permafrost - ice wedge.jpg|thumb|
[[Ofbyld:Permafrost stone-rings hg.jpg|thumb|250px|Stienringen op permafrost op Spitsbergen]]
Yn de [[geology]] is '''permafrost''' of '''kryotyske ierde''' de oantsjutting foar [[grûn]] dy't twa jier as langer beferzen bliuwt. Permafrost wurdt it meast fûn op hege [[breedtegraad|breedtegraden]] (dat wol sizze lân tichtby de noardpoal en súdpoal), mar '''alpine permafrost''' komt foar op grutte hichten op folle legere breedtegraden. At de ûndergrûn wettertichte rots is is der iis, grif at de grûn mear as sêd fan wetter is, mar dat hoecht op oare plakken net sa te wêzen. Sa'n 0.022% fan it totale wetter op ierde is permafrost en komt foar yn 24% fan it lân op it [[noardlik healrûn]].
De boppekant fan de permafrost hjit [[permafrost-tafel]] (meastal op de djipte fan de maksimale teilaach).
's Winters is de grond tot op grote diepte [[Froast|bevroren]] en 's zomers ontdooit alleen het bovenste laagje, enige decimeters tot enige meters. Het water uit het bovenste laagje kan niet in de bevroren bodem wegzakken, zodat het erg moerassig zal zijn. De laag die wel ontdooit en weer bevriest wordt de ''actieve laag'' genoemd. In de actieve laag kan plantengroei plaatsvinden, in de permafrostlaag niet. De dikte van de actieve laag hangt af van het weer en wisselt met het jaar maar ligt meestal tussen 60 en 360 cm. De dikte van de permafrostlaag kan tientallen meters bedragen (by [[Barrow (Alaska)|Barrow]] in [[Alaska]] is ea goed 400 meter metten).
Permafrost can also store carbon, both as peat and as methane. The most recent work investigating the permafrost carbon pool size estimates that 1400–1700 Gt of carbon is stored in permafrost soils worldwide. [1] This large carbon pool represents more carbon than currently exists in all living things and twice as much carbon as exists in the atmosphere.
== Bouwe op permafrost ==
Bouwen op permafrost is lastig doordat de warmte van een gebouw de laag zal doen smelten, waardoor het zal dreigen te verzakken. Hiervoor zijn dure oplossingen in gebruik:
* op houten palen bouwen;
* op een grindbed van 1,20 tot 1,60 meter dik bouwen;
* gebruikmaken van warmtegeleidende buizen met watervrij [[ammoniak]].
== Ferskynsels ==
De kombinaasje fan permanint beferzen ûndergrûn en in bytiden tei-ende boppelaach kinne [[iiskile]]n, [[pingo]]'s, [[palsa]]'s en [[polygoonboaim]]s troch ûntstean.
== Ekologyske gefolgen ==
Formation of permafrost has significant consequences for ecological systems, primarily due to constraints imposed upon rooting zones, but also due to limitations on den and [[burrow]] geometries for [[fauna]] requiring subsurface homes. Secondary effects impact [[species]] dependent on plants and animals whose habitat is constrained by the permafrost.
Should a substantial amount of the carbon enter the atmosphere, it would accelerate planetary warming. A significant proportion may will emerge as [[methaan]], which is produced when the breakdown occurs in lakes or wetlands. Although it does not remain in the atmosphere for long, methane traps more of the sun’s heat. The potential for large methane emissions in the Arctic is poorly understood. The ''United States Department of Energy'' and the [[Europeeske Uny]] recently committed to related research projects. Preliminary computer analyses suggest that permafrost could produce carbon equal to 15 percent or so of today’s emissions from human activities
== Sjoch ek ==
| |||