Joost van den Vondel: ferskil tusken ferzjes
Content deleted Content added
L r2.7.2) (Bot - derby: la:Iustus Vondelius |
wurk |
||
Rigel 1:
{{
[[Ofbyld:J vondel.jpg|thumb|200px|''Portret fan Vondel troch Ph. Koninck, 1665'']]
'''Joast fan de Vondel''' ([[Keulen]], [[17 novimber]] [[1587]] – [[Amsterdam]], [[5 febrewaris]] [[1679]]) wie in [[Nederlân]]sk [[dichter]] en [[toanielskriuwer]].
==Werken==
[[Ofbyld:Op het stokje..jpg|thumb|''Het stockske'']]
===Ferskaat oan teksten===
*Tot Van den Vondels bekendste toneelwerken horen zijn [[Toanielstik]]ken ''[[Gijsbrecht van Aemstel]]'', een stuk dat door de predikanten aanvankelijk verboden werd: het zou Roomse sympathieën bevatten, en ''[[Lucifer (toneelstuk)|Lucifer]]''.
===Hekeldicht===
*Zijn gedichten, met name de [[hekeldicht]]en, bevatten vaak steken onder water aan het adres van de staat. Niet zelden verkeert deze kritiek in protest, regelrechte haat en woede: een voorbeeld is ''Het stockske van Joan van Oldenbarnevelt''. Sterke verontwaardiging klinkt ook door in het inleidende [[sonnet]] (door Van den Vondels [[taalpurisme|puristysker]] ''Klinkert'' neamd) oant ''Palamedes oft Vermoorde Onnooselheijd'', waarin die "vermoorde onschuld" slechts ogenschijnlijk een figuur uit de [[Aldheid]] is: in werkelijkheid stie Palamedes foar de terechtgestelde Oldenbarnevelt, en deze [[subtekst]] kan de tijdgenoten onmogelijk ontgaan zijn.
===Religieuze poëzy===
Daarnaast heeft hij echter ook poëzie geschreven die louter religieus was, lykas twarris in ''Krystliet'':
::''O wat zon is komen dalen<br />in den Maagdelijken schoot!<br />Ziet hoe schijnt ze met heur stralen<br />Alle glanzen doof en dood.''
===Oar wurk===
Lichtvoetig is het gedicht ''Op het Toonneel des Aerdrycks, ofte Nieuwe Atlas; uytgegeven door I. en C. Blaeu'' van Van den Vondels hand dat in de [[Toonneel des Aerdrycks|atlas van Blaeu]] werd opgenomen,<ref>Regionaal Archief Leiden - [http://www.leidenarchief.nl/home/collecties/verhalen/bladeren-door-blaeu ''Bladeren door Blaeu''], direct na het voorwoord van het eerste deel van de atlas</ref> en dat begint:
::''De wereld is wel schoon, en waerdigh om t'aenschouwen,<br />Maer 't reizen heeft wat in. de kosten vallen swaer.<br />Men magh den Oceaen niet al te veel betrouwen.<br />De Bergen rijzen steil. de bosschen zien te naer.''
Na deze [[Elegy (literair werk)|kleisang]], die zo nog enige strofen verdergaat, is Van den Vondels conclusie onontkoombaar: de lezer kan zich de moeite besparen, en zich beperken tot een reis door de kunstige atlas:
::''O reisgezinde geest, ghy kunt die moeite sparen,<br />En zien op dit Toonneel de Wereld groot en ruim,<br />Beschreven en gemaelt in kleen begrip van blaren.<br />Zoo draeit de schrandre kunst den Aerdkloot op haer duim.''
===Renêssânsist en rederiker===
Van den Vondel wie in Renaissancedichter, mar ien die pas op volwassen leeftijd [[Latyn]] leerde. Letmidsieuske ynvloeden, benammen dy fan de [[Rederiker]]s, binne ek bot yn syn wurk oanwêzich: boartsje mei wurden:
::''De raven kraaien'' "cras, cras"
— dat lêste wurd betsjut yn it Latyn: "moarn"; opsommings:
::''Die zorght, en waeckt, en slaeft, en ploegt, en zwoegt, en zweet''
en tal fan oare figueren litte de Rederikerstradysje sjen. De perfecte integratie van christelijke theologie en antieke cultuur, zijn grote kennis van literatuur en wetenschappen, en zijn belangstelling voor dichtvormen en vernieuwingen op lexicaal gebied bestempelen hem toch in de eerste plaats als humanistisch en renaissancistisch dichter. Zijn dichterlijk talent en zijn irenische persoonlijkheid bezorgden hem bij zijn tijdgenoten de titel van Prins fan de Dichters.
====Poëzy====
*Den Gulden Winckel der Konstlievende Nederlanders (1613)
*Hymnus ofte Lofgesangh over de wijdberoemde scheepvaert der Vereenigde *Nederlanden (1613)
*Vorstelijcke warande der dieren (1617)
*Op de jongste Hollantsche Transformatie (1618)
*De Helden Godes (1620)
*Het lof der zeevaert (1623)
*Geboortklock van [[Willem II fan Oranje|Willem fan Nassau]] (1626)
*Bruyloftbed van [[P.C. Hooft]] en Helionora Hellemans (1627)
*Rommelpot van 't Hane-kot (1627)
*Verovering van Grol door [[Frederik Hendrik fan Oranje|Frederick Henrick, Prince van Oranje]] (1627)
*De Rynstroom (1630)
*Roskam (1630)
*Harpoen (1630)
*Een otter in 't bolwerck (1630)
*Geuse-vesper (1631)
*Decretum horribile (1631)
*Op Huygh de Groots verlossing (1632)
*Inwying der doorluchtige Schoole t'Amsterdam (1632)
*Kinderlijck (1632)
*Uitvaert van mijn dochterken (1633)
*Op het overlyden van Isabella Klara Eugenia (1633)
*Lyckklaght aan het Vrouwekoor, over het verlies van mijn ega (1635)
*Brieven der Heilige Maeghden, Martelaressen (1642)
*Aen de Beurs van Amsterdam (1643)
*J.J. Vondels Verscheide Gedichten (1644)
*Altaergeheimenissen (1645)
*Poezy (verzamelbundel) (1650)
*Inwijdinge van 't Stadhuis t'Amsterdam (1655)
*Het stockske van [[Johan fan Oldenbarnevelt|Joan van Oldenbarnevelt]] (1657)
*Zeemagazyn (1658)
*Wildzang (1660)
*Toneelschilt oft Pleitrede voor het toneelrecht (1661)
*Bespiegelingen van Godt en Godtsdienst (1662)
*Joannes de Boetgezant (1663)
*De Heerlijckheid der Kercke (1663)
*Lykzang ter ere van Zacharias du Mez, Bisschop van Thrallen (rond 1665)
*Uitvaert van Maria van den Vondel (1668)
====Toaniel====
*Het Pascha ofte de Verlossinge Israels wt Egypten<ref>http://www.dbnl.org/tekst/vond001dewe01/vond001dewe01_0014.htm</ref> (1612)
*Hiërusalem verwoest<ref>http://www.dbnl.org/tekst/vond001dewe02/vond001dewe02_0007.htm</ref> (1620)
*Palamedes oft Vermoorde onnooselheijd<ref>http://www.dbnl.org/tekst/vond001dewe02/vond001dewe02_0102.htm</ref> (1625)
*De Amsteldamsche Hecuba<ref>http://www.dbnl.org/tekst/vond001dewe02/vond001dewe02_0096.htm</ref> (1626)
*[[Gijsbrecht van Aemstel|Gysbreght van Aemstel]] (1637)
*Maeghden (1639)
*Gebroeders (1640)
*Joseph in Dothan (1640)
*Joseph in Egypten (1640)
*Peter en Pauwels (1641)
*Maria Stuart of Gemartelde Majesteit (1646)
*Leeuwendalers, lantspel (1647)
*Salomon (1648)
*[[Lucifer (toneelstuk)|Lucifer]]<ref>http://www.dbnl.org/tekst/vond001dewe05_01/vond001dewe05_01_0166.htm</ref> (1654)
*Salmoneus (1657)
*[[Jeptha (toneelstuk)|Jeptha]] of Offerbelofte (1659)
*David in Ballingschap (1660)
*David hersteld (1660)
*Samson of Heilige Wraeck (1660)
*Adonias of Rampsalighe kroonzucht (1661)
*Johannes de boetgezant (1662)
*Batavische gebroeders of Onderdruckte vryheit (1663)
*Faëton of Reuckeloze stoutheit (1663)
*Adam in Ballingschap of Aller treurspelen Treurspel (1664)
*Zungchin of Ondergang der Sineesche heerschappije (1667)
*Noah of Ondergang der eerste wereld (1667)
====Gelegenheidsgedichten====
*1627 - Bruyloftbed van Pieter Cornelisz. Hooft en Helionora Hellemans
*1633 - Kinder-lyck (naar aanleiding van het overlijden van zijn zoon Constantijn)
*1660 - Op d'Afbeeldinge van den edelen gestrengen Heere [[Cornelis de Graeff (1599-1664)|Cornelis de Graeff]]<ref>[http://www.dbnl.org/tekst/vond001dewe09_01/vond001dewe09_01_0062.htm ''Op d'Afbeeldinge van den edelen gestrengen Heere Cornelis de Graeff'']</ref>
*1662 - Ter bruiloft van den weledelen heer [[Pieter de Graeff|Peter de Graef]], Jongkheer van Zuitpolsbroek en de weledele mejoffer [[Jacoba Bicker|Jakoba Bikker]]<ref>[http://www.dbnl.org/tekst/vond001dewe09_01/vond001dewe09_01_0099.htm ''Ter bruiloft van den weledelen heer Peter de Graef, Jongkheer van Zuitpolsbroek en de weledele mejoffer Jakoba Bikker''.]</ref>
*1668 - Uitvaert van Maria van den Vondel
====Literêre ferhanneling====
*1650 - Aenleidinge ter Nederduitsche dichtkunste
====Oersettingen====
*Hippolytus of Rampsalige Kuysheyd (naar [[Lucius Annaeus Seneca|Seneca]]) (1628)
*Huigh de Groots Jozef of Sofompaneas (naar [[Hugo de Groot (rechtsgeleerde)|Hugo de Groot]]) (1635)
*Elektra (neffens [[Sophokles]]) (1639)
* Lierzangen en Dichtkunst ([[Quintus Horatius Flaccus]]) (1657)
*Koning Edipus (neffens [[Sophokles]]) (1660)
*Ifigenie in Tauren (naar [[Euripides]]) (1666)
*Fenicieansche of Gebroeders van Thebe (neffens [[Euripides]]) (1668)
*''Herkules in Trachin'' (De [[Trachiniae|''Trachiniae'']] fan [[Sophokles]]) (1668)
{{boarnen|boarnefernijing=
<references/>
}}
{{DEFAULTSORT:Vondel, Joost}}
| |||