Johan van Oldenbarnevelt: ferskil tusken ferzjes

'''Johan fanvan Oldenbarnevelt''' ([[Amersfoart]], [[14 septimber]] [[1547]] – terjochtstelt [[Den Haach]], [[13 maaie]][[ 1619]] wie de belangerykste Nederlânske steatsman tidens de earste faze fan de [[tachtichjierrige oarloch]]. Hy wurde slachtoffer fan in polityke moard troch oanhingers fan [[prins Maurits fan oranje]].

Johan fanvan Oldebarnevelt waard berne yn in boargerlik gesin. Mar er wie altyd in soat spul thús. Syn heit Gerrit kaam gauris yn oanrekking mei justysje fanwege dronkenskip of geweld. Johan besocht wierskynlik de [[Latyn|Latynske]] skoalle yn Amerfoart. Dernei gie hy nei Den Haach om as [[advokaat]] te wurkjen. Tusken [[1566]] oant [[1570]] studearre hy yn [[Leuven]], [[Bourges]], [[Keulen]], [[Heidelberg]] en [[Padua]]. It is net wis of hy ek alle graden helle hat. Yn 1570 wurdt hy advokaat by it [[hof fan Hollân]]. Yn 1576 wurdt hy pensjonaris fan [[Rotterdam]]. Hy sich wylst oansluten by de opstân. Yn 1578 troude hy mei regintedochter Maria fan Utert. Yn 1586 wurdt fan Oldenbarnevelt [[lânsadvokaat]] fan de [[steaten fan Hollân]]. Dizze funksje soe hy behâlden oant syn dea.

Fan Oldebarnevelt wurde al hiel snel in polityk lieder. Hy liede fergaderingen en naam in soat besluten. De útfierende en militêre macht fertroude hy oan de jonge [[stedhâlder]] Maurits ta. Hy liet Maurits beneame as Kapitein- generaal fan Hollân. Ek soarge hy erfoar dat Maurits yn mear gewesten as stedhâlder oan de macht koe komme.

Self soarge er ek foar mear macht. De steaten generaal wurde foartaan it sintrale bestjoersorgaan fan de Republyk en net mear de raat fan state. Yn de dizze steaten generaal naam fan Oldenbarnevelt self ek in sit yn. Op dizze manier koe hy bepale wer de fergaderingen oer gienen. Hy beskitte oer in hiel soart kennis, hy bemoeide him mei alles en joech selden wat út han. Net ien koe om him hinne.

De gearwurking mei Maurits de stedhâlder gie oant [[1600]] goed. Fan Oldenbarnevelt die de polityk en Maurist ferovere de iene stêd nei de oare stêd. Mar Maurits wurde wol âlder en koe steats minder oer de bemuoienissen fan fan Oldebarneveld. De [[slach by Nijpoart]], dy’t Maurits tsjin syn sin die soarge foar ferwidering tusken de twa mannen. Doet fan Oldebarneveld er ek noch foar soarge dat er in [[tolf jierrige bestân]] kaam mei [[spanje]] wienen de rapen gear. Maurits liet it op reboelje oan komme. Dit krigen se troch in ferskil fan miening yn de striid tusken de [[remonstranten]] en de [[kontraremonstranten]]. Maurits wie op de han fan de kontraremonstranten, mar fan Oldebarnevelt dwong it tsjerke om de remonstranten te tolerearen. Mei de [[skerpe resolúsje]] ([[1617]]) wurde de Hollânske steden troch de steaten machticht om hiertroepen oan te nimmen om unrest te foarkommen. Dit wie in grutte provokaasje tsjin Maurits, hy wie de baas fan it leger en dit gie direkt tsjin syn gesach yn. Maurist soarge erfoar dat de wet wurde feroare en hy liet yn [[1618]] fan Oldebarnevelt, [[Hugo de Groot]] arresteare. In bysûndere rjochtbank feroardielde him ta de dea fanwege heachferrie. Op[[ 13 maaie]] [[1619]] wurdt fan Oldebarnevelt ûnthalze.

[[Ofbyld:Johan v Oldenbarnevelt TheHague.jpg|left|thumb|160px|In stânbyld fan Johan fanvan Oldenbarnevelt yn [[Den haach]]]]

FanJohan van Oldebarneveld hie twa soanen, Reinier ([[1588]] – [[1623]], hear fan Groenevelt, en Willem ([[1590]] -[[1634]], hear fan kralingerpolder en stouteburg. Dizze twa soannen belisden in oanslach om hun heit te wreken. It doel wie om Maurits dea te meitsjen. It plan lekte út en Reinier wurde terjochtstelt. Willem ûntkaam nei [[Brussel]]. Ek bûten de famylje wienen minsken lilk oer it ûnthalzen fan fan Oldenbarneveld. [[Joost fan den Vondel]] skeaun in treurspul oer it optreden fan Maurits mei de namme [[Palamedes]]. Ek skreaun er in gedicht: [[It Stockske]].