Wikipedy

Gysbert Japiks: ferskil tusken ferzjes

Skiednis ynteraktyf trochsjen
←Toan eardere ferskillenNeikommende ferskillen →
Content deleted Content added
FisueelWikitekst
Addbot (oerlis | bydragen)
Bots
7.292 edits
L Bot: Migrating 11 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q562144 (translate me)
No edit summary
Rigel 1:
[[Ofbyld:GysbertJapiks.jpg|thumb||Gysbert Japiks, skildere troch [[Matthijs Harings]].]]
'''Gysbert Japiks''' ([[1603]], [[Boalsert (stêd)|Boalsert]] - [[1666]], Boalsert), wie skoalmaster,in earstFrysk ynskriuwer, [[Wytmarsum]]dichter, lettertaalgelearde, ynskoalmaster Boalserten foarsjonger. Hy is ferneamd wurden troch syn dichtwurk. Hy ûntwikkele nei it ferfal fan de Aldfryske taaltradysje in nije Fryske kultuertaal. Dêryn skoep er sawol proaza as poëzij. Syn fersen skreau er – lykas yn dy perioade gebrûklik – foaral om sjonge te kinnen.
 
== Namme ==
Rigel 6:
 
== Libben ==
Gysbert Japiks kaam fuort út de foarname Boalserter boargerij. Synas heit,soan fan Jacob Gysberts,. Syn heit wie kistemakker, diaken en letter boargemaster fan de stêd. Doe't tusken 1614 en 1616 it ferneamde [[stedhûs fan Boalsert]] boud waard, wie Jacob Gysberts de ûntwerper en útfierder fan it houtsnijwurk yn de riedseal. JapiksNei de legere skoalle folge de Latynskejonge skoalleGysbert de Latynske en waardlearde ûnderwizer,ta earstskoalmaster. As sadanich waard er yn 1625 te Wytmarsum (1625)beneamd, enyn letter1637 begûn er as skoalmaster yn Boalsertsyn (1637)berteplak Boalsert.<ref name="Biografy Gysbert Japiks">[http://www.sirkwy.nl/titel/91 Webside www.sirkwy.nl: biografy Gysbert Japiks]</ref> Japiks troud yn 1636 mei de Ljouwerter notarisdochter Sijke Salves Nicolai.
 
Yn 1640 ferskynde syn earste wurk, de ''Friesche Tjerne''. Yn de jierren nei de Friesche Tjerne gie er troch mei it skriuwen fan poëzij en proaza, leafdespoëzij, gelegenheidsdichten en ek in soad psalmberimings. Skriuwendewei tocht er ek nei oer de krekte stavering fan it Frysk. De begjinsels dêrfan binne nei syn dea publisearre en gouwen yn de njoggentjinde en tweintichste ieu noch as referinsjepunt by staveringsdiskusjes.<ref>[http://www.11en30.nu/global/fri/Artikel/29/ Gysbert Japiks yn de Kanon fan de Fryske Skiednis]</ref>
Rigel 59:
Gysbert Japiks hat yn de Fryske literatuer gâns betsjutting krigen omdat er op in heech nivo dichtwurken makke, yn in tiid dat it Frysk net folle skreaun waard. Gysbert Japiks moat al by syn libben nasjonale en ynternasjonale bekendheid hân hawwe. Gysbert Japiks waard opnommen yn de [[Kanon fan de Fryske skiednis]] en sûnt 1947 wurdt troch Deputearre Steaten fan Fryslân de [[Gysbert Japicxpriis]] takend.
 
Mei troch [[Everwinus Wassenbergh]] fan de Frjentsjerter universiteit kaam der om 1800 hinne mear omtinken foar it wurk fan Japiks. It Gysbert Japiksfeest dat yn 1823 yn Boalsert holden waard kin sjoen wurde as it begjin fan de [[Romantyk]] yn de Fryske literatuerskiednis.<ref>[http://members.home.nl/ja.goris/fries.htm ''Neerlands Tweede Rijkstaal: het Fries] fan Drs. José Goris</ref> Nei twa wurken oer Gysbert Japiks dy't troch [[Joast Hiddes Halbertsma]] skreaun waarden yn de tweintiger jierren fan de 19e ieu groeid sawol de taalkundige as literêre ynteresse. Yn de 20e ieu waard it wurk fan Gysbert Japiks foar fiif ferskillende (taalkundige) proefskriften brûkt.<ref>Webside [[Tresoar]]: [http://www.tresoar.nl/mmtresoar/main/content_pagina_volledig_teaser_rechts.jsp?lang=fr&pagina=7778 De proefskriften/dissertaasjes binne ôfkoarte as diss.]</ref>
 
It jier 2003, it fjouwerhûndertstefjouwerhûndert jier nei't de bertedei fan Gysbert Japiks berne wie, iswaard troch de provinsje útroppen ta Gysbert Japiksjier. Yn it jier 2003 is syn wurk op 'e nij útjûn. Dizze kear oerset yn it hjoeddeistich Frysk en it Nederlânsk. De titel wie ''"Gysbert Japix, een keuze uit zijn werk"''. Yn it ramt fan it Gysbert Japiksjier ferskynde ek de ''Gysbert Japiks trilogy''. De trilogy is in bondeling fan trije romans oer Gysbert Japiks, dy't skriuwer [[Pieter Terpstra]] by syn libben skreaun hat.
 
Troch de provinsje Fryslân hinne hawwe suver alle (gruttere) plakken in Gysbert Japiksstrjitte (ek skreaun as Gysbert Japicxstrjitte).<ref>* {{aut|Noordhoff Atlasproducties}} (2009). ''De Bosatlas van Fryslân'' - Een ontdekkingsreis door Fryslân in kaarten en beelden. Noordhoff Atlas Producties. Side 182 ISBN 9789001779047</ref> Yn Wytmarsum stiet in boarstbyld fan Gysbert Japiks. By de Marinytsjerke yn Boalsert is in stânbyld op sokkel delset, dat yn 1966 troch keninginne Juliana ûntbleate waard.<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=YD6_FgPwJI4 YouTube: Gysbert Japicxbeeld onthulling]</ref> Yn Boalsert is in brêge nei him neamd, de Gysbert Japiksbrêge, dêr't in tinkstien ynmitsele wurden is. Yn it bertehûs fan Gysbert Japicx oan de Wipstrjitte 6 yn Boalsert sit sûnt 1997 it Gysbert Japiks Museum (mei [[tekstwinkel]]).
 
== Fierder lêzeLiteratuer ==
*''Gysbert Japicx' Lieten'', J. Jansen, Drachten, 1956
;Oer it wurk fan Gysbert Japiks
*''Bibliografy Gysbert Japiks'', J.J. Kalma, Ljouwert, 1956
*''Gysbert Japix'' (1603-1666). Skriuwers yn byld 1; fernijde werprintinge (2003), ISBN 9033011565.
*''Gysbert Japicx wurken'', J.H. Brouwer, [[Jacob Haantjes|J. Haantjes]] en [[Pieter Sipma|P. Sipma]]: ''Gysbert Japicx wurken'' (letter ek oantekenings, 1966)
*''Gysbert Japix. Een keuze uit zijn werk.'' - Taljochte troch [[Philippus Breuker]] (red.) en oerset troch [[Douwe Tamminga|Douwe A. Tamminga]] en Atze Bosch yn it Nederlânsk en [[Klaas Bruinsma]] en Jan Popkema yn it Frysk - It Gysbert Japicxhûs/Fryske Akademy, 2003, Fryske Akademy-nûmer 952, 264 siden, ISBN 9080431834.
*''Freugde fan ‘e wrâld'': de lieten fan Gysbert Japix op ‘e âlde wizen foar sjongstim, meldij- en akkoardynstrumint (bewurke troch Bernard Smilde), 2003, ISBN 90735540025
 
;Roman oer it libben fan Gysbert Japiks
*[[Pieter Terpstra|Piter Terpsta]]: ''Gysbert Japiks Trilogy'', Utjouwerij Frysk en Frij, 2003, 543 siden, ISBN 9073554853
 
== Keppeling om utens ==
*[http://www.gysbertjapicx.nl Gysbert Japiks Museum]
*[http://www.11en30.nu/global/fri/Artikel/29/ Gysbert Japiks yn de kanon fan de Fryske skiednis]
*[http://www.ensafh.nl/?tag=japicx-gysbert Teksten fan Gysbert Japiks op ensafh.nl]
 
<gallery>
Line 86 ⟶ 83:
 
{{boarnen|boarnefernijing=
{{reflist|2}}
<references/>
}}
 
Opfrege fan "https://fy.wikipedia.org/wiki/Gysbert_Japiks"