Nijere brekking: ferskil tusken ferzjes
Content deleted Content added
LNo edit summary |
L red + oanf |
||
Rigel 1:
De '''nijere brekking''' of '''Nijfryske brekking''' is in foarm fan [[brekking (taalkunde)|brekking]] en in [[taalkunde|taalkundich]] ferskynsel dat yn 'e [[grammatika]] fan it [[Frysk]] in wichtich plak ynnimt. Hjirby ferskowe in seistal [[twalûd]]en fan klank as it grûnwurd ferbûgd wurdt, en dêrby feroarje se fan in [[ôfgeand twalûd]] yn in [[opgeand twalûd]]. De nijere brekking is in frij resinte fernijing, dy't him om [[1820]] hinne foar it earst yn it Frysk oppenearre. It ûntstean fan dit ferskynsel jildt yn 'e Fryske histoaryske periodisearring as de oergong fan it [[Midfrysk]] nei it [[Nijfrysk]].
Hjirûnder de brekking fan 'e seis belutsen twalûden:
{| class="wikitable"
|-
! twaklank
! [[Ynternasjonaal Fonetysk Alfabet|IPA]]
! grûnwurd
! colspan="2"|útspraak
! ferbûgde foarm
! colspan="2"|útspraak
|-
| ea
| [ɪ.ǝ]
| beam
| [bɪ.ǝm]
| "bì-em"
| beammen
| ['bjɛmǝn]
| "bjemmen"
|-
| ie
| [i.ǝ]
| stien
| [sti.ǝn]
| "sty-en"
| stiennen
| ['stjɪnǝn]
| "stjinnen"
|-
| oa
| [o.ǝ]
| doas
| [do.ǝs]
| "do-es"
| doaske
| ['dṷɑskǝ]
| "dwaske"
|-
| oai
| [o:i̭]
| moai
| [mo:i̭]
| "moa-y"
| moaier
| ['mṷa:iər]
| "mwaajer"
|-
| oe
| [u.ǝ]
| hoed
| [hu.ǝd]
| "hû-ed"
| huodden
| ['hṷodən]
| "hwodden"
|-
| ue
| [y.ǝ]
| flues
| [fly.ǝs]
| "flú-es"
| fluezzen
| ['fljœzǝn]
| "fljuzzen"
|}
Foàr [[1820]] kaam dit ferskynsel net foar, en moat it Frysk sadwaande in hiel oare klank hân hawwe. It [[Súdwesthoeksk]] ûnderskiedt him fan 'e oare trije [[Fryske dialekten|Fryske haaddialekten]] trochdat yn dat [[dialekt]] de nijere brekking nea trochfierd is. Ek yn 'e lytse [[eilân]]dialekten ([[Aastersk]], [[Skylgersk]] en [[Skiermûntseagersk]]) en it [[Hylpersk]] komt de nijere brekking net foar.
==Sjoch ek==
* [[
{{boarnen|boarnefernijing=
* {{Aut|Boelens, K., et al.}}, ''Twataligens: Ynlieding yn Underskate Aspekten fan de Twataligens'', Ljouwert, 1981 (Fryske Akademy), ISBN 9 06 27 30 086.
* {{Aut|Dijkstra, F.B.}}, ''Stavering'', Ljouwert, 1991 (Afûk), ISBN 9 06 27 34 537.
* {{Aut|Duijff, Pieter}}, ''Fries en Stadsfries'', De Haach, 2002 (Sdu Uitgevers), ISBN 9 01 20 90 156.
* {{Aut|Haan, G.J. de}}, ''Frisian Grammar'', Grins, (sûnder jier).
}}
[[Kategory:Frysk]]
▲[[Kategory:Taal]]
| |||