|
[[Ofbyld:Pumping engine Cruquius.jpg|thumb|right|Gemaal Cruquius]]
[[File:100-jarig stoomgemaal in Genemuiden-517836.ogv|thumb|Polygoonjoernaal út 1956 oer it stoomgemaal Mastenbroek]]
In '''stoommgemaal''' is in [[gemaal]] dat troch in [[Stoommasine|steammasinestoommasine]] oandreaun wurdt.
== Opkomst ==
Neidat [[James Watt]] de steammasinestoommasine ûntwikkele hie ta in gaadlike oantriuwing, waard dy fansels ek tapast foar it pompen fan wetter. Yn Nederlân wurde stoomgemalen brûkt sûnt de ein fan de [[18e iuw]]: yn [[1787]] waard yn de [[Blijdoarpske polder]] yn [[Rotterdam]] de earste stoompomp ynsetten. Foar dy tiid waarden [[mûnegong]]en mei [[wynmûne]]n brûkt. It beswier wie dêrby dat in mûne net pompe koe at der te min of te folle wyn wie. Dat probleem hienen de stoompompen net, mar de earste steamgemalenstoomgemalen hienen noch safolle problemen yn harren konstruksje dat hja net betrouwberder wienen as de mûnen.
== Bloeitiid ==
De bloeitiid fan it steamgemaalstoomgemaal lei yn de twadde helte fan de [[19e iuw]]: Yn it begjin van de 19e iuw waard de technyk ferbettere dat stadichoan waarden de steamgemalenstoomgemalen mear en mear ynset. Steamgemalen koenen mei in folle gruttere kapasiteit boud wurde, wat wer gruttere projekten mooglik makke. De geweldige steamgemalenstoomgemalen ''[[Gemaal Leeghwater|Leeghwater]]'' (1846), ''[[Gemaal Cruquius|Cruquius]]'' (1849) en ''[[Gemaal Lijnden|Lijnden]]'' (ek 1849) mealden tusken [[1849]] en [[1852]] de [[Haarlimmermar]] leech. It ynpolderen fan de mar makke de bou fan de boezemsteamgemalenboezemstoomgemalen ''Spaarndam'' (1846) en ''Halfweg'' (1853) needsaaklik.
== Neitiid ==
Yn de [[20e iuw]] waard oergongen op oare enerzjyboarnen. Ynearsten waarden noch in pear nije stoomgemalen boud. It bekendste hjirfan is it [[Yr. D.F. Woudagemaal]] (1920), it grutste noch wurkjende steamgemaalstoomgemaal fan’e wrâld. Mar in soad steamgemalenstoomgemalen binne sloopt of omboud ta [[dieselgemaal]].
== Ferneamde gemalen ==
It steamgemaalstoomgemaal by [[Halfweg (Haarlemmerliede en Spaarnwoude)|Halfweg]] is it âldste noch wurkjende steamgemaal. It steamgemaal [[Gemaal Cruquius|Cruquius]], oait it grutste steamgemaalstoomgemaal fan ’e wrâld, hat gjin steamtsjettelsstoomtsjettels mear en is ynrjochte as museum.
Oare bekende steamgemalenstoomgemalen binne:
* [[Yr. D.F. Woudagemaal]] by De Lemmer ([[1920]]); it Woudagemaal is it grutste noch wurkjende steamgemaalstoomgemaal fan ’e wrâld.
* ''Mastenbroek'' by [[Genemuiden]] (1856)
* ''Hertog Reijnout'' by [[Nijkerk]] (1883)
* ''De Tuut'' bijby [[Appeltern]] (1918)
* ''Winschoten'' by [[Winschoten]] (1895)
[[kategory:gemaalGemaal]]
| 
