Sûmearje: ferskil tusken ferzjes

'''Sûmearje''' (ek '''Sumearje''' of ''Shumer'', Egyptysk ''Sangar'', Bibels ''Shinar'') is de namme foar in âlde ryk, kultuer, omkriten en antike beskaving dat yn it súdlike part fan [[Mesopotaamje]] lei (tsjintwurdich it súdeasten fan [[Irak]]), wêr't de rivieren [[Eufraat]] en [[Tigris]] yn de [[Perzyske Golf]] útmûnje. De [[Sûmearjers]] neamden it lân sels ''ki-en-gir'' (it lân fan de beskaafde hearskers). Tegearre mei de noardlike streek [[Akkad (gebiet)|Akkad]] makke it diel út fan it Twastreamelân. Sûmearje wurdt wol beskôge as de ierste beskaving fan de wrâld.

It gebiet fan Sûmearje waard foar it earst befolke (foar 4000 f. Kr) troch in folk dat de [[archeology|archeologen]] de ''[[Ubaidjers]]'' of ''Obeidjers'' neame, nei it doarp [[Obeid|al-Ubaid]] wêrfan't resten fûn binne. Dat folk lei sompen drûch en soarge foar yrrigaasje, sadat lânbou mooglik waard. Ek driuwdenhannelen se al hannel en waarden potten bakt en lear loaidelearloaid.

De Sûmearjers lutsen likernôch rûn 3500 f. Kr. it gebiet yn. Harren foarskiednis is net dúdlik. Guon tinke dat se út [[Anatoalje]] komme, mar se kinne likegoed út de [[Yndusfallei]] fuortwei kommekaam hawwewêze en troch [[Iran]] yn it gebied komd wêze.

Sy sprutsen [[Sûmearysk]], in aggluynearjende taal. Der binne oanwizingen dat der foarhinne in oare taal sprutsen waard dy’t proto- Eufratysk neamd wurdt. Der is net folle mear oer fan dy [[taal]]. In oantaltal plaknammen en lienwurden hawwe de Sûmearjers oernaam en net mear. Opfallend is wol dat de lienwurden faak net mear as ien lettergreep hawwe. It Sûmearysk nigethinget bot nei it [[nonsyllanisme]] oer, krekt as it moderne [[Sineesk]].

Streamopwerts yn [[Akkad (gebiet)|Akkad]] spruts de befolking in [[Semityske talen|Symityske taal]]. Fan 5000 f. Kr ôf moat der al sprake west ha fan in organisearre maatskippij.

RûnOm 3500-3000 f. Kr ûntstie de âldste foarm fan it “skrift”. Ut in [[piktografysk skrift]] ûntwikkele him letter it [[spikerskrift]]. Yn de archeologyske laach 4 fan [[Uruk]] waarden klaaitabletten fûn mei in skrift dat in ûntwikkeling nei it spikerskrift toant. It spikerskrift bleau yn gebrûk oant de [[Hellenisme|hellenistyske]] perioade en waard dêrnei yn [[Mesopotaamje]] stadichoan ferfong troch it ienfâldiger [[Arameesk|Arameenske]] skrift.

De Sûmearjers wienen goeie smitten dy’t ûnder mear dolken en helmen yn goud makken. Somtiden waarden gouden foarwerpen mei dekoraasje ynlein mei [[Lapis Lazuli]].

De Sûmearjers wienenwiene de earsten dy’t in “wetten” opstelden en harren organisearren yn stedsteaten[[stedsteat]]en.