Emanuel Swedenborg: ferskil tusken ferzjes

'''Emanuel Swedenborg''' ([[Stockholm]], [[29 jannewaris]] [[1688]] - [[Londen]], [[29 maart]] [[1772]]) wie in [[Sweden|Sweedske]] [[wittenskipper]], [[filosoof]] en [[teolooch]]. Hy wie in ynternasjonaal ferneamd wittenskipper, mar skreau ek oer de boppenatuerlike werklikheid dêr't er him in protte oergeunst mei op de hals helle.

De famylje Swedenborg wie fan aadlik komôf. Jesper Swedenborg, de heit, wie [[biskop]] en professor oan de [[universiteit fan Uppsala]]. Emanuel wie it tredde bern fan it gesin en teldewie acht jier doe't syn mem ferstoar. Syn heiheit troude opnij en krige yn totaal acht bern.

Nei syn stúdzje [[filosofy]], [[wiskunde]], wittenskippen, [[Latyn]], [[Gryksk]] en [[Hebriuwsk]] yn Uppsala studearrefolge er noch in tal oare opliedingen. Hy studearre [[natuerkunde|fysika]], [[astronomy]], waard [[boekbineboekbiner]]r en makke [[muzykynstrumint]]en. Ek ynteressearre hy him foar [[kosmology]], [[anatomy]], [[fysiology]], [[polityk]], [[ekonomy (wittenskip)|ekonomy]], [[metallurgy]], [[mineralogy]], [[geology]] en [[skiekunde]] en nei [[1743]] fralfoaral ek foar [[godstsjinst]], [[esotery]] en [[mystyk]].

Oan Swedenborgs sjeny kaam mar gjin ein. Hy makke ûntwerpen foar [[Fleanmasine|fleantugen]], [[dûkboat]]en, wapens, loftpompen, ensfh..<br>

Swedenborg hie ek in soad niget oan spiritualiteit. Hy besocht sels in rasjonele ferklearring te finen foar de wurking fan de [[siel (geast)|siel]]. Yn de jierren 1744 en 1745 krige Swedenborg in rige ‘fisioenen’ dy't in djippeyngeande ynfloed op him hienen. Dat barde neidat er yn 1743 in slimme krisis ûnderfûn. SûntFan 1745 ôf hâlde er oant syn dea yn Londen ta. Dêr skreau derer in 30-dielich wurk yn tritich dielen oer teology.

Swedenborg hie in grut tal bewûnderers, yn syn eigen tiid en de tiid dernei û.o. [[William Blake]], [[Ralph Waldo Emerson]], [[William James]] en [[Carl Jung]]. In tsjinstanner fan him wie [[Immanuel Kant]] dy't yn in skotskrift ''Dreamen fan in geastensjogger'' besocht hat Swedenborgs reputaasje yn de wittenskiplike wrâld omleech te bringen.

Swedenborg hat nea besocht in oarder of selskip op te rjochten. Nei syn dea hawwe in oantal fan syn bewûnderers yn [[Ingelân]] in organisaasje stipe ûndermei de namme ‘''[[Church of the New Jeruzalem]]’''. Dat wie yn [[Londen]] yn [[1783]]. ynYn 1788 teldehie dizzedy al in grut tal leden dy't harren yn in timpel ferienen. Yn de [[Feriene Steaten]] is de organisaasje bekend wurden as de ‘''[[Rite of Swedenborg]]’ en waard'', oprjochte yn [[1859]]. Fan [[New York City|New York]] út hat de Ritus har'Ritu' fierdershim oer de wrâld útwreide. Yn Nederlân bestiet in Swedenborg-selskip yn De Haach dy'tdat alle wurken fan Swedenborg (ynút it tiidrek 1910-1970) oersetten hat. Opfallend is dat [[Jakob Lorber]] yn syn boek ''De Geestelijke Zon'' diel 2, (1846) haadstik 14, Swedenborg neamd en mooglik in ferwizing nei de profeet Danjel as [[reynkarnaasje]] fan Swedenborg jout.