Euro

De euro is de muntienheid fan de lannen fan de Jeropeeske Ekonomyske en Monetêre Uny (EMU), ek wol oantsjut as de "eurosône". Nei de Amerikaanske dollar is de euro de wichtichste munt fan de wrâld. De munt bestiet al sûnt 1999 as bankjild; op 1 jannewaris 2002 is it as echt betelmiddel yn omrin kaam. De offisjele koade fan de muntienheid is EUR.

euro
Euromunten en -bankbiljetten.
identifikaasje
ISO 4217
● koade	EUR
● nûmer	978
● eksponint	2
lânseigen    namme	euro (alle oare), ευρώ (Gr.), eiro (Letsk), euras (Lit.), ewro (Malt.), evro (Slov.)
symboal	€
gebrûk
sintrale bank	Jeropeeske Sintrale Bank
off. brûkers	Jeropeeske Uny Belgje Dútslân Eastenryk Estlân Finlân Frankryk Grikelân Ierlân Itaalje Letlân Litouwen Lúksemboarch Malta Nederlân Portegal Syprus Sloveenje Slowakije Spanje monetêre oerienkomst: Akrotiri en Dhekelia Andorra    Fatikaanstêd Frânsk-Sint-Marten   Monako San Marino Sint-Bartelemy Sint-Pierre en Miquelon
ûnoff. brûkers	Kosovo Montenegro
fêste    wikselkoers	12 muntienheden, sjoch hjirre
skiednis
ynfierd	1999 (digitaal) 2002 (fysyk)
ferfong	ferskate, sjoch hjirre
ynflaasje	1,6% (2019)
denominaasjes
1/100	sint
symb. 1/100	c
muntjild	1c¹, 2c¹, 5c, 10c, 20c, 50c, €1, €2 ¹) net mear brûkt yn Bel., Finl., It., Ierl. en Ned.
papierjild	€5, €10, €20, €50, €100, €200, €500

Meidoggers

De euro is in wettich betelmiddel yn 19 fan de 28 lannen fan de Jeropeeske Uny. Dy lannen binne:

Lân	Sûnt	Alde munt	Wikselkoers fan Euro
Belgje	1999 (fysike ynfiering 2002)	Belgyske frank	BEF 40,3399
Dútslân	1999 (fysike ynfiering 2002)	Dútske mark	DEM 1,95583
Eastenryk	1999 (fysike ynfiering 2002)	Eastenrykske skelling	ATS 13,7603
Estlân	2011	Estyske kroan	EEK 15,6466
Finlân	1999 (fysike ynfiering 2002)	Finske mark	FIM 5,94573
Frankryk	1999 (fysike ynfiering 2002)	Frânske frank	FRF 6,55957
Grikelân	2001 (fysike ynfiering 2002)	Grykske drachme	GRD 340,750
Ierlân	1999 (fysike ynfiering 2002)	Ierske pûn	IEP 0,787564
Itaalje	1999 (fysike ynfiering 2002)	Italjaanske lire	ITL 1936,27
Letlân	2014	Letske Lats	LVL 0,702804
Litouwen	2015	Litouske Litas	LTL 3,4528
Lúksemboarch	1999 (fysike ynfiering 2002)	Lúksemboarchske frank	LUF 40,3399
Malta	2008	Malteeske pûn	MTL 0,429300
Nederlân	1999 (fysike ynfiering 2002)	Nederlânske gûne	NLG 2,20371
Portegal	1999 (fysike ynfiering 2002)	Portegeeske eskûdo	PTE 200,482
Syprus	2008	Syprioatyske pûn	CYP 0,585274
Sloveenje	2007	Sloveenske tolar	SIT 239,640
Slowakije	2009	Slowaakske kroan	SKK 30,1260
Spanje	1999 (fysike ynfiering 2002)	Spaanske peseta	ESP 166,386

Fierders binne der ek noch guon lannen en territoaria dy't net by de Jeropeeske Uny hearre, mar wol de euro as betelmiddel hawwe. De folgjende lannen hawwe dêrta in monetêre oerienkomst mei de Jeropeeske Uny sletten:

• Akrotiri en Dhekelia
• Andorra
•    Fatikaanstêd
• Frânsk-Sint-Marten
•   Monako
• San Marino
• Sint-Bartelemy
• Sint-Pierre en Miquelon

en itselde jildt foar de ûnbewenne Frânske oerseeske gebieten Clipperton en de Frânske Súdlike en Antarktyske Lannen.
Lannen dêr't de euro as betelmiddel ynfierd is sûnder dat dêrta in monetêre oerienkomst mei de Jeropeeske Uny sletten is, binne:

• Kosovo
• Montenegro

Yn de takomst sille ek oare lannen fan de Jeropeeske Uny tatrede ta de Eurosône.

De eurosône (2015)

Sweden hat him der by ferdrach ta ferplichte de euro ek yn te fieren, mar sûnt in folksstimming op 14 septimber 2003 de ynfiering op dat stuit ôfwiisd hat, is it lân der net mear aktyf mei dwaande.

De euro is ek de munt fan de oerseeske gebieten fan Frankryk, Portegal en Spanje. Om't de munten fan de oerseeske parten fan it Keninkryk fan de Nederlannen keppele wienen oan de dollar wurdt de euro dêr oant no ta net brûkt.

Munten

De munt wurd opdield yn 100 sinten de euro (oanjûn mei in ‘c’). Der binne munten fan 1, 2, 5, 10, 20 en 50 sint. De munten fan de 1 en de 2 sint binne yn in protte lannen al net mear yn omrin. De bankbiljetten bestean út dy fan 5, 10, 20, 50, 100, 200 en 500 euro. Alle munten hawwe in Jeropeeske kant dêr't in ôfbyld fan Jeropa op stiet. Op de oare kant stiet in ôfbyld dy’t de lân fan útjefte ferskillet.

Euroteken

It euroteken

It euroteken bestiet út de Grykske letter ‘epsilon’ en is in ferwizing nei de letter ‘E’ dy’t yn in protte talen de earste letter fan Jeropa foarmet. De dûbelde line is it wenstige ûnderskie tusken in letter en in muntsymboal, mar wurdt ek beskôge as symboal fan de fêstheid fan de munt. It teken waard op 12 desimber 1996 presintearre troch de Jeropeeske Kommissy.

Wikselkoersen

Koers € 1	Muntienheid		Koers € 1	Muntienheid		Koers € 1	Muntienheid	Koers € 1	Muntienheid
13,7603	Eastenrykske skelling (ATS)		5,94573	Finske mark (FIM)		0,702804	Letske lats (LVL)	30,1260	Slowaakske kroan (SKK)
40,3399	Belgyske frank (BEF)		6,55957	Frânske frank (FRF)		3,4528	Litouske litas (LTL)
0,585274	Syprioatyske pûn (CYP)		340,750	Grykske drachme (GRD)		0,429300	Malteeske pûn (MTL)
1,95583	Dútske mark (DEM)		0,787564	Ierske pûn (IEP)		2,20371	Nederlânske gûne (NLG)
15,6466	Estske kroan (EEK)		1936,27	Italiaanske lire (ITL)		200,482	Portegeeske eskûdo (PTE)
166,386	Spaanske peseta (ESP)		40,3399	Lúksemboarchske frank (LUF)		239,640	Sloveenske tolar (SIT)

Fêste wikselkoers

Der binne fierders 12 muntienheden dy't in fêste wikselkoers mei de euro hawwe, d.w.s. dy't oan 'e euro fêstmakke binne en dêrom ôfhinklik fan 'e eurokoers binne:

• Bosnyske ynwikselbere mark
• Bulgaarske lev
• CFP-frank (brûkt yn 'e Frânske koloanjes yn 'e Stille Oseaan)
•   Deenske kroan
• Kaapverdyske eskûdo
• Komoarske frank
• Marokkaanske dirham
• Masedoanyske denar
• Santomeeske dobra
• Sintraalafrikaanske CFA-frank (brûkt yn 'e eardere Frânske koloanjes yn Sintraal-Afrika)
• Westafrikaanske CFA-frank (brûkt yn 'e eardere Frânske koloanjes yn West-Afrika)
• Wytrussyske roebel (ek ferbûn oan 'e Amerikaanske dollar en de Russyske roebel)

Sjoch ek

• Jeropeeske Uny
• Eurosône

Keppeling om utens

• Webstee fan de Jeropeeske Sintrale Bank
• Euro bankbiljetten (in) (dú)
• Wikiwurdboek-side - euro

Commons

Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Euro fan Wikimedia Commons.