Domtsjerke fan Wiener Neustadt

De Dom fan Wiener Neustadt (ek: Us-Leaffrouwedom, Dútsk: Liebfrauendom) is in oarspronklik letromaansk tsjerkegebou yn de Eastenrykske stêd Wiener Neustadt.

Us-Leaffrouwedom Liebfrauendom
bouwurk
lokaasje
lân	Eastenryk
dielsteat	Neder-Eastenryk
plak	Wiener Neustadt
adres	Domplatz
bysûnderheden
boujier	1192-14e eeuw
boustyl	Letromaanske arsjitektuer, gotyk
monumintale status	Monumint
monumintnûmer	10535
offisjele webside
Domtsjerke Wiener Neustadt

De roomsk-katolike domtsjerke waard yn 1279 as parochytsjerke wijd oan de Jongfaam Marije en Rupert fan Salzburg. Om't de stêd by de stifting noch ta it hartochdom Stiermarken hearde en sadwaande ek ûnder it prins-aartsbisdom Salzburg krige de tsjerke as twadde patroanhillige Sint-Rupert .

Fan 1468 oant 1785 wie it de katedraal fan it bisdom Wiener Neustadt.

Skiednis

It plak en de oriïntaasje fan de bou fan de dom is it gefolch fan bewuste midsiuwske stedsplanning. De as fan it tsjerkeskip snijt de noardlike en westlike kant suverkrekt yn it midden en wiist nei it plak dêr't op pinkstersnein op 24 maaie 1192 de sinne opgyng. De datum komt oerien mei de dei dat Leopold V troch keizer Hindrik VI ta hartoch fan Stiermarken beneamd waard. In jier letter, op 16 maaie 1193, waard it koer orriïntearre nei de opkommende sinne. By lettere goatyske feroarings bleau de oriïntaasje ûnferoare.

Ynterieur

Tagelyk mei it krijen fan it parochyrjocht waard yn 1207 útein set mei de bou fan in parochytsjerke, dy't oarspronklik út it hjoeddeiske tsjerkeskip en de westlike tuorren bestie. Op it plak fan de romaanske apsis waard yn de 14e iuw in transept en in koer yn goatyske styl boud. Ek waard in sakristy tafoege. Tsjin it ein fan de 15e iuw krige de tsjerke tolve libbensgrutte bylden fan de tolve apostels, makke troch Lorenz Luchsperger.

De tsjerke wie fan 1469 oant 1785 in biskopstsjerke, mar de ynfloed fan de biskop bleau beheind ta it gebiet fan de stêd Wiener Neustadt.

De oarspronklik as protestant grutbrochte en ta it roomske leauwe bekearde Melchior Klesl liet de ierbarokke preekstoel bouwe. It letbarokke heechalter mei in skilderij fan Gianbettino Cignarol fan de Marije-Himelfeart waard yn 1776 ynwijd.

Nei ierdskoddings waarden de 64 meter hege tuorren fan de tsjerke brekfallich. Yn 1886 waarden de tuorren ôfbrutsen en neffens âlde tekenings ûnder lieding fan de Weenske arsjitekt Richard Jordan tusken 1892 en 1899 op 'e nij boud.

Fan 1975 oant 1999 waard de hiele domtsjerke restaurearre.

Brân

Op 6 maart 2012 waard der mei opsetsin brân yn de eardere doopkapel fan de domtsjerke stifte. De brânwar koe it oerslaan fan it fjoer nei it dak tefoarren komme, mar de reek en it wetter fan it dwêsten soarge foar grutte skea oan de dom. It hiele oargel moast oant yn de lytste ûnderdielen demontearre en skjinmakke wurde. De skea wie mear as 1 miljoen euro en de tsjerke gyng foar seis moannen ticht. In jonge fan fyftjin jier krige foar it mei opsetsin yn 'e brân stekken fan it gebou in straf mei betingst.

Oargel

It sleepladen-oargel fan de tsjerke waard yn 1989 troch de Eastenrykske oargelbouwer Gerhard Hradetzky boud en hat 41 registers ferdield oer trije manualen en pedaal.

Dommuseum

Yn de súdlike toer is in museum ûnderbrocht, dêr't dokuminten, ôfbylden en keunstwurken oer de bouskiednis fan de dom te sjen binne.

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: References, op dizze side Commons Wikimedia Commons  Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Wiener Neustädter Dom fan Wikimedia Commons.