Kopperij

Kopperij wie, en is, it brûkme by guon natoerfolken om minsken te oerfallen en te ûnholjen, en de holle dan as in trofee mei te fieren. Ornaris wienen de slachtoffers leden fan oare etnyske groepen, mar kopperij binnen it eigen folk bestie ek, benammen as foarm fan bloedwraak.

Hoewol't it hjoed de dei mar amper mear foarkomt, hat it foarhinne in grut ferspriedingsgebiet hân, fral op it fêstelân fan Súdeast-Aazje en yn Yndoneezje, de Filipinen, Nij-Guinea en parten fan it gebiet fan 'e Stille Súdsee, mar ek yn beskate streken fan Súd-Amearika. It kopjen bea jonge manlju de kâns om harren te ûnderskieden yn 'e striid, mar it fûn lang net altyd plak yn it ramt fan iepenlike oarlochfiering. Slûpmoard kaam like faak foar en ek froulju en bern waarden dêrby net altyd ûntsjoen.

Redenen

Manipulearjen fan libbenskrêft

De wichtichste reden foar kopperij wie eins altyd in religieuzenien: men seach de holle as in enerzjyboarne, de essinsje fan jins wêzen, dêr't de geast, siel of libbenskrêft syn sit hat. Troch in holle ôf te houwen en te preservearjen, kaam dy geast, siel of libbenskêft finzen te sitten yn 'e holle en koe dy sa manipulearre wurde dat er de kopper persoanlik of dy syn mienskip as gehiel lok of foarspoed brocht.

Sa wie by de Apajo, út 'e noardlike Filipinen, de hiele godstsjinst om it ynstitút fan it kopjen hinne boud; harren heechste en wichtichste god wie bygelyks Anglabbang, de god fan 'e koppers, dêr't se fan leauden dat dy harren aktyf beskermje soe salang't se de rituëlen fan it kopjen útfierden. By de Jivaro, fan eastlik Ekwador, waarden de koppen achte in boppenatoerlike krêft oan 'e besitter te jaan. Om't dy krêft meitiid ôfnaam, moast de kopperij hieltyd werhelle wurde. By de Dajaks fan Borneo wie it kopjen in magysk ritueel, dat needsaaklik wie foar it wolwêzen fan 'e bewenners fan in langhûs. Yn it ferline mocht in man by de Dayaks dan ek net trouwe, foar't er koppe hie.

Oare redenen

In oare reden foar kopperij koe de winsk wêze om in deade fan 'e eigen groep in tsjinner mei te jaan nei it hjirneimels. Dy foarm fan kopperij kaam bygelyks foar by de Mentawaiers fan westlik Yndoneezje, dy't foar de begraffenis fan in haadman ferskate koppen nedich wienen.

Mar der wienen ek folken dy't har eigen spesifike redenen hienen. Sa koppen de Marind-Anim, fan sintraal West-Papoea, om nammen foar harren bern te krijen. It lêste wurd fan it slachtoffer waard dan de namme fan 'e poppe. De Mentawaiers brûkten ek koppen by de ynwijing fan in nij doarp en as part fan in breidsskat. De Asmat, fan súdlik West-Papoea, leauwe dat nimmen, útsein tige âlde minsken en lytse poppen, stjerre kin troch wat oars as oarlochfiering of tsjoenderij. Dêrom moat eltse dea fan in famyljelid wreke wurde foar't syn of har geast it paad nei de geastewrâld, it safan, fine kin. Foarhinne waarden dy wrekings útfierd troch kopperij, mar tsjintwurdich lit men it by in seremoanje dy't it kopjen útbyldet.

Preservearring fan ’e koppen

De ôfhoude hollen waarden faak mei hûd en hier preservearre. Sa waard yn it suden fan West-Papoea troch ferskate folken de hiele holle boppe in fjoer mummifisearre en dêrnei beskildere.

De Shuar fan Ekwador ûntdienen de koppen sekuer fan 'e skedelbonken en brochten se troch in drûchproses ta in trêde fan 'e oarspronklike grutte werom; dêrby waarden de persoanlike antlitstrekken lykwols beholden. Fierders waard de mûle tichtbûn, sadat de wraaksuchtige geast fan 'e deade, de emuisak, net ûntsnappe koe.

Lykwols gong it net altyd om it uterlik. De Dajak-folken fan Borneo ûntdienen de koppen fan hûd, hier en fleis en bewarren allinne de skjinmakke skedels.

Histoarysk perspektyf

De Shuar steane derom bekend dat se, njonken de kriichshaftige Araukanen út 'e Sileenske Andes, it iennichste Yndianefolk wienen, dat de útwreiding fan it Spaanske koloniale ryk yn Súd-Amearika mei súkses wist op te kearen. Dat hie fansels alles te krijen mei harren reputaasje as koppers, dy't in machtich ôfskrikkingseffekt hie. Kopperij wie foar de Shuar in hiel gewoan ûnderdiel fan it libben en se bedreauwen dy praktyk dan ek yn alle iepenheid oant 'e jierren fyftich fan 'e 20e iuw ta. Neffens ûnbefêstige mar oanhâldende geroften, soenen hja it ek sûnt dy tiid hieltyd noch dwaan, mar dan stikem.

Hjoed de dei

Ta wearze fan 'e Westerske wrâld komt ek tsjintwurdich kopperij noch wol yn alle iepenheid foar. Op Borneo, dêr't de Dajaks derom bekendstienen, waard it fan it begjin fan 'e 20e iuw ôf mei ridlik grut súkses troch de eardere koloniale machthawwers, de Britten en de Nederlanners, besocht út te rûgjen. Mar doe't it koloniale bewâld yn 'e Twadde Wrâldkriich de grip op it gebiet ferlear, libbe de âlde tradysje wer op. In soad fan 'e ûnderwilens swarte skedels, dy't oan 'e langhuzen fan 'e Dajaks hingje, binne dan ek ôfkomstich fan Japanske militêren, dêr't de Dajaks net in soad mei op hienen.

Sûnt 'e Twadde Wrâldkriich like it as hienen de Dajak-folken ôfstân nommen fan kopperij, mar yn 2000 en op 'e nij yn 2001, doe't der yn Kalimantan, it Yndonezyske part fan Borneo, in oarloch útbruts tusken ynheemske Dayak-folken oan 'e iene kant en Madoereeske ymmigranten oan 'e oare kant, die bliken dat neat minder wier wie en koe men op 'e ynternasjonale tillefyzje Dajaks omrinnen sjen mei Madoereeske hollen oan har spearen en yn 'e hân.

In oar, folle minder bekend ynsidint oangeande kopperij die him oan 'e ein fan 'e tachtiger jierren fan 'e tweintichste iuw foar yn 'e bergen fan it noardlike Filipynske eilân Luzon, dêr't de Ifugao noch altyd de reputaasje hawwe koppers te wêzen. Ek hjoed de dei noch wurdt it kopjen troch harren beskôge as in legitime manear fan tribale rjochtspraak. Harren rjochtssysteem easket in libben of passende skeafergoeding yn ruil foar in begiene misdie. Doe't der guon Ifugao omkamen by in ferkearsûngemak by Banaue, dat feroarsake waard troch in bussjauffeur, easken de Ifugao fan 'e wurkjouwer fan 'e sjauffeur dan ek finansjele kompinsaasje. Mar de busmaatskippij wegere de ferantwurdlikens foar it ûngelok op him te nimmen. As reäksje joegen de stamhaden fan 'e Ifugao harren krigers tastimming om op har eigen manear har rjocht te heljen. Dêrnei woe gjin bussjauffeur mear troch Ifugao-gebiet ride út eangst letterlik de holle te ferliezen. Oant 'e folle skeafergoeding betelle wie, moast de busmaatskippij de lêste fyftich km fan Manila nei Banaue yn 'e hannen jaan fan pleatslike taksiriders.

Sjoch ek

Literatuer

W. Bernhardson, Chile & Easter Island, Hawthorn, 1997.
M. Clark en J. Cummings, Myanmar (Burma), Hawthorn, 2000.
Die Religion in Geschichte und Gegenwart - Handwörterbuch für Theologie und Religionswissenschaft, Tübingen, 1957-1962.
Grote Winkler-Prins encyclopedie, Amsterdam/Antwerpen, 1979-1994.
W. Kielich, Volken en Stammen - Indonesië, Amsterdam, 1976.
A. Lipscomb, R. McKinnon en J. Murray, Papua New Guinea, Hawthorn, 1998.
B. Mayhew en Th. Huhti, South-West China, Hawthorn, 1998.
J. Peters, Philippines, Hawthorn, 1997.
R. Rachowiecki, Ecuador & the Galápagos Islands, Hawthorn, 1997.
N. Selby en oaren, Brazil, Hawthorn, 1998.
R. Storey, Taiwan, Hawthorn, 1998.
B. Thomas en oaren, India, Hawthorn, 1997.
P. Turner, Chr. Taylor en H. Finlay, Malaysia, Singapore & Brunei, Hawthorn, 1996.
P. Turner en oaren, Indonesia, Hawthorn, 1997.