Oerlis:Woartelknobbelieltsjes
Lêste reäksje: 7 jier lyn troch Ieneach fan 'e Esk by it ûnderwerp Antwurd
@romke fan tomke (daam): Ik wit net oft jo der wat oan hawwe, mar foar de hegere taksonomyske groepen fan it bisteryk haw ik hjirre in yndieling mei Fryske nammen makke. Ieneach fan 'e Esk (oerlis) 13 jun 2017, 14.45 (CEST)
- @Ieneach fan 'e Esk: Dat is alderprachtichst. No bin ik leau ik al hast troch de ierdappelbistjes hinne, mar dit is in moai oersjoch. Is soks der ek foar planten? Want ik wol dy reade linkjes yn de Taksoboks by de Ierdappel der fansels ek út hawwe.
- Oars, (en no tink ik efkes fierder en benammen foar oaren dy't nei ús komme), fyn ik de hiele taksonomy wat in gribus. Net allinnich op de Fryske Wiky mar ek op oare. It liket bytiden as dogge lju mar wat. En ik bespeur hjir wat in wyldgroei oan Ynfoboksen. It is my bygelyks net dúdlik wêrom't der aparten binne foar Planteryk en Bisteryk. Idealiter soene jo op ien (sa fleksibel mooglike) taksoboks ta moatte. No ha ik gjin idee om hoefolle boksen it dan gean soe en hoefolle artikels dan fannijs keppele en bewurke wurde moatte soene mar ik skets mar efkes in (myn) ideaal. Mar faaks is dat wat foar letter en faaks bin ik ek wol de iennichste dy't der sa oer tinkt. Mar doe't ik begûn wie it net maklik foar my om it paad te finen. romke fan tomke (daam) (oerlis) 13 jun 2017, 15.23 (CEST)
- @romke fan tomke (daam): Daam, ik tink dat it wichtichste wurd yn jo ferhaal 'idealiter' is. Wat jo sketse is in ideaalbyld. Ik bin it hielendal mei jo iens dat it it bêste wêze soe as it sa wie as jo sizze, mar de yllúzje dat dat oait wat wurdt, haw ik al lang loslitten. Sjoch, soks heakket op it útgongspunt fan 'e Wikipedy: dat elkenien der fral aardichheid oan hawwe moat om mei te dwaan. As der dan fan boppenôf strange regels oplein wurde foar bygelyks it gebrûk fan ynfoboksen, skrikt dat de lju ôf. En teffens soe soks liede ta it ûntstean fan in soarte fan burokrasy fan guon meidoggers dy't har allinnich noch mar dwaande hâlde mei tafersjoch op oaren. Wêr't soks ta liede kin, kinne jo sjen oan bygelyks de copyrightplysje fan Wikimedia Commons.
- Wat jo fierder sizze, dat it wol liket as dogge de lju mar wat, dat is fansels ek sa. Net elkenien hat oeral ferstân fan. Josels sizze dat jo gjin ynsjoch yn kategory-yndieling hawwe. No, dat hie ik earst ek net, dat is meitiid kommen. En oer dy ynfoboksen... Tsja, sjoch, dat sit sa: it stiet elkenien frij om in eigen ynfoboks te ûntwerpen -- smaken ferskille. En my liket it (en no sprek ik as behearder) folslein ûntwinsklik om dêr fan boppenôf regels foar op te lizzen.
- Spesifyk oer ynfoboksen op it mêd fan taksonomy. Um, ja, dêr bin iksels foar grut diel ferantwurdlik foar. Ik woe graach ferskillende kleurkes hawwe foar soarten planten en bisten (en skimmels), dus dat is trije. Yn dy ynfoboksen fyn ik it moai dat der in strakke taksonomyske yndieling sjen litten wurdt: ryk-stamme-klasse-skift-famylje-skaai. Mar by taksonomyske groepen (stammen, klassen, skiften, famyljes, skaaien) fyn it just aardiger dat der in wat folsleinere yndieling sjen litten wurdt, mei boppeskiften, ûnderskiften, boppefamyljes ensfh. derby. By hegere taksonomyske skiften, dy't tusken ryk en stamme yn sitte, is der oars ek hielendal neat fan 'e yndieling te sjen. Dêrom haw ik foar taksonomyske groepen aparte ynfoboksen ûntwurpen, wêrby't je sels de taksonomyske rangen ynfolje moatte. Dy binne der ek wer yn aparte kleurkes foar bisten, planten en skimmels, dus dat is seis. Fierders sweve der noch wat âldere ynfoboksen fan oare meidoggers om. My steurt dat (no) net (mear). Myn filosofy: jo binne ferantwurdlik foar jo eigen siden en wat oaren dogge, dat moatte se sels mar witte (binnen reedlike grinzen, fansels).
- Hjir is in lytse yndieling fan 'e heechste plantegroepen: Planten#Klassifikaasje fan planten. Fierder binne wy dêr noch net mei, hoewol't ik juster en hjoed alle plantesoarten, -skaaien en -famyljes yn kategoryen yndield haw (bealchfol wurk, dêrom woe ik dus skimmels daliks mar yndiele). Dêrfoar brûk ik it boekje List fan Fryske Plantenammen, fan 'e Fryske Akademy, mar dat datearret út 1985, en de taksonomyske yndieling is wurk yn útfiering, dat dat kloppe hjir en dêr ek al net hielendal mear. Dêrom hie ik de Ingelske Wikipedy der ek by, dêr wurdt soks (yn tsjinstelling ta de Nederlânske Wikipedy) goed byholden. (As jo ûndersteande groepen beskriuwe riedt ik jo dan ek oan om fral of ek de korrespondearjende side op 'e Ingelske Wikipedy te rieplachtsjen.) Mar goed, foar de ierdappel is de yndieling dus:
- ryk planten (Plantae)
- rangleas takson draaiplanten (Streptophyta)
- ûnderryk lânplanten (Embryophyta)
- boppestamme faskulêre planten (Tracheophyta)
- stamme blêdplanten (Euphyllophyta)
- rangleas takson ranke planten (Lignophyta)
- boppeklasse siedplanten (Spermatophyta)
- ynformele groep bedutsensieddigen
- klasse blomplanten (Anthophyta)
- skift ierdappeleftigen (Solanales)
- famylje ierdappelplanten (famylje) (Solanaceae)
- skaai ierdappelplanten (skaai) (Solanum)
- soarte ierdappel (Solanum tuberosum)
- skaai ierdappelplanten (skaai) (Solanum)
- famylje ierdappelplanten (famylje) (Solanaceae)
- skift ierdappeleftigen (Solanales)
- klasse blomplanten (Anthophyta)
- ynformele groep bedutsensieddigen
- boppeklasse siedplanten (Spermatophyta)
- rangleas takson ranke planten (Lignophyta)
- stamme blêdplanten (Euphyllophyta)
- boppestamme faskulêre planten (Tracheophyta)
- ûnderryk lânplanten (Embryophyta)
- rangleas takson draaiplanten (Streptophyta)
Nije seksje
bewurkje seksje@Ieneach fan 'e Esk:Goeie, dêr wie ik wer ris te eameljen. Jo hiene my hjirboppe moai wiisd op it klassifikaasje-oersjoch fan planten. Om no efkes te sjen oft ik ek begryp hoe’t dat skema eins lêzen wurde moat, ha ik it fisualisearre, sjoch: Takso. Want ik tink mar sa: as ik it net begryp dan soe it wêze kinne dat oaren it ek net begripe. En ik wol eins in skema meitsje dat echt fan boppe nei ûnderen te lêzen is. In tal fragen:
- kloppet it dan dat bygelyks de stamme haumoassen dêrûnder daliks oergiet op skiften, famyljes, skaaien en soarten? Of is it sa dat der noch wol in fierdere tuskenlizzende ferdieling is lykas by ‘faskulêre planten’? Of binne de haumossen útstoarn en hâldt it dus echt op?
- Nee, as se útstoarn wiene, dan hie der wol in † efter set. Mar even tuskentroch: ik krij suver it idee dat jo alles fêstlizze wolle. Jo moatte wol yn 'e rekken hâlde dat de taksonomyske yndieling in floeiber gehiel is, dat oanhâldend feroarte neigeraden dat nei ynsichten har oppenearje. Sa is in pear jier lyn troch DNA-ûndersyk fêststeld dat de nylhoarsen (nijlpaarden) eins noch it naust besibbe binne oan 'e walfisken, mei as gefolch dat de walfisken no ta de evenhoevigen rekkene wurde. Dat hat fansels de hiele yndieling fan dy beide groepen op 'e kop set.
- Mar werom nei de moassen. Sawol de haumoassen as de levermoassen hawwe eigen klassen en skiften; foar mear oer de yndieling fan haumoassen, sjoch en:Hornwort#Classification; levermoassen, sjoch: en:Marchantiophyta#Classification. Haumoassen hawwe twa klassen, de echte haumoassen, Anthocerotopsida, en de Leiosporocerotopsida, dêr't mar ien soarte ta heart. Levermoassen hawwe trije klassen, de Haplomitriopsida, de echte levermoassen (Marchantiopsida), en de Jungermanniopsida. Foar de sitewaasje by de moassen, sjoch: moassen. De reden dat dat der yn it skema by de planten net by stiet, is omdat ik der doe te lui foar wie om dat út te sykjen. Better ekskús haw ik net. Ieneach fan 'e Esk (oerlis) 15 jun 2017, 22.32 (CEST)
- ik seach by de plant aalst. Dy klasse dêr’t dy yn stiet, mist yn dit skema. Ik kin de Aalst hjir dus net yn kwyt. Komt dat no om’t de Fryske wiky in oar systeem hantearret of is it skema gewoan ûnfolslein. As dat lêste it gefal is, wat is jo ynskatting dan? Is it in bytsje ûnfolslein of is it sa’n hûdfol wurk om it oan te foljen dêr gjin begjinnensein oan is (ek as jo de earste twa fragen der by belûke)?
- Der sirkulearje in hiel soad taksonomyske synonimen. Dat binne groepen dy't oarspronklik apart beskreaun waarden, mar letter troch nije ynsichten op ien bulte smiten binne. De namme dêr't jo it oer hawwe, Magnoliophyta, is in synonym fan Angiospermae, in rangleas takson dat tusken Spermatophyta en Anthophyta ynpast wurde kin, sjoch en:Flowering_plant. Hoewol't hjirre stiet dat it in synonym fan Anthophyta is, dat men is it der net oer iens, leau 'k. Dat komt neffens my om't dejinge dy't de side aalst skreaun hat, gebrûk makke hat fan in boarne mei efterhelle ynformaasje op it mêd fan 'e taksonomy. As jo soks tsjinkomme, moatte jo de korrespondearjende side op 'e Ingelske wikipedy rieplachtsje en eventueel op 'e ûnbekende Latynske namme sykje, dan komme jo der meast wol út. It skema is sa folslein as ik it (oardel jier lyn of sa) meitsje koe (of woe). Ik jou ta, ik haw it spul by de moassen wat sloere litten, mar jo kinne der wol fan op oan dat it grutste part fan 'e planten, d.w.s. alle planten mei blommen, yn 'e stamme blomplanten sit. De rest binne moassen en sa, fearplanten, konifearen en noch in pear groepkes. Ieneach fan 'e Esk (oerlis) 15 jun 2017, 22.52 (CEST)
Ik bedoel dus eins: is it ridlikerwize te behappen dat ik sa’n skema meitsje (want dêr ha ik wol nocht oan) sûnder jo hieltyd lestich te fallen mei fragen om oanfollings of sokssawat. Ik kin ek alles sels útfine (liket my tefolle wurk en ik komt ek werklik nearne in skema tsjin sa’t ik it no fisualisearre ha) mar wat ik dus net wol is wat der no oan oersjoch is feroarje, skansearre duplisearje of sa.
Idealiter soe ik dan lang om let de hiele plantelist noch yn it skema rangskikke wolle ûnder ‘x-tal soarten’. Mar dat is wol wat in slim utopyske gedachte… romke fan tomke (daam) (oerlis) 15 jun 2017, 22.03 (CEST)
- O ja, dat skema wat ik makke ha sit kwa opmaak ferskuorrend rûch ynelkoar. Dêr mar efkes trochhinne sjen. romke fan tomke (daam) (oerlis) 15 jun 2017, 22.06 (CEST)
- No, it is fansels in kladferzje, dat haw ik wol troch, mar ik fyn it der al hiel aardich útsjen. En ik mei sels dingen ek graach fisualisearje, dat wat dat oangiet, begryp ik jo wol. Is it te behappen? Foar dizze hegere taksonomyske groepen wol. As jo de blomplanten fierder begjinne op te spjalten, dan wurdt it dreech tink ik. En sa't ik al sei, it is in floeiber gehiel, dat oanhâldend oanpast en bywurke wurdt. Ik sjoch wol, de term Anthophyta is no neffens de Ingelske Wikipedy alwer ferâldere; dêr jouwe se de foarkar oan Angiospermae. Dus dêr hawwe jo it al. En it tellen fan it soarten, soe ik net oan begjinne: yn 2010 waard rûsd dat der tusken de 300.000 en 315.000 ferskillende plantesoarten op 'e wrâld binne. No goed, ik breidzje der in ein oan, jo moatte op basis fan wat ik jo ferteld haw, sels mar in ôfweaging meitsje oft jo dit trochsette wolle. Groetnis, Ieneach fan 'e Esk (oerlis) 15 jun 2017, 23.07 (CEST)
Skema
bewurkje seksje@Ieneach fan 'e Esk:Tank foar jo wiidweidige andert. Ik ha it yn my omgean litten en bin der op útkommen dat it net allinnich tefolle wurk is om it noch mear te spesifisearjen mar dat it boppedat typografysk foar in byldskerm ûnmooglik is in skema te meitsjen dat fan boppe nei ûnderen lêzen wurde kin want dan wurdt it fierste te breed.
Ik bin no op ûndersteand skema útkommen. Soene jo ris sjen wolle oft it sa in bytsje kin (der moatte grif guon kolommen opskowe). As de kolomtitels de lading dêrûnder dekke dan kinne alle wurden lykas ‘klasse’, ‘stamme’ ensfh. der út, wat it skema ynkoartsje sil. Mar ik seach daliks al dat der b.g. yn de kolom ‘Boppestamme’ (ha ik der fan makke) withoefaak ‘klasse’ stiet en yn de kolom ‘klasse’ it wurd ‘ûnderklasse’. Is dêr systeem yn oan te bringen of kin dit skema sa hielendal net? romke fan tomke (daam) (oerlis) 16 jun 2017, 19.11 (CEST)
| Underryk | Underryk | Boppestammen | Stammen | Boppeklasse | Klasse | Ynformele groep | Underklasse | Skiften Famyljes Skaaien Soarten |
| ûnderryk grienwieren (Chlorophyta) | Palmophyllales | Hjir net beskreaun | ||||||
| Prasinophyceae | ||||||||
| Nephroselmidophyceae | ||||||||
| Pseudoscourfieldiales | ||||||||
| Pyramimonadophyceae | ||||||||
| Mamiellophyceae | ||||||||
| Scourfieldiales | ||||||||
| Pedinophyceae | ||||||||
| Chlorodendrophyceae | ||||||||
| Trebouxiophyceae | ||||||||
| Ulvophyceae | ||||||||
| Chlorophyceae | ||||||||
| rangleas takson draaiplanten (Streptophyta) | ûnderryk krânswieren (Charophyta) | Mesostigmatophyceae | Hjir net beskreaun | |||||
| Klebsormidiophyceae | ||||||||
| Zygnematophyceae | ||||||||
| Charophyceae | ||||||||
| Chlorokybophyceae | ||||||||
| Coleochaetales | ||||||||
| ûnderryk lânplanten (Embryophyta) | stamme haumoassen (Anthocerotophyta) | klasse Anthocerotopsida | ûnderklasse Anthocerotales | Hjir net beskreaun | ||||
| ûnderklasse Dendrocerotales | ||||||||
| ûnderklasse Notothyladales | ||||||||
| ûnderklasse Phymatocerotales | ||||||||
|
|
klasse Leiosporocerotopsida | ûnderklasse Leiosporocerotales | ||||||
| stamme levermoassen (Marchantiophyta) | klasse Haplomitriopsida | ûnderklasse Haplomitriales | Hjir net beskreaun | |||||
| ûnderklasse Treubiales | ||||||||
| klasse Marchantiopsida | ûnderklasse Blasiales | |||||||
| ûnderklasse Neohodgsoniales | ||||||||
| ûnderklasse Sphaerocarpales | ||||||||
| ûnderklasse Lunulariales | ||||||||
| ûnderklasse Marchantiales | ||||||||
| klasse Jungermanniopsida | ûnderklasse Pelliales | |||||||
| ûnderklasse Pallaviciniales | ||||||||
| ûnderklasse Fossombroniales | ||||||||
| ûnderklasse Pleuroziales | ||||||||
| ûnderklasse Metzgeriales | ||||||||
| ûnderklasse Porellales | ||||||||
| ûnderklasse Ptilidiales | ||||||||
| ûnderklasse Jungermanniales | ||||||||
| stamme moassen of blêdmoassen of (Bryophyta) | klasse Takakiopsida | Hjir net beskreaun | ||||||
| klasse Sphagnopsida | ||||||||
| klasse Andreaeopsida | ||||||||
| klasse Andreaeobryopsida | ||||||||
| klasse Oedipodiopsida | ||||||||
| klasse Polytrichopsida | ||||||||
| klasse Tetraphidopsida | ||||||||
| klasse Bryopsida | ûnderklasse Bryiidae | Hjir net beskreaun | ||||||
| ûnderklasse Dicraniidae | ||||||||
| ûnderklasse Diphysciidae | ||||||||
| ûnderklasse Funariidae | ||||||||
| boppestamme faskulêre planten (Tracheophyta) | stamme Rhyniophyta † | Hjir net beskreaun | ||||||
| stamme wolvepoaten en ruskfearren (Lycopodophyta) | ||||||||
| stamme Zosterop Zosterophyllophyta † | ||||||||
| stamme blêdplanten (Euphyllophyta) | boppeklasse Trimerophytophyta † | Hjir net beskreaun | ||||||
| boppeklasse fearplanten (Monilophyta) (Monilophyta) | ||||||||
| rangleas takson ranke planten (Lignophyta) (Lignophyta) | boppeklasse Progymnospermophyta † | Hjir net beskreaun | ||||||
| boppeklasse siedplanten (Spermatophyta) | ynformele groep bedutsensieddigen | klasse blomplanten (Anthophyta) | Hjir net beskreaun | |||||
| ynformele groep neakensieddigen | klasse ginkgo’s (Ginkgophyta) | |||||||
| klasse gnetofyten (Gnetophyta) | ||||||||
| klasse konifearen (Pinophyta) | ||||||||
| klasse palmfearren (Cycadophyta) | ||||||||
| Underryk | Underryk | Boppestammen | Stammen | Boppeklasse | Klasse | Ynformele groep | Underklasse | Skiften Famyljes Skaaien Soarten |
Antwurd
bewurkje seksje@romke fan tomke (daam): Tsja, Daam, ik fyn it in bytsje lullich om te sizzen no't jo hjir dúdlik in bealchfol wurk yn stutsen hawwe, mar ik fyn dit skema net sa oersichtlik. En ik sjoch net yn hoe't it wurkje kin mei al dy rangleaze taksons en ynformele groepen dy't der hieltyd wer tuskentroch komme. Ik tink dat dit allinne fertuten dwaan sil as jo alle rangleaze taksons en ynformele groepen negearje, sadat der in lykopgeand gehiel ûntstiet. Ieneach fan 'e Esk (oerlis) 16 jun 2017, 21.19 (CEST)