Seneca Inggersen

Seneca Inggersen, berne as Süncke Ingwersen, Reichsfreiherr von Geltingen, (Langenhorn (Noardfryslân), 23 maart 1715 - Rustenburg by De Haach, 28 desimber 1786) wie in noardfrysk-nederlânsk keapman en grûnbesitter.

Seneca Reichsfreiherr von Gelting
Skildere fan P. Jeoffroy

Wapen fan de Frijhearen fan Gelting

Gelting om 1860 hinne

Bûtenpleats Rustenburg by De Haach

Alde Tsjerke yn Voorburg, dêr't Inggersen bedobbe leit

Komôf

Hy wie it tsiende bern fan hynstekeapman Paul Ingwersen en Cäcilia Lucia Brodersen. Syn pake Diederich Brodersen wie in foarfaar fan de komponist Johannes Brahms. Nei it bankrot en de iere dea fan syn âlden waard er grutbrocht by in omke yn Alten Christian-Alberts-Koog en kaam as feint by in barbier dy't him wat medysk ûnderrjocht joech.

VOC

Fan 1734 ôf tsjinne er fiif jier as Adelboarst op skippen fan de Feriene Eastyndyske Kompanjy (VOC). Sa't doe wenst wie fernederlânske er by it ynskriuwen syn noardfryske namme.

1739 kaam er mei de rang fan „Oberchirurg“ yn tsjinst by de VOC en yn 1741 waard er apteker yn Batavia.

De neifolgjende jierren stige er hieltyd mear yn rang en krige tastimming om te hanneljen yn produkten dêr't de VOC it monopoalje op hie. Yn 1752 waard er fertsjintwurdiger en folmacht fan de Eastyndyske Kompanjy yn Cirebon, in sultanaat Java, dêr't er wo er durch Beteiligungen am kofjehannel fan de Kompanjy, mar ek troch eigen sûker- en rumproduksje, mar ek hout- en opiumhannel in grut kaptaal opboude.

Yn 1758 gie er nei de dea fan syn frou werom nei Europa.

Yn Denemark

De Deenske kening Freark V, dy't fan syn rykens heard hie, liet him nei Kopenhagen komme, beneamde him ta Baron von Geltingen en ferkeape it lângoed Gelting oan him, dat allegear yn de hope dat de súkselfolle keapman him as jildsjitter en riedsman yn Kopenhagen festigje soe. Seneca Inggersen ferpachte de bûtenpleats lykwols fuortendaliks oan syn broer, in eardere kompanjyskaptein, Paul Ingwersen (1717–1792), en sette him nei wenjen yn Nederlân.

It Geltinger hearehûs waard doe't Seneca Inggersens eigner wie yn 1770 útwreide en krige in moaie tún yn Régence-styl rûnom neffens in ûnywerp fan túnarsjitekt Johann Caspar Bechstedt. Yn syn testamint beskikke er de frijlitting fan de liifeigenen. De bûtenpleats sit noch yn de famylje. Neisieten fan syn tredde dochter, de famylje von Hobe-Gelting is eigner.

Yn Nederlân

Syn bûtenpleats Rustenburg by De Haach, dat 1912 foar de bou fan it Fredespaleis ôfbrutsen waard, liet er de Rokokostyl sette.

Famylje

1742 boaske er yn Batavia oan Adriana van Loo (1726–1755), de nicht fan de destiidsk gûverneur-generaal fan Ynje Johannes Thedens.

Yn 1763 troude er mei Charlotte Louise Baronesse von Spörcken (* 1733 De Haach - † 1816 Hamburg), in dochter fan de keamerhear en gesant fan kening George III fan Grut-Brittanje Rudolph Freiherr von Spörcken (1696–1766). Syn dochter Gertruyda út syn earste houlik boaske deselde deis mei de broer fan syn breid, Adolph von Spörcken.

Syn frou en jongste dochter Suzanna (1772–1795) waarden byset yn it famyljegrêf Schleswiger Dom. Sels waard er begroeven yn de Oude Kerk yn Voorburg.

Literatuer

• Bernard Dijkman, Een opperkoopmann van de Verenigde Oost-Indische Compagnie ... het levensverhaal van Seneca Ingersen Baron von Geltingen (1715-1786) (Nederlânsk) Tekst on-line

Keppelings om utens

• Biografy fan Seneca Inggersen
• Gerd Kühnast: Von der Geest in die Marsch – Translozierung eines Hauses 1805 yn: Der Maueranker 33/2004 fannijs útj. Noardfrysk Ynstitút, s. 4–15, oer it hûs dat Paul Ingwersen 1767 yn Langenhorn sette liet.

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

It artikel Seneca Inggersen yn de Dútsktalige Wikipedy.