Vanitas is in tema yn de keunst. Vanitas is Latyn en betsjut idelens en liddigens. Mei bygelyks plassen, dôve kearsen, ferwylge blommen, sjippebellen, fergiene boeken, muzykynstruminten, klokken of omfallen glêzen wurdt de idelheid, fergonklikens en sinleazens fan it ierdske bestean stal jûn.

Vanitas troch Pieter Claesz
Vanitas fan Antonio de Pereda y Salgado
Vanitasstillibben fan Pier Francesco Cittadini, 17e iuw

Vanitas vanitatum, omnia vanitas is in bekende, oan it Bibelboek Preker ûntliend sizzen: IJdelheid der ijdelheden, alles is ijdelheid (Preker 1:2). Yn it Frysk wurdt it: 'Neat mei neat, seit de Preker, neat mei neat, it is allegearre neat'. It vanitasskilderij hat in protestantsk-kristlike oarsprong. It wol de beskôger oantrune him op it iuwich libben te rjochtsjen.

Benammen yn Nederlân en Flaanderen waard dit skilderstema yn de 17e iuw faak brûkt. Under oaren Pieter Claesz, Harmen en Pieter Steenwijck en Herman Hengstenburgh wiene vanitasskilders.

Ek yn moderne tiden wurdt der weromgrepen op dit ûnderwerp, bygelyks troch magysk-realistyske skilders as Raoul Hynckes, Wim Schuhmacher en Uko Post.

Literatuer bewurkje seksje

  • Roemer Visscher, Sinnepoppen (Amst. s.j.; 2e pr., troch dochter Anna útjûn; 3e pr. Amst. 1614)