Apolloanius fan Roados

Apolloanius fan Roados (Aldgryksk: Απολλώνιος Ρόδιος, Apollónios Ródios; latinisearre foarm: Apollonius Rhodius; fl. earste helte fan 'e 3e iuw f.Kr.) wie in Gryksk skriuwer út 'e Klassike Aldheid dy't benammen ferneamd is om syn epysk gedicht de Argonautica, wêryn't er it ferhaal oer Jason en de Argonauten út 'e Grykske mytology behannele. Dat epos wie sawol ynnovatyf as tige ynfloedryk. Fan Apolloanius syn oare wurken binne lykwols inkeld fragminten oerlevere en oer de man sels is frijwol neat mei wissichheid te sizzen, behalven dat er in etnyske Gryk wie dy't yn 'e trêde iuw f.Kr. libbe hawwe moat en dat er alteast in diel fan syn libben yn Egypte trochbrocht.

Apolloanius fan Roados
skriuwer
persoanlike bysûnderheden
echte namme	Απολλώνιος Ρόδιος (Apollónios Ródios)
nasjonaliteit	Egyptysk (?) Roadinzysk (?)
berne	begjin 3e iuw f.Kr.
berteplak	Aleksandrië ? Naukratis ?
stoarn	mids of ein 3e iuw f.Kr.
stjerplak	ûnbekend
etnisiteit	Gryksk
wurk
taal	Aldgryksk
sjenre	epos
perioade	Klassike Aldheid
bekendste   wurk(en)	Argonautica
jierren aktyf	3e iuw f.Kr.
offisjele webside
n.f.t.

Libben

By de meast skriuwers út 'e Aldheid kin wat oer harrensels ôflaat wurde út har wurk, mar Apolloanius is in útsûndering op dy regel. It measte biografyske materiaal dat oer him beskikber is, komt út fjouwer ûnderskate boarnen, dy't allegear fan twifelige wearde binne. Twa dêrfan binne teksten dy't de titel It Libben fan Apolloanius drage, en (yn 'e Aldheid) as kommentaar tafoege binne oan útjeften fan syn wurk; dizze teksten wurde faninoar ûnderskaat troch se oan te tsjutten as Vita A en Vita B. De trêde boarne is in artikel yn 'e Suda, in tsiende-iuwske Byzantynske ensyklopedy, en de fjirde boarne is in papyrusrôle (oantsjut as P. Oxy 1241) dy't fûn is yn 'e Egyptyske ruïnestêd Oxyrhynchus, mei dêrop in listke mei de nammen fan ferskate haden fan 'e Bibleteek fan Aleksandrië. Alle fjouwer boarnen binne lykwols koart en dizenich en sprekke inoar en harsels boppedat net selden tsjin.

Neffens de beide Vitae en de Suda soe Apolloanius syn heit in Silleus of Illeus west hawwe. Dy nammen binne tige seldsum en soene ôflaat wêze kinne fan σίλλος (sillos), dat "skotskrift" betsjut, wat wize soe op in komyske boarne (yn 'e Aldheid namen biografen it wurk fan komyske dichters dy't bekende persoanen op 'e hak namen gauris foar wier oan). Vita B wol hawwe dat Apolloanius syn mem in frou wie dy't Rhode hiet, mar ek dat is ûnwierskynlik, mei't Rhodē safolle betsjut as "Rodinzyske frou". Sadwaande liket dat hast sûnder mis in besykjen te wêzen om 'e tafoeging 'fan Roados' te ferklearjen. De beide Vitae, de Suda en de geograaf Strabo sizze dat Apolloanius berne waard yn it Egyptyske Aleksandrië, wylst Ateneus en Klaudius Ailianus miene dat er yn Naukratis te wrâld kaam, likernôch 70 km besuden Aleksandrië, oan 'e igge fan 'e rivier de Nyl. Gjin inkele boarne jout in jiertal of datum foar syn berte.

De beide Vitae en de Suda binne it deroer iens dat Apolloanius in learling wie fan 'e dichter en wittenskipper Kallimachus. Vita B giet dêr fierder op yn troch te sizzen dat Apolloanius fan Kallimachus retoarika learde. De terminology dy't yn 'e boarnen brûkt wurdt, is lykwols dûbelsinnich, mei't dy likegoed betsjutte kin dat it wurk fan Kallimachus in grutte ynfloed op 'e ûntwikkeling fan Apolloanius hie sûnder dat de beide mannen inoar ea metten. Oant frij resint waard der troch moderne saakkundigen in protte ûndersyk dien nei en skreaun oer in literêr skeel tusken Apolloanius en Kallimachus, mar it iennichste bewiis dat sa'n skeel ea bestien hat, wurdt foarme troch in pear dichtregels yn in Aldgrykske blomlêzing. Dizze kwestje is sa obskuer, dat men der noch altyd net út is, hoewol't no wol dúdlik liket dat de saak letter yn 'e hellistyske literatuer ûnbidich sensasjonalisearre is.

Neffens Vita B, de Suda en de papyrusrôle P.Oxy.1241 beklaaide Apolloanius op in beskaat stuit yn syn libben it amt fan haad fan 'e Bibleteek fan Aleksandrië. Neffens P.Oxy. 1241 waard er as sadanich opfolge troch Eratostenes. As dat wier is, moat it nei 247 of 246 f.Kr. west hawwe, doe't farao Ptoleméus III Euergetes op 'e Egyptyske troan kaam, dy't Eratostenes oanstelde. Dat soe ek ynhâlde dat Apolloanius wierskynlik ien fan 'e ûnderwizers fan 'e Ptoleméus III west hie. Spitigernôch is de gronology fan P.Oxy. 1241 twifelich, mei't de list Apolloanius neamt ûnder it regear fan Ptoleméus I Soter (stoarn yn 283 f.Kr.), mar ek ûnder dat fan Ptoleméus V Epifanes (berne yn 210 f.Kr.). De Suda draait it spul om en wol hawwe dat Apolloanius de opfolger fan Eratostenes wie, mar dat past ek net by wat oer de rest fan Apolloanius syn libben bekend wie. Der wie noch in oare Aleksandrynske bibletekaris mei de namme Apolloanius, dy't Aristofanes fan Byzantium opfolge as haad fan 'e bibleteek, en mooglik dat der betizing ûntstien is mei dy man.

It taheaksel 'fan Roados' tsjut oan dat Apolloanius it ien of oar mei it Grykske eilân Roados te krijen hie, mar wat krekt, dat is ûnbekend. Foarhinne waard wol oannommen dat er dêr berne wie, mar dêrfoar is yn gjin inkele boarne bewiis werom te finen. Neffens de beide Vitae en de Suda ferfear er op in stuit fan Aleksandrië nei Roados, om't syn wurk yn Egypte net goed ûntfongen waard. Vita A wol hawwe dat er dêr in ferneamd ûnderwizer waard, mar it is mooglik dat dy boarne him betize hat mei in oare Apolloanius (Apolloanius de Ferweakke) dy't dêr yn deselde snuorje yndie lesjoech yn retoarika. Moderne saakkundigen hawwe op it aljemint brocht dat de oantsjutting 'fan Roados' net iens hoecht te betsjutten dat Apolloanius ea op dat eilân west hat; it soe ienfâldichwei komme kinne trochdat er ris in gedicht oer Roados skreaun hat.

Allinnich de beide Vitae sizze wat oer Apolloanius syn ferstjerren, mar sprekke inoar dêrby tsjin. Vita A wol hawwe dat er op Roados bleau en dêr stoar; Vita B fertelt dat er op Roados syn Argonautica skreau, dy't yn Egypte sa'n súkses waard dat er yn triomf nei dat lân weromkearde, om yn Aleksandrië te stjerren.

Wurk

Apolloanius skreau benammen dichtwurken, wêrfan't de Argonautica, syn ferzje fan it ferhaal oer Jason en de Argonauten út 'e Grykske mytology, it bekendst en ynfloedrykst wie. Dat it ek syn iennichste wurk dat yn syn gehiel bewarre bleaun is. Oare epyske gedichten fan Apolloanius, dy't fragmintarysk oerlevere binne, geane foar it meastepart oer de stiftings fan stêden lykas Aleksandrië en Knidus, dy't fan belang wiene fan en foar it Ptolemayske Egypte. Dêrnjonken wie Apolloanius ek in earsten letterkundige, dy't mank de meast foaroansteande ekspêrs út syn tiid wie op it mêd fan 'e stúdzje fan it wurk fan Homêros. Oer de Ilias en de Odyssee, mar ek oer it wurk fan Archilochus en Hesiodus, moat er ferskate proazastikken skreaun hawwe, mar dy binne net bewarre bleaun.

Opsomming fan dichtwurken

folslein oerlevere

• Argonautica

fragmintarysk oerlevere

• dichtwurken oer de stiftings fan stêden en eilândelsettings
  • De Stifting fan Aleksandrië
  • De Stifting fan Kaunus
  • De Stifting fan Knidus
  • De Stifting fan Naukratis
  • De Stifting fan Roados
  • De Stifting fan Lesbos
• oare dichtwurken
  • Canobus
  • epigram oer of oangeande Kallimachus

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: Notes, Citations, References en Further reading, op dizze side.