Helbadastins
De Helbadastins ek: Albadastate wie in stins oan de ein fan de hjoeddeiske Bongaloane yn Ferwert. Op it stee stiet tsjintwurdich in grut spul mei de namme Albada. It ferhege terrein is as archeologysk monumint beskerme en kin in let-midsiuwsk stinsterrein west ha.
De Helbadastins waard yn 1418 foar it earste neamd. Hilbadastate, letter ek faak Albada neamd, wie yn 1540 al gjin stins mear. It is in moai foarbyld fan in hûs, dêr't de manlike line fan útstoar en troch fererving oer de froulike line yn oare familys telâne kaam en sa boppetallich waard en yn in gewoane pachtpleats feroare. De neitins oan de âlde family Helbada bleau yn genealogyske hânskriften en yn de fantastyske skiedskriuwing fan de 16e iuw bewarre.
Oer de Helbada's waard yn de midden fan de 16e iuw in hielendal op fantasij berêstend ferhaal oer in fete mei de Ropta's fan Mitselwier en de Cammingha's optekene. Yn 1297 en 1298 soenen hja by Ferwert en Hegebeintum fochten hawwe. Ek yn 'e midden fan de 16e iuw ynterpretearre Sibrandus Leo de tanamme fan Saspurga de Hasoeba, om 1240 frou fan de ferneamde edelman Wibrand Kempinga (Cammingha) fan Camminghabuorren, as de Helbada. 1)
De earste histoaryske fermelding is fan 1418. Botto Halbada te Ferwert en syn sweager of skoansoan 2) Gherbeth Kammyngha wiene doe "eeheren" (rjochters) te Ferwert. Yn dy funksje befêstigen se tegearre mei grytman Youwernd Bottyngha (Botnia) de Roorda's fan Ginnum yn de eigendom fan lân ûnder Hegebeintum. Yn 1422 sluet Botto him as fetkeaper by it haadlingebûn oan, tagelyk mei de skieringer Gerbeth Cammingha. In dochter fan Botte, Frouck Helbada, troude mei Jeppe Kampaz Jeppema te Westernijtsjerk.
Yn 1437 fertsjintwurdige Jeppe Botte Helbada yn in skeel mei it kleaster Klaarkamp; it gie om ferskate saken, lykas in erfeniskwestje, grûnbesit, slûsûnderhâld, in âlde kleasterprebende en meardere gefallen fan "rôf". Mooglik wie dy Botte Helbada fan 1437 in jongere Botte; hy soe dan de sweager fan Jeppe west hawwe kinne. Ek yn 1454 komt nammentlik noch in Botto Halbada foar, dy't út namme fan de gritenij Ferwerderadiel yn dat jier in ferbûn mei de stêd Bremen sleat. Ut de fierdere eigendomsskiednis fan Helbadastate docht bliken dat hy gjin neiteam hie. 3) Yn in twadde houlik wertroude syn suster Frouck Helbada nammentlik mei Ernst Unema út Blije. Yn 1511 wie Helbada eigendom fan neikommelingen út dat houlik, nammentlik (pakesizzer) Jancke Unema, Rynts (Foppinga, widdo fan pakesizzer Sipt Unema alias) Jeppema en Tiepka Goslinga (troud mei pakesizzer Frouck Unema). Troch oankeap krige Jancke Unema letter hiel Helbadastate
Yn 1543 hearde in rinte út dit goed ta de pastoralia, dêr't lykwols in proses oer rûn. Yn 1581 luts de pastorij hier út mieden by Helbada. Yn 1761 kocht de widdo fan Lieuwe Taekles it goed. De ferkeapers hienen it ûntfongen by legaat fan Philippus fan Vierssen, kocht fan Assuerus en Johan Vegelin fan Claerbergen en fan de bern fan J. A. Schorer. Philippus wie de soan fan Gijsbert fan Vierssen waans widdo en erven eigeners wienen neffens it stimkohier fan 1698. Yn 1761 wie it goed ferhierd oan de 'bysitter' F.J. Wijmstra, dy't mei de dochter fan de widdo Taekles trout. Dat span wenne op de state oant syn dea yn 1774. Troch houlik fan harren dochter kaam it goed yn hannen fan de family Looxma, dy't de pleats yn de 19e iuw ferpachte.
Al om 1500 sil Helbada in gewoane pleats west hawwe; ek yn 1511, 1540 en fan 1640 - 1987 wie dat it gefal. Op de lizzing fan Helbada net fier fan Hegebeintum doelde yn de 16e iuw it ferhaal oer de optochte fete fan de Helbada's yn 1297. It archeologysk beskerme terrein ûnderskiedt him noch troch de ferhege lizzing en de grêften.
Eigeners/bewenners
bewurkje seksje- 1418, 1422 Botto Halbada
- 1437, 1454 Botte Halbada jr.
- Frouck Helbada troud mei Ernst Unema
- Feyo Unema en Oentse Unema
- 1511 Jancke Oentses Wnema; Rynts Foppinga, widdo Sipt Feyes Unema alias Jeppema; Tiepka Goslinga, troud mei Frouck Feyes Unema mienskiplike eigeners
- Jancke Unema eigener fan it gehiel
- 17e iuw Gijsbert fan Vierssen
- 1698 widdo en erven fan Gijsbert fan Vierssen
- 1761 widdo Lieuwe Taekles eigener; ferhierd oan de 'bysitter' F.J. Wijmstra en syn frou
- fam. Looxma
| Boarnen, noaten en/as referinsjes: |
|