Romeinen yn Fryslân: ferskil tusken ferzjes

Yn [[12 f.Kr.]] begûn de [[Romeinen|Romeinske]] generaal [[Drusus]] in kampanje yn [[Germania]]. Yn dy fjildtocht moete hy de [[Friezen]]. Dy Friezen joegen harren sûnder tsjinstân oer. Hja leveren sels soldaten doetdoe't Drusus op it waad yn problemen kaam. Drusus lei de [[Frisii]] in reedlikeridlike skatting op yn kowehûden. Wat oars hawwe hja nei alle gedachten net hân.

De status fan de Friezen yn it [[Romeinske ryk]] is hjoeddedei lykwols net dúdlik. Ut ferskate fynsten docht bliken dat de Friezen in bân hânhan hawwe mei it ryk. Der binne sân-en-tritich brûnzen goadebyldsjes fûn, munten, soldateskuon en wapens. En de Friezen betellen skatting, neffens de ôfspraak mei Drusus. Mar it is net wis atoft de Frisii as part fan it ryk beskôge waarden. De munten betsjutte mûglikmooglik allinnich dat der hannel wie tusken Friezen en Romeinen.

It liket der mear op oft de Romeinen wiene harren grinzen fan macht oan it ferkennen. Doe't yn [[47]] besluten waard om de [[Ryn]] ta ryksgrins te meitsjen waarden de [[Frisiavones]] dêrmei al yn it ryk opnaam, mar de Frisii net. Yn hjoeddeisk [[Fryslân]] binne dan ek gjin forten fûn. Sokke forten waarden boud troch de Romeinen at hja in folk ferslein hiene en hja bliuwe woenen. MûglikMooglik hie Drusus kampen ynrjochte op de fierste punten fan syn tocht, oan de [[Iems]] en de [[Weser]] yn it gebiet fan de Chauken[[Sjauken]]. Mar it gebiet fan de Frisii hie er skynber frijlitten.

Yn [[28]] nei Kristus stelde [[Olennius]] dat de kowehûden net de mjitten fan hûden fan de lytse Fryske kei hawwe moasten, mar dy fan de oerokse. Dit wie foar de Frisii ûnmoogliknet mooglik. Har fee wie sa grut net en allinnich op de'e râne fan harren gebiet kaam mûglikmooglik wolris in oerokse, mar net genôch foar de skatting. Lykas Olennius witte moatten hat koenen de Friezen dêr net oan foldwaan. Mei dy rjochtfeardiging namen de Romeinen earst de kei fuort, doe it lân en doe de froulju en bern. Dit soarge foar in opstân. De soldaten dy de skatting te ynjen kamen waarden pakt en ophongen. Olennius ûntsnapte nei it [[fort Flevum]], dêr't er troch de Frisii belegere waard. [[Lapronius]], de gûverneurgûferneur fan [[Germania Inferior]], probearrebesocht de opstân te ûnderdrukken en rôp de help yn fan de legioenen fan [[Germania Superior]]. Hy koe de Friezen werom triuwendriuwe fannei de omkriten fan fort Flevum, mar dat slagge allinnich mei grutte ferliezen. De skatting koe er net op 'een nij ynstelle.

De opstân besoarge de Frisii in goeie reputaasje by de oare Germaanske folken. SeHja lûkenlutsen harren net folle mear oan fan de Romeinen. Groepen Friezen besette lânbougrûn dy't foar soldaten ornearre wie fan [[Rome]]. Ek woene se net út de nije doarpen wei gean dy't se krekt stifte hiene. Yn [[47]] nei Kristus waarden de Friezen op 'een nij ferslein. Dizze kearDiskear troch [[Korbulo]], mar foar in koarte tiid. Fan Korbulo is wis dat er de Frisii yn it ryk besocht op te nimmen. Hy boude in fort yn harren gebiet en yntrodusearre bestjoer yn Romeinske styl. Wer't it fort, wierskynliknei alle gedachten yn [[castellum]], stien hat is ûnbekendnet bekend. Korbulo waard lykwols wer werom roppen troch [[Klaudius]]. Dy lei de Ryn definityf fêst as grins fan it Romeinske ryk.

Yn [[54]] nei Kristus feroverenferoverjen de Friezen, op inisjatyf fan [[VerritusFerritus]] en [[Maloriks]], it buffergebiet by de [[Ryn]] lâns. Doe't de Romeinen drigen de legioenen yn te setten om de grinsswette wer frij te meitsjen, waard der in delegaasje nei keizer [[Nero]] ta stjoerd. Dy delegaasje frege goedkar om it gebiet yn besit te nimmen. Nero wegere dit en hiet de Frisii om de Rynstreek te ûntromjen. Doe't de Frisii har net ferplakten, waarden hja koarte tiid letter troch hynstemannen en helptroepen fuortreage.

Yn [[68]] nei Kristus gong it gebiet definityf ferlern foar de Romeinen. By it begjin fan it [[Fjouwerkeizersjier]] waard [[Julius CivilisSivilis]] by de Friezen inyn feilichheid brocht. De Friezen stipenstypjen de dêrop folgjende opstân fan de Bataven. SyHja ferneatigenferneatige twa forten oan de see en krigen in part fan de Romeinske Ryn-Flottylje yn hannen. Dernei leveren hja helptroepen dy't per slot yn de buert fan [[Keulen]] troch [[Keulenaars]] fermoard waarden.

Fan dy tiid ôf geane de Romeinen en de Friezen ûntspannender mei elkoar om. By in lettere oanfal fan de Chauken[[Sjauken]], yn de [[2e ieu]], kamen de Friezen net mear yn opstân. Yn [[Brittannia]] binne grêfskriften fûn út it begjin fan de tredde ieu dy't ferwize nei de CuneusKuneus Frisiorum VinoviensiumFinoviensium, CuneusKuneus Frisiavonum VercovicensiumFerkovisensium en de CuneusKuneus Frisionum Aballavensium, ôfdielings fan de helptroepen dy't Friezen stjoerd hawwe, al is it net dúdlik of dit Frisii of Frisiavones wienen.