De Griene Ierde

De Griene Ierde, yn it oarspronklike Ingelsk: Green Earth, is in histoaryske roman fan 'e hân fan 'e Frysk-Amerikaanske skriuwer Frederick Feikema Manfred (1912-1994). Mei 834 siden (yn 'e Fryske oersetting) is Green Earth Manfred syn magnum opus. It boek, dat suver folslein autobiografysk is, beskriuwt de jonkheid fan Alfred Alfredson, dy't opgroeid yn in Frysk ymmigrantefermidden yn 'e Amerikaanske steat Iowa, en it houlik fan syn âldelju. Green Earth waard foar it earst útjûn yn 1977. De Fryske fertaling, fan oersetter Geart fan der Mear, kaam út yn 2013.

De Griene Ierde
algemiene gegevens
oarspr. titel	Green Earth
auteur	Frederick Feikema Manfred
taal	Ingelsk
foarm	histoaryske roman
sjenre	autobiografysk wurk
1e publikaasje	1977, New York
oarspr. útjwr.	Crown Publishing
oersetting nei it Frysk
Fryske titel	De Griene Ierde
publikaasje	2013, Ljouwert
útjouwer	Utjouwerij Elikser
oersetter	Geart fan der Mear
ISBN oers.	978-9 08 95 45 350

Ynhâld

Green Earth fertelt oer de jonkheid, yn it Midwesten fan 'e Feriene Steaten, fan Alfred "Free" Alfredson, in Frysk ymmigrant fan 'e trêde generaasje. It dekôr is, lykas yn hast alle boeken fan Manfred, it gebiet oan 'e rivier de Missoury en de Grutte Siouxrivier, dêr't de grinzen fan 'e Amerikaanske steaten Iowa, Minnesota, Súd-Dakota en Nebraska byinoar komme. Dy krite wurdt wol fan Siouxlân neamd, in oantsjutting dy't trouwens troch Manfred sels optocht is en dêr't er bekendheid oan skonk mei syn roman This Is the Year. Green Earth is skreaun yn it personele perspektyf, en wurdt ôfwikseljend troch de eagen fan Free, syn mem Ada en syn heit Alfred ferteld. It bestiet út trije dielen.

In lânkaart fan Siouxlân, it dekôr fan De Griene Ierde.

Diel 1, De Frou fan it Hûs, giet oer it houlik fan Ada en Alfred; Diel 2 en 3, Koaningen fan it Hiem en It Lân fan de Ingels, fertelle oer de jonkheid fan Free. It boek jout in ynkringend byld fan in Frysk ymmigrantefermidden yn Amearika oan it begjin fan 'e tweintichste iuw, fan it houlik fan syn âldelju, yn 1909, oant it ferstjerren fan syn mem, yn 1929. It fêsthâlden oan it Fryskeigene en tagelyk it opgean yn 'e Amerikaanske kultuer wurdt beljochte, en ek it swiersettich kalvinisme, oan 'e iene kant ferstikkend, oan 'e oare kant waarm en feilich, wurdt treflik beskreaun. It boek foarmet teffens in leafdefol portret fan Ada Engleking (eins Manfred syn eigen mem, Alice van Engen). Fierders komme ek it boerebedriuw en it boartsjen fan 'e bern yn en om 'e pleats op 't aljemint, krekt as Free syn muoisume relaasje mei syn heit, dy't mar net begripe kin dat syn soan syn siel en sillichheid net kwyt kin yn it buorkjen allinnich, of wat er altyd oan dat lêzen en skriuwen fynt. Manfred hat alles pas fyftich jier nei dato opskreaun, doe't er syn jonkheid geastlik ferarbeide hie en der sûnder wrok op weromsjen koe.

Fryske oersetting

De Fryske oersetting fan Green Earth ferskynde yn 2013 ûnder de titel De Griene Ierde, yn in fertaling fan 'e hân fan Geart fan der Mear, dy't earder û.m. Tess of the d'Urbervilles, fan Thomas Hardy, en Idylls of the King, fan Alfred Lord Tennyson oersette. De Griene Ierde waard útjûn troch de Utjouwerij Elikser te Ljouwert, mei in tige oansprekkend en tapaslik omslachûntwerp fan Evelien Veenstra, op basis fan troch Fan der Mear sels oanlevere materiaal, dat him skonken wie troch Freya Feikema, de dochter fan 'e skriuwer.

Oersetter Fan der Mear hat mei dit boek in goed jier, fan 21 novimber 2011 oant 15 desimber 2012, besteld west. Yn in artikel fan Sietse de Vries yn 'e Ljouwerter Krante fan 12 july 2013 sei Fan der Mear: "Sjoch, it Frysk is in frij beheinde taal. It hat in soad wurden foar it boerewurk en foar it doarpslibben en de ambachten dy't dêrby hearre. Mar ast de grutte wrâld beskriuwe wolst, hat it dêr faak gjin wurden foar. It Nederlânsk is wat dat oangiet folle riker en it Ingelsk is noch wer twa kear sa ryk. Nammerste grutter is de útdaging om Ingelske boeken oer te setten yn it Frysk." De Vries ljochte dêrby ta: "[Fan der Mear] hat besocht it yn eigentiidsk Frysk oer te setten en sa min mooglik wurden brûkt dy't net yn de sprektaal foarkomme." Dat docht er mei wurdgebrûk as "baby" ynstee fan "poppe"; "droom" ynstee fan "dream"; "toch" ynstee fan "dochs"; "ferdedigje" ynstee fan "ferdigenje"; "geweten" ynstee fan "gewisse"; en "Ingels" ynstee fan "Ingelsk". Lykas mei de measte dingen, sille de mienings deroer ferdield wêze oft soks yn it gefal fan in boek as De Griene Ierde wol needsaaklik of moai is. Foar in protte minsken fielt it gebrûk fan nije lienwurden ("baby") en hollanistyske ynterferinsjes ("ferdedigje", "geweten", ensfh.) anagronistysk oan yn in histoaryske roman dy't tusken 1909 en 1929 spilet.

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Manfred, Frederick Feikema, De Griene Ierde, Ljouwert, 2013 (Utjouwerij Elikser), ISBN 978-9 08 95 45 350. Vries, Sietse de, It Frysk is in frij beheinde taal, yn: de Ljouwerter Krante, 12 july 2013.