Titia Brongersma

Titia Brongersma (± 1650, Dokkum - ±1700, Grins) wie in Frysk-Grinzer dichteresse oan de ein fan de 17e iuw. Yn 1686 ferskynde fan har in printe bondel, De Bron-swaan.

De opgraving yn Borger troch Titia Brongersma (links) (1685). Yn: Ludolph Smids, *Schatkamer der Nederlandse Oudheden* (1711). Gravuere fan J. Schijnvoet.

Tita Brongersma wie in dochter fan Bronger Wytses, sjirurgyn, en Aeltien Koertsdochter. Hja hat nei alle wierskyn nea troud west. Sy hie in soad kunde oan lju út de maatskiplike en kulturele elites fan Fryslân en Grinslân, dat it liket der op dat se út in foansteand Frysk laach kaam (de Brongersmas).

Ynhâld

Brongersma stiet bekend om har húslike ûnderwerpen (borduerje, blomskikke, boetsearje) en har leafdesgedichten oan Elise (Elisabeth Joly). Sy skreaun lofdichten op ûnder oare de Fryske dichter Adriaan Tymens, de Grinslanner dokter Ludolph Smids, de Fryske dichteresse Eelkje fan Bouricius en de Amsterdamse dichteresse Katharyne Lescailje. Ek steane yn har bondel fjouwer gedichten yn it Frysk en in stikmannich oersettings fan de Frânske dichter Ronsard

It hunebêdeûndersyk

Neist har dichtwurk waard Titia Brongersma bekend fanwege har ûndersyk nei Hunebêden; yn juny 1685 liet hja in grut hunebêd yn Borger (Drinte) opgrave. De oanlieding dêrta wie in besite oan Jan Laurens (Lentinck), "schulte" fan Borger yn Drinte op Pinkster 1685. It wie it earste fjildûndersyk fan in Nederlânsk hunebêd. It fernuvere har al doe't bliken die dat it in âld begraafplak wie en net in fan reuzen "opgestapelde steenhoop". Sy skreau doe it gedicht Loflied op 't hunebed.

Lof op 't hunebed, of de ongemene, opgestapelde steenhoop te Borger in Drente

'k Sta als verbaasd deez' steenmijt aan te schouwen.

't Schijnt dat weleer het dappere Hunnenschap

Daar heeft gewild een denk-plaats op te bouwen

Om zo te streven op de eretrap.

Neen, 't is 't gestapel waar een drom van reuzen

Door wraak gehitst het godendom bestreed,

Door 't bliksemvuur van Mulciber gesmeed.

Of 't zijn alleen getorste pyramijden,

Of tomben, want dit grove berggewas

Besluit in haar gewelfsel van voortijden

Nog, als bewijs, geheiligde offer-as.

:Neen, 't is veeleer Natura's marmeren tempel,

Waarin zij wil dat men haar godheid eert,

En aan de voet haars negentallige drempels

:Niets anders dan een lofgezang begeert.

Laat Thebe vrij nog pochen op haar muren,

Die schier in 't hoog bereikten 't wolkgespan,

Dit rotsgevaart zal langer kunnen duren.

Geen kracht, hoe groot, haar force kwetsen kan.

Kom nimfjes, en gij Drentse herderreien!

Bepronk met loof dit Borger steenpaleis!

Wil top en kruin met bloemen overspreien.

Schenk aan Natuur daarvan haar deel en eis.

Ik neurie dan met hese en schorre tonen

('t Zij wat het wil) tot roem der wondere grot

Een loflied en bereid de eiken kronen,

Waarmee 'k bepruik het grote keienslot.

(Yn: De Bron-swaan)

Gedicht fan Titia Brongersma yn 't Frysk

Sibrich sis, wêr fyn ik dy?

Sibrich sis, wêr fyn ik dy?

Bring ús de kij fan ‘e ikkers mei

mar lit de keallen rinne:

driuw de âlde rún

yn ‘e kamp by de tún

en de rierren yn ‘e finne.

Sjoch ris yn ‘e jarresleat

of dêr de tuolle leit of neat?

Do moaste fjouwer melke.

De oare seis of acht

nim ik dy wol te wacht

of setst dêroan ús Jelke?

Rop dat Dirk, dy swetsersman,

de brijpoat bringt en drinkelskan.

en rist foar dy twa weinen.

Farre jim hastich foart?

De tiid is oars te koart:

my eanget it foar reinen.

Hark ris ju, ik soe it oars ferjitte,

gjin mannen tsjin dy swetse litte,

en kenst de goede herne:

by de skuorredoar,

witst it ien en oar,

dêr heart te stean ús tsjerne.

Flij hjouwer yn ‘e hoek’,

do witst it wol, wês koart en kloek,

ik moat it iten koaitsje.

Rep jimme tel,

ús Bote komt snel,

no moat ik it flaaks earst ploaitsje.

(Yn: De Bron-swaan)

Publikaasjes

De Bron-swaan of mengeldigten van Titia Brongersma. Grins, 1686.
Mooglik hat der noch in twadde dichtbondel west: Hemelse Orgeltoonen (gjin eksemplaar bekend).

Sjoch ek

Nederlânsktalige dichters.

Literatuer

Met en zonder lauwerkrans. Schrijvende vrouwen uit de vroegmoderne tijd 1550-1850: van Anna Bijns tot Elise van Calcar. Under redaksje fan Riet Schenkeveld-van der Dussen, Karel Porteman, Lia van Gemert en Piet Couttenier. Amsterdam University Press, Amsterdam, 1997, 970 s. Hjiryn: L.E. Jensen, Titia Brongersma. Centrum van vriendinnenkring. (side 413-417).
Lotte Eilskov Jensen en Harm Nijboer - Titia Brongersma. Een Friese dichteres in de 17e eeuw, yn: Fryslân, Nieuwsblad voor geschiedenis en cultuur, jg. 4 (1998), nr. 2, siden 3-5. Online beskikber
Brongersma, Titia (ca. 1650-na 1687), Digitaal Vrouwenlexicon Nederland