Sjê-talen

De Sjê-talen (Portegeesk: Gê of Jê, beide útspr. as [ʒɛ:], likernôch: "zjê") foarmje in taalfamylje yn sintraal Brazylje. Soms wurde dizze talen ek de Sjê-Kaingang-talen neamd. Se wurde sprutsen troch de lânseigen Yndiaanske Sjê-folken. Dêrûnder binne guon fan 'e grutste Yndiaanske befolkingsgroepen fan Brazylje, lykas de Kaingang (33.000) en de Sjavante (15.000).

Sjê-talen
algemien
oare namme(n)	Gê, Jê, Sjê-Kaingang
lokaasje	sintraal Brazylje
tal talen	±16
tal sprekkers	±47.000 (1989-2014)
taalbesibskip
taalfamylje	Makro-Sjê-talen
subgroepen	● Noardlik Sjê ● Sintraal Sjê ● Súdlik Sjê ● Sjeiko †

Tallen sprekkers

Hoewol't ferskate talen fan 'e Sjê-famylje, lykas it Akroä en it Sjakriaba, al ier útstoarn binne, hearre ta de groep ek de Yndiaanske talen mei de grutste sprekkersoantallen fan Brazylje, lykas it Kaingang (18.000), it Sjavante (9.600) en it Kajapo (8.600). Yn totaal hawwe alle Sjê-talen mei-inoar 47.000 sprekkers op in etnyske befolking fan 79.000 minsken (wat delkomt op 59,5%).

Opbou en besibskip

De Sjê-taalfamylje is opboud út trije grutte kloften: de Noardlike, Sintrale en Súdlike Sjê-talen, mei dêropta it útstoarne Sjeiko (Jeikó), dat in isolearre taal is binnen de Sjê-famylje. De posysje fan it Sjeiko yn 'e taalkloft is trouwens twifelich, mei't guon taalkundigen dy taal derbûten pleatse, as sustertaal fan alle Sjê-talen, yn 'e bredere Makro-Sjê-famylje. De Sjê-talen foarmje de kearn fan 'e Makro-Sjê-talen, dy't fierders in soad tûken omfiemet dy't tsjintwurdich noch mar út ien libbene taal besteane.

Underferdieling

In lânkaart fan Brazylje (griis), mei de likernôge lokaasje fan 'e Sjê-talen (wite stippen) en de oare Makro-Sjê-talen (giel) werjûn. It ljochtgrize gebiet jout de oarspronklike, pre-koloniale fersprieding fan 'e Makro-Sjê-talen oan.

Sjê-talen Sjeiko (Jeikó) † Noardlike Sjê-talen Apinajee (Apinayé) Mebêngôkre (Mẽbêngôkre) Kajapo (Kayapó) Sjikryn (Xikrín) Panara (Panará of Kreen Akarore) Sûja (Suyá of Kĩsêdjê) Timbira (Timbira of Canela-Krayô) Kanêla (Canela) Krahô (Krahô) Krêje (Kreye of Krenje) † Krikaty-Timbira (Kriktati-Timbira) Parakatêzje (Parakatêjê) frijwol útstoarn Sintrale Sjê-talen Akroä (Acroá) † Akwe (Akwe) Sjakriaba (Xakriabá) † Sjavante (Xavante) Sjerente (Xerente) Súdlike Sjê-talen Kaingang (Kaingáng) Gûajana (Guayana) † Yngain (Ingain) † Kaingang (Kaingáng) São Paulo-Kaingang (Kaingáng de São Paulo) † Sjokleng (Xokleng)

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: References, op dizze side.