Pearl Harbor (lagune)
Pearl Harbor (Ingelsk foar "Pearelhaven") is in lagune oan 'e súdlike kust fan it eilân Oähû, dat diel útmakket fan 'e Hawaï-eilannen, yn 'e midden fan 'e Stille Oseaan. De lagune funksjonearret as in natuerlike haven en leit direkt bewesten Honolulu, de haadstêd fan 'e Amerikaanske steat Hawaï. Middenyn 'e lagune leit it eilantsje Ford Island. Pearl Harbor kaam yn 1875 yn Amerikaanske hannen as in stielkoalbefoarriedings- en reparaasjestasjon foar Amerikaanske skippen troch in ferdrach tusken de Feriene Steaten en it Keninkryk Hawaï. Fan 1919 ôf wie it yn 'e foarm fan it Marinestasjon Pearl Harbor in basis fan 'e Amerikaanske Marine. Op 7 novimber 1941 fûn dêr de Oanfal op Pearl Harbor plak, wêrby't de Japanners in ferrassingsoanfal op 'e Amerikaanske Pasifyske Float útfierden, wat oanlieding joech ta it behelle reitsjen yn 'e Twadde Wrâldoarloch fan 'e Feriene Steaten.
| Pearl Harbor | ||
| ||
| geografy | ||
| type wetter | lagune | |
| lokaasje | súdkust fan Oähû, yn Hawaï | |
| lân |  Feriene Steaten
| |
| steat |  Hawaï
| |
| koördinaten | 21°36′79″N 157°97′71″W | |
| ûnderdiel fan | Stille Oseaan | |
Skiednis bewurkje seksje
De lânseigen Hawaïanen neamden Pearl Harbor Wai Momi ("Pearelwetters") of Pu‘uloa ("Lange Heuvel"). It waard troch harren sjoen as it wenplak fan Ka‘ahupahau, de goadinne fan 'e haaien, en har broer (of soan) Kahi‘uka. Neffens de mûnlinge oerlevering fan 'e Hawaïanen soe de haadman Keaunui de trochgong tusken de lagune en de Stille Oseaan, by de sâltpannen fan Pu‘uloa, djipper en breder meitsje litten hawwe, sadat Pearl Harbor tagonklik waard foar skippen. Dat wol sizze: foar it soarte skippen dat de lânseigen Hawaïanen brûkten. Doe't nei de ûntdekking fan Hawaï Westerske skippen de eilannen begûnen oan te dwaan, koene dy Pearl Harbor net ynfarre om't de tagong dêr te ûndjip foar wie.
Fan likernôch 1840 ôf gie der praat fan dat de Feriene Steaten in marinebasis fêstigje woene yn it doe noch ûnôfhinklike Keninkryk Hawaï. Nei't de Amerikaanske Boargeroarloch yn 1865 einige wie, en Alaska yn 1867 oankocht wie, waarden dy plannen almar konkreter. Yn 1869 stelde it Amerikaanske Kongres $50.000 beskikber om 'e trochgong ta Pearl Harbor út te graven en de lagune berikber te meitsjen foar de moderne skipfeart. Uteinlik waard yn 1884, ûnder it regear fan kening Kalākaua fan Hawaï, it saneamde Wjersidichheidsferdrach fan 1875 sletten, dat oan 'e Feriene Steaten eksklusive rjochten joech op it gebrûk fan Pearl Harbor as in stielkoalbefoarriedings- en reparaasjestasjon. Dat ferdrach waard yn 1887 troch it Amerikaanske Kongres ratifisearre, mar hoewol't it fan krêft bleau oant de Amerikaanske anneksaasje fan Hawaï yn 1898, fêstige de Amerikaanske Marine pas yn 1899 in marinebasis yn 'e lagune, wêrmei't formeel it Marinestasjon Pearl Harbor ûntstie.
Dat bleau earst noch jierren in basis dy't benammen op papier bestie; pas fan 1908 ôf gie men oer ta de eigentlike oanlis fan foarsjennings, en pas fan 1919 ôf wie de basis geskikt foar it betsjinjen fan in float. It terrein fan 'e marinebasis lei sawol oan 'e súdkant fan 'e lagune, as op Ford Island, dêr't yn it djipste wetter bgl. in oanlisplak foar slachskippen fêstige waard, dat Battleship Row kaam te hjitten. Fuort by de lagune lei ek Hickam Field, in fleanbasis fan 'e Amerikaanske Legerloftstriidkrêften (dêr't yn 1947 de Amerikaanske Loftmacht út fuortkaam). Fanwegen oprinnende spannings yn it gebiet fan 'e Stille Oseaan, dy't ferbân holden mei de Twadde Sineesk-Japanske Oarloch en oanboaze waarden troch de oangeande Twadde Wrâldoarloch yn Jeropa, ferhuze de Amerikaanske presidint Franklin D. Roosevelt de Amerikaanske Pasifyske Float begjin 1941 fan San Diego, yn Kalifornje, nei Pearl Harbor.
_burning_after_the_Japanese_attack_on_Pearl_Harbor_-_NARA_195617_-_Edit.jpg)
Op 'e iere moarn fan 7 desimber 1941 fierde de Keizerlike Japanske Marine in ferrassingsbombardemint út op it Marinestasjon Pearl Harbor en oare doelen op Oähû. Dat bombardemint wie bedoeld om 'e Amerikaanske Pasifyske Float mei ien ferpletterjende klap út te skeakeljen, sadat de Japanners de hannen frij hawwe soene foar de ferovering fan 'e Amerikaanske, Britske en Nederlânske koloanjes yn Súdeast-Aazje. By dy beruchte Oanfal op Pearl Harbor waarden fjouwer Amerikaanske slachskippen en ferskate oare marineskippen ta sinken brocht en kamen yn totaal oan Amerikaanske kant 2.403 minsken om. De Feriene Steaten, dy't har oant dy tiid ôfhâldich holden hiene fan 'e Twadde Wrâldoarloch, waarden dêrtroch op abrupte en ûntsjinkearbere wize by it konflikt belutsen.
De rest fan 'e oarloch tsjinne Pearl Harbor as befoarriedings- en reparaasjebasis foar Amerikaanske marineskippen, want de Japanners hiene der sa wis fan west dat se de oarloch yn koarte tiid yn harren foardiel beslochtsje koene, dat se net de muoite nommen hiene om 'e grutte ierdoaljedepots en de marineskipswerf op 'e basis te bombardearjen. Nei ôfrin fan 'e oarloch bleau Pearl Harbor mei de Marinebasis San Diego de wichtichste basis foar de Amerikaanske Pasifyske Float. Op 'e boaiem fan 'e lagune lizze noch altyd de wrakken fan it slachskip de USS Arizona en it op 'e tiid fan 'e oanfal al ôftanke slachskip de USS Utah. Oer it wrak fan 'e USS Arizona hinne, oan board wêrfan't de measte deaden foelen (1.177), waard yn 1962 it Tinkteken foar de USS Arizona boud. Yn 1972 krige ek de USS Utah syn monumint.
Yn 2010 gie de Marinebasis Pearl Harbor mei de Loftmachtbasis Hickam op yn 'e Mienskiplike Basis Pearl Harbor-Hickam. Yn desimber 2016 wie Shinzo Abe de earste Japanske premier dy't Pearl Harbor besocht. Dat died er yn it selskip fan 'e Amerikaanske presidint Barack Obama ta gelegenheid fan 'e 75e betinking fan it bombardemint.
| Boarnen, noaten en/as referinsjes: | ||
|
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: References, op dizze side.
|
