Brunoanen

De Brunoanen, ek wol de foarsten fan Brunswyk neamd, wie in dynasty fan Fryske greven dy't yn de 11e iuw in skoftlang Mid-Fryslân, tusken Fly en Lauwers bestjoerd hawwe. Sy waarden greven fan Starum, Eastergoa, Westergoa en Iselgoa neamd. Letter krigen sy ek de rjuchten oer Hunzegoa en Fivelgoa yn Grins derby.

Sulveren Brunoanen munt

Opkomst

Fan ôfsprong wienen de Brunoanen in aadlik Saksysk skaai. Sy hienen besittingen yn Eastfalen en binne ferneamd nei harren stifter, Greve Bruno út Saksen (om-ende-by 880). Yn 942 wie der foar it earst in Brunoan dy't yn Brunswyk in greefskip hie. Hy wie de earste greve fan de Brunoanen dy't mei dit gebiet assosjeare waard.

Om-ende-by it jier 1000 krige Liudolf as earste Brunoan it gesach oer de Fryske greefskippen. Op hokker wize dat plakfûn is net bekend. Miskien waard it de greven fan Hollân wol ôfhandich makke mei geweld. Yn Fryslân moat it greeflik gesach fan de Brunoanen fêst ferankere west hawwe, ôfgeande op de sulveren munten mei harren namme dy't slein binne yn Starum, Boalsert, Ljouwert en Dokkum. Dizze munten binne oeral fûn en yn grutte oantallen. Yn de omkrite fan Rinsumageast yn Eastergoa beskikten de Brunoanen oer guod dat earder yn besit wie fan de Reginingen.

Nettsjinsteande ferbleaun de Brunoanen meastentiids bûten Fryslân. Nei alle gedachten kamen sy allinnich hjirhinne foar spesjale gelegenheden, bygelyks om lân yn lien fuort te jaan, minsken yn amten te befêstigjen en by wichtige skelen.

Yn Fryslân hawwe de folgjende Brunoanen greve west:

Liudolf 1024-1038

Gertrudus

Bruno II 1038-1057

Egbert I 1057-1068

Irmgard fan Turyn

Isa

Metude

Egbert II 1068-1088

Amelung

Gertrudis

Hindrik de Fette 1101

Gertrudis

Delgong

De Brunoanen hienen nauwe famyljebannen mei de keningen en keizers fan it Hillige Roomske Ryk. Guons besochten sels om keizer te wurden. Yn 1067 hie Egbert I dêrby gjin sukses en gong de keizerstitel nei syn neef Hindrik IV. Syn soan, Egbert II, hat dizze keizer ferskate kearen bestriden en ferlear derby lykwols syn rjochten op sawol de Saksyke as de Fryske greefskippen. De keizer joech Mid-Fryslân yn 1088 (sûnder oerlis mei de Fryske greve) fuort oan de biskop fan Utert. Greve Egbert II kaam dêrtsjin yn opstân, mar moast belis jaan, waard ferslein en op 'e flecht jije.

Troch oanhâldende diplomasy fan de famylje krige yn 1090 Hindrik fan Northeim (de Fette) dy't trout wie mei Gertudis. in suster fan Egbert it greefskip werom. Lykwols net foar lang, want Hindrik de Fette waard op 10 april 1101 fermoarde troch Friezen dy't ûnder lieding stienen fan de biskop fan Utert. Mei dy syn dea einige it tiidrek fan de Brunoanen yn Fryslân. Dermei kaam in ein oan it tiidrek fan de Fryske grêven. It bewâld fan de biskop dêrnei hie lykwols net folle om hakken en al gau set it tiidrek fan de Fryske frijheid útein.

Literatuer

• Herre Halbertsma, Frieslands oudheid, Het rijk van de Friese koningen, opkomst en ondergang, Utrecht, 2000.