Frederik van Eeden (skriuwer)

Frederik Willem van Eeden (Haarlim, 3 april 1860 – Bussum, 16 juny 1932) wie in Nederlânsk psychiater, skriuwer en wrâldferbetterder, dy't him yngeand dwaande hâlden hat mei taal- en begrypskrityk.

Frederik van Eeden (skriuwer)
Frederik van Eeden
persoanlike bysûnderheden
echte namme	Frederik Willem van Eeden
oare namme	Cornelis Paradijs
nasjonaliteit	Nederlânsk
berne	3 april 1860
stoarn	16 juny 1932
wurkpaad
berop/amt	psychiater, skriuwer
bekendste   wurk(en)	De kleine Johannes Van de koele meren des doods

Biografy

Bioskoopsjoernaal út 1930. Frederik van Eeden op syn 70e jierdei.

Frederik van Eeden wie in soan fan de plantkundige Frederik Willem van Eeden en waard grutbrocht yn in fermidden dêr't keunst en wittenskip fan belang achte waard. Yn 1878 sette er útein mei in stúdzje medisinen yn Amsterdam. Yn 1886 promovearre Van Eeden en fêstige him as húsdokter yn Bussum, mar rillegau lei er him alhiel ta op de psychoterapy. Begjin jierren tachtich fan de 19e iuw spile Van Eeden in wichtige rol yn it studintelibben yn Amsterdam en publisearre er syn earste stikken en blijspullen. Hy waard lid fan de letterkundige feriening Flanor en rjochte 1885 mei Frank van der Goes, Willem Kloos, Willem Paap en Albert Verwey it tydskrift De Nieuwe Gids op, dat de sprekbuis fan de Beweging fan Tachtich wurde soe.

De Tachtigers setten harren ôf tsjin de Viktoriaanske dûmnyspoëzij, dy't sa populêr wie yn de twadde helte fan de 19e iuw. Van Eeden levere in bydrage yn in ferneamde pastiche op de rimelderij fan al dy skriuwers: Grassprietjes fan Cornelis Paradijs (1885), mei in foarwurd fan Sebastiaan Slaap (= Willem Kloos) en fan P.A. Saaije Azn. (pseudonym fan Arnold Aletrino). Fan dy bondel ferskynden tsien drukken yn hûndert jier.

De earste ôfleveringen fan De Nieuwe Gids hienen parten fan Van Eeden syn allegoryske mearke De kleine Johannes, dat yn 1887 as boek útjûn waard. Yn 1894 gie er út de redaksje fan De Nieuwe Gids. De klam dy't de Tachtigers op de estetyk as driuwende faktor (l'art pour l'art) leinen, paste by neier ynsjen net by syn fyzje op it libben.

Op 15 april 1886 troude Frederik van Eeden mei Martha van Vloten. Sy krigen twa soannen. Op 29 july 1907 gienen sy útelkoar. Oer it libben en de dea fan syn soan Paul skreau er it boek Paul's ontwaken. Op 21 augustus 1907 troude er op 'en nij mei Geertruida Woutrina Everts, mei wa't er ek twa soannen krige. Letter wie Van Eeden hieltyd mear dwaande mei significa en spiritisme. 1897 ferskynde syn Redekunstige grondslag van verstandhouding, dat wol beskôge wurdt as it earste Nederlânske geskrift op it mêd fan de significa.

1900 ferskynde syn psychologyske roman Van de koele meren des doods. Van Eeden bringt yn dat boek de religy en psychoterapy, dy't bettermeitsje kin, foar de fatalistyske opfettings fan de naturalistische auteurs oer. Yn 1982 waard it boek ferfilme troch Nouchka van Brakel; Renée Soutendijk hie de haadrol.

Van Eeden hinge mear en mear de kant fan it anargisme oer en wie freon fan de neo Londen ferballe Rus Peter Kropotkin.

De koloanje Walden yn Bussum wie in besykjen om syn maatskiplike opfettings konkreet stal te jaan. It eksperimint dat duorre fan 1898 oant 1907 hat fan betsjutting west foar de ûntjouwing fan it sosjalisme yn Nederlân.

Van Eeden hearde yn 1916 by de oprjochters fan de Ynternasjonale Skoalle foar Wiisbegearte yn Amersfoart, dy't neffens him in sintrum fan verdieping van levens- en wereldbeschouwing wurde moast. De lear fan de Significa hie dêrby in bysûndere betsjutting, fral de betsjutting fan de taal foar minsklike ferhâldingen, wie foar him in wichtige ynspiraasjeboarne. Hy hie yn dy tiid nau kontakt mei grûnlizzer Lady Victoria Welby.

Wurk

Affysje fan Theo Molkenboer foar: De Bokkenrijder of het skelet. fan Frederik van Eeden (Opdrachtjouwer: Het Hollandsch Tooneel)

• Het sonnet (1883)
• Frans Hals (1884)
• Het poortje, of De duivel in Kruimelburg (1884)
• De kleine Johannes (1885)
• Grassprietjes (ûnder ps. Cornelis Paradijs) (1885)
• Noorderlicht (1888)
• Don Torribio (1890)
• Studies (1890)
• Ellen, Een lied van de smart (1891)
• Johannes Viator, Het boek van de liefde (1892)
• De broeders (1894)
• Studies. Twadde rige (1894)
• Het lied van schijn en wezen (1895-1922)
• Lioba (1897)
• Studies. Tredde rige (1897)
• Enkele verzen (1898)
• Van de koele meren des doods (1900)
• Van de passielooze lelie (1901)
• De blijde wereld (1903)
• Over woordkunst (1903)
• Studies. Fjierde rige (1904)
• De kleine Johannes II en III (1905, 1906)
• Minnestral (1907)
• Dante en Beatrice (1908)
• IJsbrand (1908)
• De nachtbruid (1909)
• Welt Eroberung durch Heldenliebe (1911)
• Happy Humanity (1912)
• Pauls ontwaken (1913)
• De heks van Haarlem (1914)
• Jezus' leer en verborgen leven (1919)
• Het godshuis in de lichtstad (1921)
• Uit Jezus' openbaar leven (1922)
• Langs den weg (1925)
• Jeugd-verzen (1926)
• Liber Amicorum (1930)
• Mijn dagboek (1931-1934; dl. 9, 1945)
• De geestelijke verovering der wereld (1933)

Literatuer

• Buyssens, Hugo (2001-2002). De Redekunstige Grondslag van Verstandhouding (Frederik van Eeden, 1897). Sleutel voor een niet-fenomenologische kennisleer. 2 dielen. Net útbrocht proefskrift Vrije Universiteit Brussel.
• Eeden, Frederik van (2005). Logische Grundlage der Verständigung / Redekunstige grondslag van verstandhouding. Herausgegeben, kommentiert und interpretiert von Wilhelm Vieregge, H. Walter Schmitz und Jan Noordegraaf. Stuttgart: Steiner Verlag.
• Fontijn, Jan (1990). Tweespalt. Het leven van Frederik van Eeden tot 1901. Amsterdam: Querido.
• Fontijn, Jan (1996). Trots verbrijzeld. Het leven van Frederik van Eeden vanaf 1901. Amsterdam: Querido.
• Nap, H.J.W. (1989). 'Der woorden zijn twee orden. Enkele aspecten van Van Eedens significa'. Spektator 18, 211-228.
• Noordegraaf, Jan (1991). 'Van Eeden, Bolland en Lady Welby. Significa in het licht der Rede'. Voortgang, jaarboek voor de Neerlandistiek 12, 281-298. (Werprinte yn Een kwestie van tijd. Vakhistorische studies troch Jan Noordegraaf. Münster: Nodus Publikationen 2005, 116-133).
• Noordegraaf, Jan (2006). 'Taal als gebrek. Bréal, Van Eeden en het misverstand'. Voortgang, jaarboek voor de neerlandistiek 24, 205-216. (http://hdl.handle.net/1871/10562)
• Noordegraaf, Jan (2007). 'Onvolmaakte tekens. Michel Bréal en Frederik van Eeden over taal en communicatie'. Mededelingen van het Frederik van Eeden-genootschap 51, 58-67.
• Schmitz, H. Walter (1990). De Hollandse significa. Een reconstructie van de geschiedenis van 1892 tot 1926. Assen & Maastricht: Van Gorcum.
• Vieregge, Wilhelm H. (2004). 'Achtergronden en motieven inzake de Duitse vertaling van Van Eedens ‘Redekunstige grondslag van verstandhouding’'. Mededelingen van het Frederik van Eeden-Genootschap 49, 7-19.
• Vieregge, Wilhelm H. (2007) 'Waarheid en oprechtheid in Frederik van Eedens 'Redekunstige grondslag van verstandhouding. Mededelingen van het Frederik van Eeden-Genootschap 51, 48-57.
• Het paleis van Circe, Wim J. Simons, De Beuk, 1960
• Van Eeden! Van Eeden! Daar komt hij aangetreden, Peter van Eeden & Wim J. Simons, De Beuk, 1960

Keppeling om utens

• Frederik van Eeden yn DBNL
• Frederik van Eeden yn it Laurens Janszoon Coster projekt
• Biografy yn BWSA – IISG.
• Biografy yn BWN
• www.frederikvaneeden.nl