Koekoekfûgels

De koekoekfûgels of koekútfûgels (wittenskiplike namme: Cuculidae) foarmje in famylje fan 'e klasse fan 'e fûgels (Aves), de ûnderklasse fan 'e moderne fûgels (Neornithes), de tuskenklasse fan 'e nijkakigen (Neognathae), it boppeskift fan 'e nije fûgels (Neoaves), de noch rangleaze groep fan 'e trapfoarmigen (Otidimorphae) en it skift fan 'e koekoekeftigen (Cuculiformes). Ta dizze famylje heart û.m. de gewoane koekoek (Cuculus canorus), mar ek de rinkoekoeken, malkoha's en anys. De koekoekfûgels falle útinoar yn seis ûnderfamyljes mei yn totaal 149 ferskillende soarten. Fan alle koekoekfûgels bedriuwe inkeld de briedparasitêre koekoeken (Cuculinae) nêstparasitisme, wêrby't se harren jong grutbringe litte troch fûgels fan oare soarten troch harren aai temûk yn it nêst fan dy fûgels te lizzen en it al oanwêzige aai fuort te smiten.

Koekoekfûgels
In Sineeske spoarkoekoek (Centropus sinensis)
Taksonomy
ryk:	dieren (Animalia)
stamme:	rêchstringdieren (Chordata)
ûnderstamme:	wringedieren (Vertebrata)
klasse:	fûgels (Aves)
ûnderklasse:	moderne fûgels (Neornithes)
tuskenklasse:	nijkakigen (Neognathae)
boppeskift:	nije fûgels (Neoaves)
sûnder rang:	trapfoarmigen (Otidimorphae)
skift	koekoekeftigen (Cuculiformes)
famylje:	koekoekfûgels (Cuculidae)
Vigors, 1825

Beskriuwing

Koekoekfûgels binne oer it algemien middelgrutte, ranke fûgels mei in lange sturt, in kromme snaffel en puntige wjukken. Se komme yn alle waarme en tuskenbeiden streken fan 'e wrâld foar, en binne sadwaande lânseigen yn alle wrâlddielen útsein Antarktika. De mearderheid fan 'e soarten libbet lykwols yn 'e tropen. Guon soarten binne trekfûgels. Koekoekfûgels frette ynsekten, larven en in grut ferskaat oan oar lyts dierte, mar dêrnjonken ek wol fruchten. Se libje oer it algemien yn 'e beammen, mar guon soarten, lykas de rinkoekoeken, libje op 'e grûn. De bekendste soarte is de gewoane koekoek (Cuculus canorus), dy't ek yn Fryslân foarkomt, maar wol as "kwetsber" op de nederlânske Reade list fan fûgels stiet. Yn Súd-Jeropa komt noch de toefkoekoek (Clamator glandarius) foar. Yn Jeropa libbet fierders ek noch de boskkoekoek (Cuculus optatus), mar dy syn ferspriedingsgebiet is beheind ta East-Jeropa fan Wyt-Ruslân ôf nei it easten ta oant yn Aazje. Fossilen fan koekoekfûgels binne bekend fanôf it let Eoseen yn sawol Jeropa as Noard-Amearika.

Koekoekfûgels yn 'e minsklike kultuer

Koekoeken steane yn 'e Westerske wrâld benammentlik bekend om harren rop ("koekoek!"), dy't oanlieding jûn hat ta û.m. de ûntwikkeling fan 'e koekoeksklok, en om harren nêstparasitisme, wêrby't se harren jongen troch oarsoartige fûgels grutbringe litte (eat dat trouwens de measte koekoeksoarten net dogge). Fierders hat de rinkoekoek model stien foar it tekenfilmfiguer Roadrunner, en is de koekoek yn 'e Grykske mytology hillich yn 'e ferearing fan Heara, de goadinne fan it houlik, en yn it hindoeïsme yn 'e ferearing fan Kamadeva, de god fan begearte en langstme. Yn 'e Angelsaksyske lannen stiet de koekoek foar oerhoer, benammen yn it neidiel fan 'e manlike houlikspartner (cuckoldry), wylst er yn Japan it symboal is foar ûnbeäntwurde leafde.

Famylje-opbou

(Soms wurde de spoarkoekoeken (Centropodinae) en/of de anys (Crotophaginae) as aparte taksonomyske famyljes beskôge, dy't dan de Centropodidae, resp. de Crotophagidae neamd wurde.)

famylje koekoekfûgels (Cuculidae) basaal of yndieling ûnwis (incertae sedis) skaai Cursoricoccyx: fossyl skaai Dynamopterus: fossyl skaai Sint-Heleenske koekoeken (Nannococcyx): resint útstoarn ûnderfamylje Amerikaanske koekoeken (Coccyzinae) skaai dwerchkoekoeken (Coccycua): 3 soarten skaai echte Amerikaanske koekoeken (Coccyzus): 13 soarten skaai iikhoarntsje- en swartbúkkoekoeken (Piaya): 2 soarten ûnderfamylje anys (Crotophaginae) skaai echte anys (Crotophaga): 3 soarten: grutte any (Crotophaga major) glêdsnaffelany (Crotophaga ani) groefsnaffelany (Crotophaga sulcirostris) skaai guirakoekoeken (Guira): 1 soarte ûnderfamylje briedparasitêre koekoeken (Cuculinae) skaai Eocuculus: fossyl skaai brûnskoekoeken (Chrysococcyx): 13 soarten skaai burdkoekoeken (Microdynamis): 1 soarte skaai drongokoekoeken (Surniculus): 4 soarten skaai grousnabelkoekoeken (Pachycoccyx): 1 soarte skaai koekoeken of echte koekoeken (Cuculus): 11 soarten skaai koëllen (Eudynamis): 4 soarten + 1 prehistoarysk útstoarn skaai langsturtkoekoeken (Cercococcyx): 3 soarten skaai langsturtkoëllen (Urodynamis): 1 soarte skaai pyt-fan-fliten (Cacomantis): 10 soarten skaai reuzekoekoeken (Scythrops): 1 soarte skaai sparwerkoekoeken (Hierococcyx): 8 soarten skaai toefkoekoeken (Clamator): 4 soarten ûnderfamylje grûnkoekoeken fan de Alde Wrâld (Phaenicophaeinae) skaai echte grûnkoekoeken fan de Alde Wrâld (Carpococcyx): 3 soarten skaai gielsnabelmalkoha's (Ceuthmochares): 1 soarte skaai kûa's (Coua): 9 soarten + 1 resint útstoarn skaai malkoha's of echte malkoha's (Phaenicophaeus): 11 soarten skaai rafflesmalkoha's of Raffles' malkoha's (Rhinortha): 1 soarte ûnderfamylje grûnkoekoeken fan de Nije Wrâld (Neomorphinae) skaai Neococcyx: fossyl skaai echte grûnkoekoeken fan de Nije Wrâld (Neomorphys): 5 soarten skaai lysterkoekoeken (Morococcyx): 1 soarte skaai pau- en fazantkoekoeken (Dromococcyx): 2 soarten skaai rinkoekoeken (Geococcyx): 2 soarten skaai streekte koekoeken (Tapera): 1 soarte ûnderfamylje spoarkoekoeken (Centropodinae) skaai spoarkoekoeken (Centropus): 30 soarten

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: References, op dizze side.