Abe de Vries (skriuwer)

Abe de Vries (Winaam, 10 jannewaris 1965) is in Frysk dichter, essayist, literêr kritikus, sjoernalist, útjouwer, oersetter, fotograaf en ien fan de Fryske publike figueren dy't it kulturele en yntellektuele debat yn Fryslân liede.

Abe de Vries yn 2004

Biografy

Nei de middelbere skoalle Simon Vestdijk yn Harns studearre er politikology oan de Universiteit fan Amsterdam. Dy stúdzje wie dêr doe, yn 1983, noch marxistysk oriïntearre en dat soe in belangrike ynfloed hawwe op it libben en wurk fan De Vries. Yn Amsterdam ûntwikkele er in grutte belangstelling foar de literatuer, benammen foar poëzij.

Nei syn tsjinstplicht tekene er by en wurke noch seis jier op kontraktbasis as ynljochtinge-offisier. Fan 1993 oant 1996 studearre er skiednis yn Grins. Skiednisfilosoof Frank Ankersmit soe, hoewol't dy in útsprutsen liberaal wie, in wichtige ynfloed hawwe op it tinken fan De Vries, troch syn yntellektuele, teoretyske oanpak fan de skiedskriuwing.

Underwilens joech De Vries les oan de leden fan it fredesleger yn Bosnië en Kroatië oer de eftergrûnen fan it konflikt yn dy lannen en skreau er dêr opinystikken oer foar alle lanlike kranten. Yn 1996 waard er ferslachjouwer by it Grinslanner Algemien Parseburo Tammeling. Yn 1999 waard er, út ûnfrede oer de emosjonele en iensidige berjochtjouwing, korrespondint yn Belgrado foar it ANP, Trouw en Elsevier. Fan 2000 oant 2006 wie er bûtenlânredakteur by Elsevier en makke er foar de reportaazjes reizen nei ûnder mear eks-Joegoslavië, Roemenië, Hongarije, Eastenryk, Tsjechië, Frankryk, Poalen, Ruslân en Afghanistan.

Yn febrewaris 2003 rjochte De Vries it literêre tydskrift Farsk op, dêr't er oant oktober 2006 haadredakteur fan wie. Dêrneist skreau er op it ynternet syn ienmanstydskrift Oranzjery De Kopspiker, dat er yn 2010 ferfong troch it webloch Seedyksterfeartfisk. Dat wie jierrenlang it liedende Frysk-literêre bloch, mei ynhâld, dy't it artistyk-kulturele likegoed as it miljeu-aktivistyske debat ynformearre.

Begjin 2005 folge er Jabik Veenbaas op as proazaresinsint by de Ljouwerter Krante. Fan 2006 oant 2011 wie er útjouwer by de Friese Pers Boekerij/Noordboek. Fan 2011 ôf is er ferbûn oan it Friesch Dagblad, earst as resinsjeskriuwer fan Fryske poëzij en essayïstyske publikaasjes, ferslachjouwer fan algemien-kulturele ûnderwerpen en kollumnist fan de wyklikse kollum "Skroeier" en fan 2014 ôf ek as einredakteur fan it Friesch Dagblad.

Yn 2015 rjochte De Vries, tegearre mei Friduwih Riemersma, it literêre tydskrift Fers2 op, in digitaal platfoarm foar krityske, ûnôfhinklike literatuer en radikaal literatuerûndersyk.

Poëzy

Yn syn jonkheid skreau De Vries al Nederlânsktalige fersen. Yn de hjerst fan 2002 debutearre er yn Fryslân mei de bondel De weromkommer yn it ûnlân. Gedichten út de bondel waarden earder yn de Fryske literêre tydskriften Trotwaer, Hjir en Kistwurk publisearre. Fan it fernijende, dwerse Kistwurk wie er ek redaksjelid.

Yn syn iere poëzy besocht er in lykwicht te finen tusken it hjoed en syn ferlerne jeugd yn Winaam, mei dêroan besibbe it tema fan de ferlerne leafde. Ek East-Europa wie yn dy perioade gauris ûnderwerp fan syn fersen. Letter is de leafde, it sykjen nei de betsjuttingsfolle oar, it finen en it wer ferliezen fan burgen-wêzen, sintraal yn syn dichtsjen kommen te stean. Dêrneist fynt men yn syn dichtsjen omtinken foar it ferlern gean fan de Fryske taal, de skiednis en de oantaasting fan de noardlike Fryske kuststreek en de marzjinale posysje fan de Frysktalige keunstner. De Vries syn lyryske poëzy lit in ûntjouwing sjen fan benammen byld-oriïntearre gedichten nei in bredere, mear ferheljende poëzy dêr't de muzyk fan de taal alle romte yn krijt.

Yn 2005 krige De Vries de Gysbert Japicxpriis foar syn twadde bondel In waarm wek altyd. Hy is dêrmei, neist Trinus Riemersma, Jan Wybenga en Willem Abma de fjirde Fryske skriuwer dy't de priis krige foar in jong oeuvre; der hat noch nea sa'n koarte tiid sitten tusken it opnimmen fan it literêre metier en it ûntfangen fan de Gysbert Japicxpriis as by it takennen fan dy priis oan De Vries.

Yn jannewaris 2013 ferskynde de sechsde bondel Ravensulver/Ravenzilver. Al twa jier letter, yn 2015, ferskynde de sânde bondel, Brek dyn klank. Brek dyn klank giet opnij yn op de postmoderne ûntwoartele relaasjes, mar fan in mear delikaat, trochlibbe perspektyf út as it eardere wurk, wylst it tagelyk de klassike foarm bewarret.

Mei Opskuorgebieten, yn 2017, wiene de matearje en foarm feroare. Yn fêste fersfoarm, mei einrym en metrum, waard it persoanlike polityk. De mankelikens bleau, mar net langer lei de boarne dêrfan by de inkeling dy't syn natuer net de baas kin. Oarsom stribbet de 'ik' yn Blaumelly (2020) net minder romantysk as yn de Weromkommer nei ferbining mei de dingen om him hinne. En dat slagge ek, as de macht de dichter syn lân en syn taal net ferrinnewearje soe.

Essays

Dêrneist is De Vries ien fan de belangrykste essayskriuwers fan Fryslân. In stikmannich wichtige essays oer de Fryske poëzy hawwe har wei fûn as ynliedingen fan antologyen en sammelbondels. De essaybondels oer de Fryske literatuer, Identiteit & kowesturten út 2008, Erfskip & krisis út 2015 en Winternocht & moannereis, binne in idiosynkratyske mjuks fan empiryske literatuerskiednis, filosofyske kultuerkrityk en persoanlike refleksje op de eigen woartels. De fariearre aspekten wurde byinoar holden troch in sterk engaazjemint. De lêste bondel, Winternocht & moannereis, is dêrby rjochte op dekanonisearring fan de njoggentjinde-iuwske Fryske literatuer. De bondel is net op papier útbrocht mar fergees te lêzen op online literêr tydskrift Fers2.

Fotografy

It fotowurk is op it snijflak fan dokumintêre fotografy en keunstfotografy. Faak is it Fryske lânskip it ûnderwerp en de muze. Utstallingen fan it wurk ha west yn de Skierstins yn Feanwâlden, Tresoar yn Ljouwert en yn Earnewâld.

Bibliografy

Poëzy

• 2002 - De weromkommer yn it ûnlân
• 2004 - In waarm wek altyd
• 2006 - Under fearne goaden
• 2006 - Warme boxkachels & weke irenes / Waarme bokskachels & weake irenes (Twatalige blomlêzing út eigen wurk)
• 2008 - Fangst fan 'e demoandolfyn
• 2010 - Sprankeskyn
• 2013 - Ravensulver/Ravenzilver
• 2015 - Brek dyn klank
• 2017 - Opskuorgebieten
• 2019 - Mienskar, sonnetten (ferspraat as pdf)
• 2020 - Blaumelly
• 2021 - Ik haw myn kobist fêstbûn oan in appelbeam / Ik bond mijn koe vast aan een appelboom (Twatalige blomlêzing)
• 2021 - (Op komst) Mienskar

Essays

• 2008 - Identiteit & kowesturten. Essays oer Fryske literatuer
• 2015 - Erfskip & krisis. Essays oer Fryslân en Fryske literatuer 2
• 2016 - Winternocht & moannereis. Essays oer Fryslân en Fryske literatuer 3

Oersettingen

• 2007 - Sjoerd Spanninga - Indian Summer. Een keuze uit zijn gedichten (ko-oersetter Jabik Veenbaas)
• 2013 - Ynferno (nei Inferno, fan Dan Brown)
• 2017 - Hoe't god ferdwûn út Jorwert (Hoe God Verdween uit Jorwerd, fan Geert Mak)
• 2019 - Mijn harp is voor jou. Gedichten van Piter Jelles Troelstra (1860-1930) (mei ynlieding)
• 2019 - In rûgel wyt. Gedichten fan Robert Frost.
• 2020 - Boechbylden (blomlêzing út de gedichten fan J.J. Slauerhoff; ko-oersetter Eppie Dam)
• 2021 - Testamint fan de siel (fan Hylke Speerstra)

Literêr-Histoarysk

• 2004 - It sil bestean (Essay en blomlêzing út it wurk fan Obe Postma)
• 2005 - Skielk beart de hjerst (Essay en blomlêzing út it wurk fan Douwe Kiestra)
• 2008 - Het goud op de weg. De Friese poëzie sinds 1880
• 2016 - Marten Hepkes Bakker: Dan krije ek de fûgels dien - gedichten
• 2019 - Duvelskeunstner (blomlêzing gedichten fan Waling Dijkstra, mei ynlieding)
• 2020 - Folksskriuwer (Karlêzing mei proaza fan Waling Dykstra)
• 2021 - (Op komst) It Fryske fers fan 2000 oant 2020 (ko-gearstaller Elmar Kuiper)

Gearstallen/redaksje

• 2009 - Boerewurk - Johannes Doedes de Jong
• 2009 - Giftige zomer / Giftige simmer (mei Albertina Soepboer)
• 2011 - "Fergettten pommerant. De poëzij fan Tjitte Piebenga as 'missing link'" (Ynlieding by it Sammele wurk - Poëzij fan Tjitte Piebenga)
• 2012 - "De tsjustere Apollo" (Ynlieding by de Samle fersen fan Jan Wybenga)
• 2013 - Bulldozers en bloednoazen. De stadsrand van Leeuwarden (Foto's)
• 2014 - Friesland-Fryslân (Foto's)

Prizen

• 2002 - Rely Jorritsmapriis - de syklus Fersen fan ferjitten
• 2005 - Gysbert Japicxpriis - dichtbondel In waarm wek altyd

Keppeling om utens

• Utjouwerij Bornmeer oer Abe de Vries
• Weblog Abe de Vries