Toledo (Spanje)
Toledo is de haadstêd fan de provinsje Toledo en de autonome regio Kastylje-La Mancha yn Spanje. De stêd leit oan in bocht fan de rivier de Taach. Toledo wie tusken 1087 en 1561 de haadstêd fan it keninkryk Kastylje en Spanje. Yn 1561 hat kening Filips II Madrid haadstêd makke. De stêd hat in lange rike skiednis en kultuer en stiet dêrom op de Wrâlderfgoedlist fan de UNESCO.
| Toledo (Spanje) | ||
| ||
| Emblemen | ||
 
| ||
| Sifers | ||
| Ynwennertal | 85.449 (2022) | |
| Oerflak | 232,10 km² | |
| Befolkingsticht. | 360,8 ynw./km² | |
| Hichte | 538 m | |
| Polityk | ||
| Lân |  Spanje
| |
| regio |  Kastylje-La Mancha
| |
| provinsje |  Toledo
| |
| Oar | ||
| Tiidsône | UTC +1 | |
| Simmertiid | UTC +2 | |
| Koördinaten | 39° 51'N 4° 1'W | |
| Offisjele webside | ||
| Webstee | ||
| Kaart | ||
  | ||
Nei Toledo binne yn de Feriene Steaten allinne al fiif stêden ferneamd (Ohio, Illinois, Oregon, Iowa en Washington. Ek Belize, Brazylje, Kolombia, de Filipinen en Oerûguay hawwe in stêd mei deselde namme en ek Spanje telt noch fjouwer oare plakken mei deselde namme.
Geografy bewurkje seksje
Toledo leit sa'n 70 km súd-súdwestlik fan 'e haadstêd Madrid.
Toledo leit sa'n 100 meter boppe de igge fan 'e Taach dy't yn it stedsgebiet troch in djippe kloof slingeret. Fanâlds lei de Taach as in natuerlike grêft om it stedsgebiet hinne. De djippe kloof fan 'e Taach is oer in tiidrek fan 25 miljoen jier troch eroazje ûntstien.
Skiednis bewurkje seksje
Toledo is ien fan de âldste stêden fan Spanje en wie eartiids haadstêd fan de Ibearyske Carpetani. Yn 192 foar Kristus oermasteren de Romeinen de stêd en joegen it plak de namme 'Toletum'. Under de Fisigoaten wie de stêd fan 534 oant 712 op 'e nij haadstêd en waarden der in soad konsyljes holden.
Nei de islamityske oermastering (712-1085) krige de stêd de namme 'Tolaitola'. Oant 1035 wie de stêd de sit fan in emir ûnder it opperbefel fan de kalyf fan Córdoba, dêrnei makke de stêd as selsstannich keninkryk ('taifa Toledo') in bloeitiid mei troch de fabrikaazje fan wapens en de side- en wolyndustry. Ek de wittenskip waard op heech nivo útoefene. De kristenen, de Mozaraben (wat 'Arabyske ûndergeskikten' of 'ûnechte Arabieren' betsjut) namen it Arabysk as taal oer. Dy taal bleau ek letter noch yn gebrûk njonken it Spaansk, oant yn 1580 de taal ferbean waard.
Yn 1085 ferovere de Kastiliaanske kening Alfons VI de stêd werom op de Moaren. Yn 1087 waard de stêd de residinsje fan de keningen fan Kastylje en ek it tsjerklike sintrum fan Spanje. De nammen fan de kardinalen en aartsbiskoppen Mendoze, Jiménez, Al Bornoz e.o. binne ferbûn mei wichtige barrens yn de Spaanske skiednis út dy tiid. Sûnt de 13e iuw waard oan de machtige aartsbiskop fan Toledo de titel 'primaat fan Spanje' jûn. Dat is oant hjoed-de-dei noch it gefal. Ek yn de tiid fan de Moarske oerhearsking yn Spanje bleau de metroplyt in ynfloedryk man.
Yn Toledo sette yn 1520 de folksopskuor fan de Comuneros útein. Doe't Filips II de residinsje nei Madrid ferhûze, ferlear de stêd syn politike betsjutting en sosjale status.
Yn de Spaanske Boargerkriich waard Toledo ferneamd fanwegen it belis fan it Alcázar. Nei it begjin fan de Spaanske Boargerkriich bleau de stêd yn Republikeinske hannen, mar in groep nasjonalisten sochten mei harren famyljes taflecht yn it Alcázar, it haadkertier fan de Ynfanteryakademy. Hja stiene ûnder befel fan kolonel Moscardó en holden it fan 22 july oant 27 septimber 1936 fol, doe't de troepen fan generaal Varela it Alcázar ûntsette. De ferdigening fan it Alcázar waard in symboal fan heldhaftichheid yn it Spanje fan Franco.
Monuminten yn Toledo bewurkje seksje
- Alcázar fan Toledo
- Katedraal fan Toledo
- Convento de San Antonio de Padua (kleaster)
- Convento de Santa Úrsula (kleaster)
- Convento De Santo Domingo El Antiguo (kleaster)
- Hospital de Tavera (sikehûs)
- Iglesia de San Román (tsjerke)
- Iglesia de Santo Tomé (tsjerke)
- Mezquita de las Tornerías (moskee)
- Monasterio San Juan de los Reyes (kleaster)
- Museo del Greco (museum)
- Museo Victorio Macho (museum)
- Museo-Hospital de Santa Cruz (museum)
- Museo Safardi (museum)
- Palacio de Galiana
- Sinagoga de Santa María la Blanca (synagoge)
- Sinagoga del Tránsito (synagoge)
- Taller del Moro (museüm)
Berne yn Toledo bewurkje seksje
- Johanna fan Kastylje (1479–1555), keninginne fan Kastylje
- Garcilaso de la Vega (om 1503-1536), dichter
- Emilio Cebrián Ruiz (1900–1943), komponist en dirigint
- Blas Piñar (1918-2014), ultrarjochtse politikus (franquismo), skriuwer en notaris
Keppeling om utens bewurkje seksje
 |
Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Toledo fan Wikimedia Commons. |