Damme (Belgje)

Damme is in stêd en gemeente yn de Belgyske provinsje West-Flaanderen. Mei de dielgemeenten hat Damme krekt gjin 11.000 ynwenners. De ynwenners wurde 'Dammenaars' neamd. Damme is in toeristysk sintrum.

Damme (Belgje)
Stedhûs
Emblemen
Bestjoer
Lân	Belgje
gewest	Flaanderen
provinsje	West-Flaanderen
Sifers
Ynwennertal	11.044 (2022)
Oerflak	90,36 km²
Befolkingsticht.	122,22 ynw./km²
Oar
Postkoade	8340
Tiidsône	UTC +1
Simmertiid	UTC +2
Koördinaten	51° 15' N 3° 16' E
Lokaasje Damme yn it arrondissemint Brugge yn 'e provinsje West-Flaanderen
Offisjele webside
damme.be

Namme

Damme waard yn 1180 stifte en doe ek foar it earst skriftlik neamd as Hendam; dat yn 1217 Hondsdamme waard. Nei alle gedachten komt it foarheaksel fan 'Honte', in âld wurd foar in dridsich gebiet oan in mûning. Yn de 14e iuw ûnstie it teltsje dat der earst in duvelske hûn ferjage wurde moast eart de stêd stifte wurde koe. Dat ferklearret ek de hûn yn it wapen fan de stêd.

Skiednis

Fanwegen de fersâning lieten de stêd Brugge en greve Filips fan de Elzas yn de twadde helte fan de 12e iuw it Swin ôfdamje, dêr't de grutte skippen net fierder koene troch it soal. Op dy daam waarden de ladingen fan de gruttere skippen oerladen op de lytsere skippen, dy't oer it Reiekanaal fierder nei Brugge koene. Efter dy daam ûntstie Damme, dat al om 1180 stedsrjochting krige. Damme heart mei Gravelines, Mardyck, Dúntsjerk, Nieuwpoort en Biervliet ta de rige stêden dy't Diederik fan de Elzas en Filips fan de Elzas stiften om de ekonomy oan de Noardseekust oan te trunen.

Yn 1213 fûn hjir de Slach by Damme plak. Ein maaie sylde in Frânske float it Swin op en besette de havenstêd. Wylst de troepen oan it plonderjen wiene, waard der net goed op de float fan 1700 skippen past en op 30 maaie kaam in Ingelske float de Frânsen oer it mad. Nei swiere ferliezen wist it Frânske garnizoen de oare deis in oanfal op Damme ôf te warjen en de rest fan de float te beskermjen. De Frânske kening Filips-Augustus briek it belis fan Gint op om de troepen yn Damme te helpen. Op 2 juny ferjage er de Ingelske en Flaamske troepen, mar naam dêrby it beslút om de float sels te ferbaarnen. Ek de stêd Damme waard yn 'e jiske lein.

Monumint yn Damme foar Jacob van Maerlant

Yn 1269 waard de Lieve groeven, in kanaal dat Gint oer Damme en it Swin mei de see ferbûn. Om 1270 hinne sette de dichter Jacob van Maerlant him nei wenjen yn Damme, skriuwer fan û.o. Der naturen bloeme, in fertelling fan de Bibelske skiednis yn de Nederlânske folkstaal en de Spiegel historiael. Troch fierdere fersâning fan it Swin ferlear Damme syn rol as haven, dy't troch Sluis oernommen waard. Dat wie ek de tiid dat de grutste bloei fan de stêd foarby wie.

Troepen fan Filips IV, kening fan Frankryk, foelen Damme yn 1297 oan en oermasteren de stêd. Rillegau dêrnei waard de stêd werom ferovere troch Robrecht III, greve fan Flaanderen. Dêrnei waarden de stedsmuorren fersterke en waarden der meardere stêdspoarten boud.

Yn july 1385 waard Damme troch 1300 Gentenaars ûnder lieding fan de folkslieder Frans Ackerman ynnommen, dy't sa de Frânske kening Karel VI ôfsnie fan syn float yn Sluis, fan wêrút er fan doel wie om Ingelân oan te fallen. Karel kaam mei Filips de Stoute om de stêd wikenlang te belegerjen, mar Ackerman sette mei help fan Ingelske bôgesjitters in stive ferdigening en in batterij fan kanonnen op. Ackerman en syn mannen wisten op 16 augustus temûk út 'e belegere stêd te flechtsjen, faaks om't er ynformaasje krige hie dat der yn Gint oan 'e poaten fan syn bewâld seage waard. De oerbleaune troepen fochten foar harren libben en besochten op 26 augustus ek troch de linen te brekken, mar hja waarden ûntdutsen, efterfolge en fermoarde. De oare deis waard de stêd troch de Frânsen bestoarme en yn 'e jiske lein.

Om 1400 hinne waarden de stedsmuorren yn opdracht fan Filips de Stoute fernijd. Yn 1446 waard it Nazareth Kleaster stifte, in Augustynsk kleaster dat ûndergeskikt wie oan de Abdij fan Zoetendale yn Donk. Yn 1468 waard yn Damme it houlik tusken Karel de Stoute en Margareta fan York sletten. Tusken 1464-1467 waard in nij gemeentehûs boud. Ek it foarname hûs De Grote Sterre datearret út dy tiid. De befolking bleau tanimmen, mar de ekonomy stûke.

Us-Leaffrouwe-Himelfearttsjerke

Hûndert jier letter wie Damme in ferfallen stêd. De befolking wie ôfnommen fan sa'n 1150 ynwenners nei 80 húshâldings, wêrfan 25 de hân ophâlde moasten. De twa tsjerken fan dy tiid (de Us-Leaffrouwetsjerke en de Sint-Katarinatsjerke) waarden yn 1572 troch byldestoarmers plondere, wêrby't de Sint-Katarinatsjerke sels folslein ferneatige waard.

Grûnplan fêsting Damme (1649)

Yn it tolvejierrige wapenstilstân (1609-1621) waard Damme útboud ta in festingstêd as de Spaanske tsjinhinger fan de fêsting Sluis, dy't yn Steatske hannen wie. De fêsting hie in typysk stjerfoarmich grûnplan mei 7 bastions. Oant de 19e iuw bleau it syn funksje hâlden. Foar de oanlis fan de fêsting moast it noardlike diel fan de stêd opjûn wurde en mar twa stedspoarten iepenen de fêsting: de Us-Leaffrouwepoarte en de Sint-Antoniuspoarte. De Sint-Katarinaparochy waard opheft en de stiennen fan de ferneatige tsjerke waarden brûkt foar de fêstingwurken.

De Spaanske Suksesjeoarloch (1702-1713) soarge foar fierdere útwreiding fan de fêstingwurken, mar nei dy tiid fermindere it belang fan de fêsting en yn 1715 waarden yn it ramt fan it Barriêretraktaat de fêstingwurken foar in part ôfbrutsen. Oant 1760 bleau de fêsting foar in part yn gebrûk, mar it fermindere belang fan de fêsting makke dat it ûnderhâld útbleau en de delgong net te kearen wie. In soad midsiuwske gebouwen waarden ôfbrutsen, brêgen stoarten yn en fan 1782-1786 waard in part fan de fêstingwurken publyk ferkocht.

Damse Vaart

As ûnderdiel fan Napoleon's plan om de Noard-Frânske havens mei in kanaal mei Antwerpen te ferbinen waard yn 1810 de Damse Vaart groeven. It trasee gie troch it noardlike diel fan de stêd en dielen dêrfan waarden ôfbrutsen om it kanaal mooglik te meitsjen. Sa waard it noardlike diel fan it súdlike diel ôfsnien. Mei de frijkommen grûn fan it kanaal waarden de Reie, de Lieve en wat der fan it Swin oerbleaun wie tichtsmiten.

Yn de 2e helte fan de 19e iuw en benammen yn de 20e iuw ûntstie yn Damme it toerisme as ynkommensboarne.

Op 2 oktober 1944 waard Damme befrijd fan de Dútske besetter. Nei de oarloch ûntjoech it toerisme him fierder en waard de toeristyske ynfrastruktuer ferbettere.

Yndieling gemeente

De gemeente bestiet njonken de dielgemeente Damme ek út de dielgemeenten Hoeke, Lapscheure, Moerkerke, Oostkerke, Sijsele en Vivenkapelle. De dielgemeente Moerkerke bestiet út de twa kearnen Moerkerke en Den Hoorn..

Nû.	Namme	Oerflak (km²)	Ynwennertal (31/12/2014)	Kaart
I	Damme	11,61	605
II	Oostkerke	17,52	641
III	Hoeke	4,32	135
IV	Lapscheure	13,35	350
V   (VIII)	Moerkerke - Moerkerke - Den Hoorn	22,86	3.326 2.241 1.085
VI	Sijsele	16,89	5.204
VII	Vivenkapelle	3,07	628

It besjen wurdich

Sint-Janshospitaal

Damme, Tijl Uilenspiegel

• It midsieuske gemeentehûs is in moai foarbyld fan Brabânske goatyk.
• De Us-Leaffrouwe-Himelfearttsjerke is in gebou mei in komplekse bouskiednis.
• It Sint-Janshospitaal is oarspronklik in midsiuwsk sikehûs.
• De Sint-Kristoffelhoeve is ien fan de lêste pleatsen yn de doetiidske 17e-iuwske fêsting. In oare stedspleats is de Hoeve met drie linden.
• De Schellemûne (wynmûne) is in mealreeë bultmûne en ferfong eartiids in standermûne.
• It byld foar it gemeentehûs betinkt Jacob van Maerlant, dy't begroeven is yn de Us-Leaffrouwetsjerke.
• De âlde stedswâlen fan Damme foarmje tagelyk in natoergebiet.
• De Damse Vaart waard yn opdracht fan Napoleon groeven. De feart hat gjin ekonomyske betsjutting mear. Fanút Brugge bringt de boat Lamme Goedzak, ferneamd nei in persoan út it boek oer Tijl Uilenspiegel, toeristen fan Brugge nei Damme. Winterdeis kin der, as it iis sterk genôch is, reedriden wurde fan Sluis nei Brugge.

Musea

• Uilenspiegelmuseum. Damme hat sûnt de 17e iuw in sterke Tijl Uilenspiegel-tradysje. As symboal fan de Flaamske folkssiel swalke de bysfeint mei syn maten Nele en Lamme Goedzak om. Yn it museum kinne besikers yn 'e kunde komme mei de skarlún.
• Museum Charles Delporte

Befolkingsferrin

Alle histoaryske ynformaasje giet oer de hjoeddeiske gemeente lykas dy ûntstie nei de weryndieling fan 1 jannewaris 1977.

• Boarne:NIS, 1831 oant en mei 1981 binne folkstellingen; 1990 en letter binne de ynwennertallen op 1 jannewaris

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Dizze side is foar in part in oersetting fan de Nederlânsktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis nl:Damme Erfgoedbibliotheek van de Belgische Gemeenten, West-Vlaanderen, ISBN 978 90 209 6835 4 (Lannoo NV, Tielt) Commons Wikimedia Commons  Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Damme fan Wikimedia Commons.

West-Flaanderen
Alveringem - Anzegem - Ardooie - Avelgem - Beernem - Blankenberge - Bredene - Brugge (haadstêd) - Damme - De Haan - De Panne - Deerlijk - Dentergem - Diksmuide - Gistel - Harelbeke - Heuvelland - Hooglede - Houthulst - Ichtegem - Iper - Ingelmunster - Izegem - Jabbeke - Knokke-Heist - Koekelare - Koksijde - Kortemark - Kortrijk - Kuurne - Langemark-Poelkapelle - Ledegem - Lendelede - Lichtervelde - Lo-Reninge - Menen - Mesen - Meulebeke - Middelkerke - Moorslede - Nieuwpoort - Oostende - Oostkamp - Oostrozebeke - Oudenburg - Pittem - Poperinge - Roeselare - Ruiselede - Spiere-Helkijn - Staden - Tielt - Torhout - Veurne - Vleteren - Waregem - Wervik - Wevelgem - Wielsbeke - Wingene - Zedelgem - Zonnebeke - Zuienkerke - Zwevegem
· ·