Houston

Houston (útspr.: [ˈhju:stən], likernôch: "hjûûs-tun) is de grutste stêd yn 'e Amerikaanske steat Teksas en de op trije nei grutste stêd fan 'e hiele Feriene Steaten, nei New York, Los Angeles en Chicago. Neffens in offisjele skatting út 2012 hie Houston doe rom 2,1 miljoen ynwenners, wylst de stêdekloft mei Houston as sintrum mei-inoar op in befolking fan krapoan 6,2 miljoen minsken útkaam. De stêd, dy't it haadplak fan Harris County is, en ek dielen fan Fort Bend County en Montgomery County beslacht, leit in eintsje fan 'e kust ôf, mar wurdt mei de Golf fan Meksiko ferbûn troch it 80 km lange Houston Ship Channel. Houston is it sintrum fan 'e Teksaanske oaljeyndustry, mar is ek bekend om't it Mission Control Center fan 'e Amerikaanske romtefeartorganisaasje NASA der fêstige is.

Houston
Emblemen
Bestjoer
Lân	Feriene Steaten
Steat	Teksas
County	Harris County Fort Bend County Montgomery County
Sifers
Ynwennertal	2.160.821 (2012)
Oerflak	1.625,2 km² (ynkl. wetter) 1.552,9 km² (allinnich lân)
Befolkingsticht.	1.505 / km²
Stêdekloft	6.177.035 (2012)
Hichte	13 m
Oar
Stifting	1836
Tiidsône	UTC -6
Simmertiid	UTC -5
Koördinaten	29°45′46″N 95°22′59″W
Offisjele webside
www.houstontx.gov
Kaart
De lizzing fan Houston (read) yn en bûten Harris County en yn 'e steat Teksas.

Dizze side giet oer de stêd yn 'e Amerikaanske steat Teksas. Foar oare betsjuttings, sjoch: Houston (betsjuttingsside).

Skiednis

Yn it neijier fan 1836 waard Houston stifte troch twa makelders út New York, de bruorren Augustus Chapman Allen en John Kirby Allen, dy't it nije plak ferneamden nei de doetiidske Teksaanske presidint Sam Houston, deselde dy't yn augustus fan dat jier de Meksikanen ferslein hie yn 'e Slach oan de San Jacinto, wêrmei't er de Teksaanske Unôfhinklikensoarloch wûn hie. In jier letter, yn 1837, krige Houston de status fan stêd.

Sam Houston, nei wa't de stêd ferneamd is.

Tsjin 1860 hie Houston him ûntjûn ta in hannelssintrum en spoarknooppunt foar de útfier fan katoen. Under de Amerikaanske Boargeroarloch wie de stêd it haadkertier fan ien fan 'e westlikste legers fan 'e Súdliken, ûnder generaal John B. Magruder, dy't syn troepen der reemakke foar de Slach om Galveston. Nei ôfrin fan 'e Boargeroarloch waard der besocht om 'e bayou's dy't Houston mei de see ferbûnen, út te baggerjen, mar pas yn 1902 waard yn opdracht fan presidint Theodore Roosevelt foar ien miljoen dollar it Houston Ship Channel, in kanaal foar seeskippen, nei de stêd ta oanlein. Dat wie nei't yn 1900 de konkurrearjende haven fan Galveston troch in orkaan ferwuostge wie, en nei't der yn 1901 oalje yn 'e omkriten fan Housten fûn wie.

Houston ûntjoech him dêrnei ta it sintrum fan 'e Teksaanske oaljeyndustry. Tsjin 1910 wie de befolking suver ferdûbele ta krapoan 79.000 minsken. Yn 1914 iepene presidint Woodrow Wilson de nije haven fan Houston, dêr't sân jier oan wurke wie, en dy't bedoeld wie om 'e oaljeyndustry better syn gerak te jaan. Tsjin 1930 wie Houston de grutste stêd fan Teksas wurden, mei rom 290.000 ynwenners, wêrfan't hast in fearn bestie út Afro-Amerikanen. Yn 1948 anneksearre de stêd ferskate omlizzende kriten om fierder útwreidzje te kinnen.

Nei't der yn 'e fyftiger jierren betelbere airconditioning beskikber kaam, wie dat foar in protte bedriuwen in triuwke yn 'e rêch om har yn Houston te fêstigjen, wat foar nije ekonomyske groei soarge. Yn 1961 iepene de NASA syn Mission Control Center yn 'e stêd, en dat makke dat in protte taleveringsbedriuwen fan romtefearttechnology har ek yn Houston fêstigen. Letter waard it Mission Control Center ûnderdiel fan it gruttere Lyndon B. Johnson Space Center. Yn 'e twadde helte fan 'e jierren santich fûn der in ynfluks fan migranten plak út 'e saneamde Roastgurdle, de âlde stielyndustrystêden fan it noarden, dêr't troch meganisearring en automatisearring fan fabrikaazje, en troch konkurrinsje fan benammen Japanske bedriuwen grutte wurkleazens ûntstien wie.

Yn 'e jierren tachtich rekke it mei de Houstonske ekonomy yn it neigean doe't de oaljeprizen sterk omleech giene, wylst it nei de ramp mei it romtefear Challenger, yn 1986 (wêrby't dy koart nei it opstigen útinoar spatte), ek minder gie mei de romtefeartsektor. Sûnt de iere jierren njoggentich die it stedsbestjoer der sadwaande alles oan om 'e ôfhinklikheid fan 'e pleatslike ekonomy fan dy beide sektoaren te ferminderjen. Yn 1997 waard Lee P. Brown as earste Afro-Amerikaan ta boargemaster fan 'e stêd keazen.

De haven fan Houston, oan it Houston Ship Channel.

Yn juny 2001 waarden de slimste oerstreamings yn 'e skiednis fan Houston feroarsake troch de tropyske stoarm Allison, dy't wol 1.000 mm rein oer de stêd útstoarte. De skea rûn yn 'e miljarden en der wiene 20 deaden te betreurjen. Yn augustus 2005 waarden mear as 150.000 minsken út New Orleans, dy't evakuëarre wiene út it paad fan 'e orkaan Katrina, opfongen yn Houston, benammen yn it oerdutsen sportstadium de Astrodome. Ien moanne letter, doe't de orkaan Rita neieroan kaam, moasten út Houston sels (en omlizzende kriten) 2½ miljoen minsken evakuëarre wurde (wat de grutste evakuaasje wie út 'e Amerikaanske skiednis), mar aldergeloks rjochte Rita net in protte skea oan. Ein augustus 2017 waard Houston troffen troch de orkaan Harvey, dy't benammen in ûnbidige soad rein en dêrtroch grutte wettersneed brocht. Der foelen likernôch fyftich deaden en mear as 100.000 huzen yn Houston en omkriten rekken ûnbewenber.

De J.P. Morgan Chase Tower is it heechste gebou fan Teksas.

Sport

Houston is de thúsbasis fan it honkbalteam de Houston Astros (sûnt 1962), it basketbalteam de Houston Rockets (sûnt 1971), it Amerikaansk fuotbalteam de Houston Texans (sûnt 2002), it fuotbalteam de Houston Dynamo (sûnt 2006) en it frouljusfuotbalteam de Houston Dash (sûnt 2013). De stadions Minute Maid Park (fan 'e Astros) en Toyota Center (fan 'e Rockets) lizze yn it sintrum fan Houston. It stadion fan 'e Texans hjit it NRG Stadium en is it earste stadion fan in ploech dy't yn 'e National Football League (NFL) spilet mei in dak dat iepen en ticht kin.

Demografy

Neffens in offisjele skatting troch it Amerikaanske Folkstellingsburo op grûn fan gegevens fan 'e folkstelling fan 2010 hie Houston yn 2012 in befolking fan 2.160.821 minsken. De befolkingstichtens bedroech 1.505 minsken de km². Neffens gegevens fan 'e folkstelling fan 2010 wie doe fan 'e befolking fan Houston 8,4% âlder as 65 jier en 27,5% jonger as 18 jier. Fierders bestie 36,3% fan 'e húshâldings út ien persoan, wylst 19% fan 'e befolking ûnder de earmoedegrins libbe.

Wat de etnyske opbou fan 'e befolking oangiet, dy wie yn 2010 sa: 37,4% Latino's; 26,0% blanken; 25,3% swarten; 5,3% Aziaten; 0,4% Yndianen; 0,1% Polyneziërs, Melaneziërs en Mikroneziërs; 5,5% oaren of fan mingd etnysk komôf. De grutste Latino-groep wurdt foarme troch de Meksikanen. De grutste Aziatyske befolkingsgroep wurdt foarme troch de Fjetnamezen. Der libje nei skatting sa'n 400.000 yllegale ymmigranten yn Houston, benammen út Meksiko en Midden-Amearika wei.

It haadgebou fan it Lyndon B. Johnson Space Center fan 'e NASA.

It Museum of Fine Arts.

Berne yn Houston

James Baker (1930), politikus en minister Kenny Rogers (1938-2020), sjonger Jaclyn Smith (1945), aktrise Rick Hurst (1946), akteur Phylicia Rashād (1948), aktrise Brent Spiner (1949), akteur Randy Quaid (1950), akteur Patrick Swayze (1952-2009), akteur Dennis Quaid (1954), akteur Isaiah Washington (1963), akteur Anna Nicole Smith (1967-2007), neakenmodel en aktrise Alley Baggett (1973), neakenmodel Jim Parsons (1973), akteur

Shannon Elizabeth (1973), aktrise Alexis Bledel (1981), aktrise Beyoncé Knowles (1981), sjongster Riff Raff (1982), rapper Teagan Presley (1985), pornoaktrise Solange Knowles (1986), sjongster Bree Olson (1986), pornoaktrise Hilary Duff (1987), aktrise, sjongster en skriuwster Kagney Linn Karter (1987), pornoaktrise Jackie Brown (1988), pornoaktrise Briella Bounce (1990), pornoaktrise Vina Sky (1999), pornoaktrise

Stoarn yn Houston

• Lightnin' Hopkins (1912-1982), sjonger en muzikant
• Lloyd Bentsen (1921-2006), politikus en minister
• Barbara Bush (1925-2018), presidintsfrou
• George H.W. Bush (1924-2018), presidint fan 'e Feriene Steaten

In satellytfoto fan Houston.

Klimaat

Houston hat in fochtich subtropysk klimaat, mei simmerdeis in temperatuer dy't yn trochsneed 99 dagen boppe de 32° C útkomt, en dy't teminsten 3 dagen boppe de 38° C leit. Troch de hege luchtfochtichheidsgraad fielt it lykwols noch in stik waarmer oan as dat it eins is. De winters yn Houston binne myld, en yn 'e regel komt it kwik net leger as uterlik 6° C (boppe it friespunt). Yn augustus, de waarmste moanne, is de trochsneed temperatuer oerdeis 34,7 °C, en yn jannewaris, de kâldste moanne, is dat 17,2 °C.

Rekôrtemperatueren wiene 43 °C sawol op 4 septimber 2000 as op 28 augustus 2011, en –15 °C op 18 jannewaris 1930. Houston kriget jiers trochinoar 1.264,2 mm delslach. Snie falt der mar komselden. Doe't der sawol op 10 desimber 2008 as 4 desimber 2009 in tin laachje snie foel dat samar wer fuorteide, wie it dat de earste kear yn 'e beskreaune waarskiednis fan Houston dat der jier oan jier snie foel.

Keppelings om utens

• (in) Offisjele webside fan Houston

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: References en Further Reading, op dizze side. Commons Wikimedia Commons  Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Houston fan Wikimedia Commons.