Eddie Murphy

Eddie Murphy (folút: Edward Regan Murphy; New York, 3 april 1961) is in Amerikaansk akteur, komyk, regisseur, senarioskriuwer, filmprodusint en sjonger fan Afro-Amerikaansk komôf. Hy waard bekend as in lid fan 'e fêste cast fan it komyske tillefyzjeprogramma Saturday Night Live, dêr't er fan 1980 oant 1984 oan meiwurke. Ek los dêrfan wurke er yn 'e earste helte fan 'e 1980-er jierren in protte as komyk. Letter lei er him lykwols fral ta op syn aktearkarriêre, wêrby't er yn 't earstoan spile yn kaskreakers as 48 Hrs., de Beverly Hills Cop-trilogy en Coming to America, mar letter bravere rollen spile yn films as The Nutty Professor en Dr. Dolittle, dy't lykwols yn finansjeel opsjoch ek in grut súkses waarden. Ek as stimakteur is Murphy tige aktyf, mei as bekendste optreden de ezel Donkey yn 'e Shrek-tekenfilmsearje. Murphy waard yn 2006 nominearre foar in Oscar en wûn in Golden Globe foar syn rol yn 'e film Dreamgirls. Yn 2020 wûn er ek in Emmy Award foar syn presintaasje fan Saturday Night Live. Mei al syn films byinoar is er de op fiif nei meast opbringende akteur yn 'e Feriene Steaten.

Eddie Murphy
akteur
Eddie Murphy yn 2010.
persoanlike bysûnderheden
echte namme	Edward Regan Murphy
nasjonaliteit	Amerikaansk
berne	3 april 1961
berteplak	New York (New York)
etnisiteit	Afro-Amerikaansk
jierren aktyf	1980 – no
prizen	Golden Globe 2006 Emmy Award 2020 Cecil B. DeMille Award 2023
offisjele webside
Eddie Murphy yn 'e IMDb

Libben en karriêre

Jonkheid

Eddie Murphy waard yn 1961 berne yn 'e New Yorkske borough Brooklyn, yn 'e buert Bushwick, as de soan fan Charles Edward Murphy en dy syn frou Lillian Laney. Syn mem wurke by in tillefoanmaatskippij, en syn heit wie by de ferkearsplysje. Yn syn frije tiid wie Charles Murphy ek aktyf as amateur-komyk en -akteur, mar hy kaam te ferstjerren doe't syn soan noch hiel jong wie. Letter, doe't syn mem siik waard, brochten de achtjierrige Eddie en syn âldere broer Charlie in jier yn in pleechgesin troch. (Charlie soe yn 2017 komme te ferstjerren oan leukemy.) Neitiid waarden se roomsk grutbrocht yn Roosevelt, troch harren mem en styfheit Vernon Lynch, dy't foarman by in iiskofabryk wie. Mei fyftjin jier trede Murphy al op mei syn eigenskreaune grappen, wêrby't er sterk beynfloede wie troch Bill Cosby en Richard Pryor.

Eddie Murphy yn 1988.

Karriêre as komyk

Murphy syn iere komeedzjestyl waard karakterisearre troch it oates en toates foarkommen fan flokwurden en it gebrûk fan stopwurden as fuck en motherfucker. Dêrby naam er mei treffende imitaasjes, net inkeld oangeande aksint en spraakgebrûk, mar ek wat lichemstaal oanbelange, ferskate etnisiteiten en oare maatskiplike groepen yn 'e Feriene Steaten op 'e hak, lykas rike blanke Amerikanen, Afro-Amerikanen, Italjaanske Amerikanen, Joadske Amerikanen, korpulinte lju en homo's. Hy brocht trije stand-up comedy-fideo's út: Eddie Murphy (1982), Delirious (1983) en Raw (1987).

Aktearkarriêre

By it bredere publyk krige Murphy foar it earst bekendheid as akteur mei syn sketches yn it langrinnende komyske tillefyzjeprogramma Saturday Night Live, dêr't er fan 1980 oant 1984 by de fêste cast hearde. Syn ynternasjonale trochbraak makke er yn 1982, mei syn rol yn 'e aksjefilm 48 Hrs., mei Nick Nolte. It jiers dêrop spile er mei Dan Aykroyd yn 'e komeedzjefilm Trading Places. Syn trêde film, Best Defense (1984), in komeedzje mei Dudley Moore, waard in finansjeel fiasko, mar mei't datselde jiers noch Beverly Hills Cop útkaam, ien fan Murphy syn grutste súksessen, rûn syn karriêre gjin bliuwende skea op. Beverly Hills Cop, wêryn't er de glêde plysjeresjersjeur Axel Foley spile, die it sa goed, dat der yn it ramt fan 'e filmtrilogy mei deselde namme noch twa ferfolchfilms op makke waarden: Beverly Hills Cop II (1987) en Beverly Hills Cop III (1994). Tsjin 'e tiid dat it lêste diel fan 'e trilogy útkaam, begûn de magyske formule dúdlik útwurke te reitsjen.

Eddie Murphy mei tillefyzjeprodusinte Casey Patterson.

In oar grut súkses wie de komeedzjefilm Coming to America, út 1988, oer in wrâldfrjemde Afrikaanske prins dy't himsels steande sjen moat te hâlden yn 'e rûge New Yorkske borough Queens. Yn dy film fertolken Murphy en syn tsjinspiler Arsenio Hall allebeide ferskate rollen (wêrûnder Murphy syn memorabele optreden as in âlde blanke Joadske man). Letter soe Murphy dat trúkje nochris yn ferskillende oare films werhelje. Tsjin it begjin fan 'e 1990-er jierren wie Murphy ien fan 'e grutte Hollywood-stjerren wurden, en spile er û.m. yn 'e aksjefilm Another 48 Hrs. (1990), wêrfoar't er sels it senario skreau, de fermaaklike komeedzje The Distinguished Gentleman (1992), wêryn't er de Amerikaanske polityk op 'e hak naam, en de aksjefilm Metro (1997).

Fan 'e midden fan 'e jierren njoggentich ôf begûn Murphy lykwols yn in hiel oar slach films te spyljen. Hy sensurearre syn eigen taalgebrûk sadat him gjin ûnfoech wurd mear oer de lippen kaam en makke himsels op dy manear tagonklik foar in jonger (Amerikaansk) publyk. In grut diel fan syn âlde fans heakke lykwols teloarsteld ôf. Mei komeedzjes as The Nutty Professor (1996), Dr. Dolittle (1998) en Daddy Day Care (2003) belibbe er op 'e nij grutte súksessen. Dat joech oanlieding ta twa nije ferfolchfilms: Nutty Professor II: The Klumps (2000) en Dr. Dolittle 2 (2001). Underwilens liende Murphy ek gauris as stimakteur syn stim oan tekenfilmfigueren. Sa wurke er û.m. mei oan 'e Disney-film Mulan, út 1998, mar syn bekendste rol op dit mêd wie sûnder mis dy fan Donkey, de eigensinnige ezel út 'e Shrek-filmsearje. Dy rol fertolke er yn 'e films Shrek (2001), Shrek 2 (2004), Shrek the Third (2007), Shrek Forever After (2010) en dêropta yn ferskate tillefyzjeprogramma's.

De stjer fan Eddie Murphy op 'e Hollywood Walk of Fame.

Yn 2006 spile Murphy de serieuze rol fan James "Thunder" Early yn 'e film Dreamgirls, oer de opkomst en ûndergong fan in jierren-sechstichfammegroep dy't basearre is op The Supremes. Foar dy rol waard er nominearre foar in Oscar foar bêste byrol fan in akteur en wûn er de Golden Globe yn deselde kategory. Yn 2007 wie Murphy behalven as akteur ek as senarioskriuwer en filmprodusint belutsen by de komeedzjefilm Norbit. Nei 2010 lei Murphy him mear ta op films dy't har op in publyk fan folwoeksenen rjochten, mei rollen as in dief yn 'e heistfilm Tower Heist (2011), en de komyk Rudy Ray Moore yn 'e biografyske film Dolemite is My Name (2019). Yn desimber fan dat jier kearde er foar in kear werom yn Saturday Night Live om dy film te promoatsjen. Mei syn optreden yn dat programma wûn er syn earste Emmy Award yn 'e kategory bêste gastrol fan in akteur yn in komeedzjesearje.

Yn 2021 makke Murphy mei Coming 2 Amearica in ferfolchfilm op ien fan syn grutste súksessen, Coming to America. In weromkear fan Murphy as Axel Foley yn in fjirde Beverly Hills Cop-film is (anno 2021) yn preproduksje. Yn jannewaris 2023 waard oan Murphy by de útrikking fan 'e Golden Globes de Cecil B. DeMille Award takend, in oeuvrepriis.

Oare wurkmêden

Njonken syn wurk as akteur en komyk is Murphy ek al sûnt de 1980-er jierren aktyf as senarioskriuwer, en letter ek as regisseur. Fierders is Eddie Murphy ek in sjonger. Yn 'e iere jierren tachtich, foar't er súkses krige as akteur, besocht er om in karriêre as sjonger fan 'e grûn te krijen, mar dat slagge net. Hy brocht ferskate albums mei R&B-muzyk út. Letter brûkte er syn sjongen benammen yn it ferlingde fan syn aktearkarriêre, lykas yn 'e Shrek-films, dêr't er op 'e soundtrack te hearren is, û.m. as de sjonger fan it nûmer I'm a Believer. Yn 2013 brocht Murphy foar it earst yn jierren wer in single út, in reggaeliet mei de titel Red Light, dat er tegearre mei rapper Snoop Dogg song.

Eddie Murphy yn 2010.

Priveelibben

Murphy hat twa soannen út iere relaasjes: Eric (1989), by Paulette McNeely, en Christian (1990), by Tamara Hood. Letter begûn er in jierrenlange relaasje mei Nicole Mitchell (1968) mei wa't er yn 1988 by in priisútrikking yn 'e kunde kommen wie. Hja wennen twa jier gear foar't hja op 18 maart 1993 yn New York trouden. Mei Mitchell krige Murphy fiif bern: Bria (1989), Myles Mitchell (1992), Shayne Audra (1994), Zola Ivy (1999) en Bella Zahra (2002). Yn augustus 2005 fregen Murphy en Mitchell lykwols in skieding oan, en dy waard op 17 april 2006 definityf.

Dêrnei begûn Murphy om te gean mei de eardere Spice Girl Mel B, dy't yn ferwachting rekke en sei dat it bern fan Murphy wie. Tsjin RTL Boulevard-korrespondint Matthijs Kleyn sei Murphy lykwols yn desimber 2006: "Ik wit net waans bern oft dat is, oant it derút komt en in bloedtest ûndergiet. Jo moatte gjin foarbarige konklúzjes lûke, menear." Nei de berte fan Angel Iris Murphy Brown, op Eddie Murphy syn jierdei yn april 2007, die lykwols bliken dat it yndie syn bern wie. Mel B sei letter yn in fraachpetear dat Murphy net nei it bern omseach, mar yn 2010 kaam nei bûten dat der dochs kontakt tusken him en syn dochter wie.

Op 1 jannewaris 2008 wikselen Murphy en filmprodusinte Tracey Edmonds by in religieuze seremoanje op in lyts eilantsje foar de kust fan Bora Bora trou-ûnthjitten út, mar se besleaten harren houlik net wetlik fêst te lizzen en wiene dus nea offisjeel troud. It moat oannommen wurde dat se op in stuit útinoar gien binne (al is dêr neat oer bekend), om't Murphy yn 2012 in relaasje oangie mei it Australyske model Paige Butcher, dy't yn maaie 2016 in dochter fan him krige en yn novimber 2018 in soan. Hja hiene har ferloofd om yn septimber 2018 te trouwen.

Diskografy

Albums

Studio-albums

jier	titel	resultaat
1982	Eddie Murphy	(platina)
1983	Comedian	(2 × platina)
1985	How Could It Be	(goud)
1989	So Happy
1993	Love's Alright

Kompilaasje-albums

jier	titel	resultaat
1987	Greatest Comedy Hits
1998	All I Fuckin' Know

Singles

jier	titel	resultaat
1982	Boogie in Your Butt
1985	Party All the Time	(platina)
	How Could It Be (mei Crystal Blake)
1989	Put Your Mouth on Me
	Til the Money's Gone
1993	I Was a King
	Whatzupwitu (mei Michael Jackson)
	Desdamona
2013	Red Light (mei Snoop Dogg)
	Promise (You Won't Break My Heart)
2014	Temporary
2015	Oh Jah Jah

Filmografy

Filmografy as akteur
jier	titel	rol of funksje	opmerkings
tillefyzje
1980–1984	Saturday Night Live	himsels / ferskaat	fêste rol; 65 ôfl.; ek senarioskriuwer nom. Emmy Award foar bêste byrol fan in akteur yn in komeedzjesearje (1983) nom. Emmy Award foar bêste yndividuele optreden yn in revu- of muzykprogramma (1984) nom. Emmy Award foar bêste skriuwwurk foar in revuprogramma (1984)
1982	Saturday Night Live	himsels	as presintator, 1 ôfl.
1983	Eddie Murphy: Delirious	himsels	stand-up comedy-optreden
1983	The 14th Annual NAACP Image Awards	himsels	as presintator fan in priisútrikking; tillefyzjespecial
1983	The 35th Annual Primetime Emmy Awards	himsels	as presintator fan in priisútrikking; tillefyzjespecial
1984	Saturday Night Live	himsels	as presintator, 1 ôfl.
1985	1985 MTV Video Music Awards	himsels	as presintator fan in priisútrikking; tillefyzjespecial
1987	Eddie Murphy: Raw	himsels	stand-up comedy-optreden
1989	What's Alan Watching?	demonstrant / James Brown	tillefyzjespecial
1991	The Royal Family	n.f.t.	betinker en útfierend produsint
1999–2001	The PJs	Thurgood Stubbs	as stimakteur; fêste rol; 31 ôfl.; ek betinker en útfierend produsint nom. Emmy Award foar bêste tekenfilmsearje nom. Annie Award foar bêste stimakteur yn in animearre tillefyzjeprogramma
2004	Father of the Pride	Donkey	as stimakteur; ôfl. Donkey
2007	Shrek the Halls	Donkey	as stimakteur; tillefyzjespecial nom. Annie Award foar bêste stimakteur yn in animearre tillefyzjeprogramma
2010	Donkey's Christmas Shrektacular	Donkey	as stimakteur; tillefyzjespecial y.f.m. kryst
2012	Eddie Murphy: One Night Only	himsels	tillefyzjespecial
2019	Comedians in Cars Getting Coffee	himsels	gastrol; ôfl. Eddie Murphy
2019	Saturday Night Live	himsels	as presintator, 1 ôfl. Emmy Award foar bêste gastrol fan in akteur yn in komeedzjesearje
films
1982	48 Hrs.	Reggie Hammond	nom. Golden Globe foar bêste nije stjer fan it jier (akteur)
1983	Trading Places	Billy Ray Valentine	nom. Golden Globe foar bêste filmakteur yn in musical of komeedzje
1984	Best Defense	luitenant T.M. Landry
1984	Beverly Hills Cop	resjersjeur Axel Foley	nom. Golden Globe foar bêste filmakteur yn in musical of komeedzje
1986	The Golden Child	Chandler Jarrell
1987	Beverly Hills Cop II	resjersjeur Axel Foley	ek senarioskriuwer
1988	Coming to America	prins Akeem Joffer Clarence Randy Watson Saul	ek senarioskriuwer
1989	Harlem Nights	Vernest "Quick" Brown	ek senarioskriuwer
1990	Another 48 Hrs.	Reggie Hammond	ek senarioskriuwer
1992	Boomerang	Marcus Graham	ek senarioskriuwer
1992	The Distinguished Gentleman	Thomas Jefferson Johnson
1994	Beverly Hills Cop III	resjersjeur Axel Foley
1995	Vampire in Brooklyn	Maximillian Preacher Pauly Guido	ek senarioskriuwer en filmprodusint
1996	The Nutty Professor	prof. Sherman Klump Buddy Love Lance Perkins heit Cletus Klump mem Anna Pearl Jensen Klump    beppe Ida Mae Jensen Ernie Klump sr.	nom. Golden Globe foar bêste filmakteur yn in musical of komeedzje
1997	Metro	ynspekteur Scott Roper
1998	Mulan	Mushu	as stimakteur
1998	Dr. Dolittle	bistedokter John Dolittle
1998	Holy Man	G
1999	Life	Ray Gibson	ek senarioskriuwer en filmprodusint
1999	Bowfinger	Kit Ramsey Jiff Ramsey	ek senarioskriuwer en filmprodusint
2000	Nutty Professor II: The Klumps	prof. Sherman Klump Buddy Love Lance Perkins heit Cletus Klump mem Anna Pearl Jensen Klump beppe Ida Mae Jensen Ernie Klump sr.	ek útfierend produsint
2001	Shrek	Donkey	as stimakteur Annie Award foar bêste stimakteur yn in spylfilm nom. BAFTA foar bêste byrol fan in akteur
2001	Dr. Dolittle 2	bistedokter John Dolittle
2002	Showtime	plysje Trey Sellers
2002	The Adventures of Pluto Nash	Pluto Nash Rex Crater
2002	I Spy	Kelly Robinson
2003	Daddy Day Care	Charlie Hinton
2003	The Haunted Mansion	Jim Evers
2004	Shrek 2	Donkey	as stimakteur
2006	Dreamgirls	James "Thunder" Early	Golden Globe foar bêste byrol fan in akteur Screen Actors Guild Award foar bêste byrol fan in akteur nom. Oscar foar bêste byrol fan in akteur nom. Screen Actors Guild Award foar bêste cast yn in spylfilm
2007	Norbit	Norbit Rasputia menear Wong	ek senarioskriuwer en filmprodusint
2007	Shrek the Third	Donkey	as stimakteur
2008	Meet Dave	Dave kaptein
2009	Imagine That	Evan Danielson
2010	Shrek Forever After	Donkey	as stimakteur
2011	Tower Heist	Darnell "Slide" Davis
2012	A Thousand Words	Jack McCall
2016	Mr. Church	Henry Joseph Church
2019	Dolemite is My Name	Rudy Ray Moore	ek filmprodusint nom. Golden Globe foar bêste filmakteur yn in musical of komeedzje
2021	Coming 2 America	prins Akeem Joffer Clarence Randy Watson Saul	ek senarioskriuwer

Keppelings om utens

• (in) Folsleine filmografy fan Eddie Murphy yn 'e Internet Movie Database (IMDb)

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: References, op dizze side. Commons Wikimedia Commons  Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Eddie Murphy fan Wikimedia Commons.