Paukalkoen

De paukalkoen (wittenskiplike namme: Meleagris ocellata) is in fûgel út it skift fan 'e hineftigen (Galliformes), de famylje fan 'e fazanteftigen (Phasianidae), de tûke fan 'e rûchpoathinnen (Tetraonini) en it skaai fan 'e kalkoenen (Meleagris). It is dêrmei de neiste libbene sibbe fan 'e (gewoane) kalkoen (Meleagris gallopavo). De paukalkoen is in relatyf grutte fûgel dy't inkeld foarkomt op it Jûkatanskiereilân en oanbuorjende kriten yn Midden-Amearika. It is in omnivoar, dy't it meastepart fan 'e tiid op 'e grûn trochbringt. De IUCN klassifisearret de paukalkoen as gefoelich.

paukalkoen
taksonomy
ryk dieren (Animalia) stamme rêchstringdieren (Chordata) klasse fûgels (Aves) skift hineftigen (Galliformes) famylje fazanteftigen (Phasianidae) skaai kalkoenen (Meleagris)
soarte
Meleagris ocellata
Cuvier, 1820
IUCN-status: gefoelich
ferspriedingsgebiet

Taksonomy

De paukalkoen waard yn 1820 foar it earst wittenskiplik beskreaun troch de Frânske biolooch Georges Cuvier. Foarhinne wie dizze fûgel yndield yn in eigen taksonomysk skaai, dat fan 'e paukalkoenen (Agriocharis), as Agriocharis ocellata. Tsjintwurdich wurdt it ûnderskie mei de (gewoane) kalkoen (Meleagris gallopavo) en besibbe fossile soarten lykas de Kalifornyske kalkoen (Meleagris californica) en de groupoatkalkoen (Meleagris crassipes) beskôge as te lyts om 'e yndieling yn in apart skaai te rjochtfeardigjen.

In hoanne fan 'e paukalkoen dy't net oan it pronkjen is.

Fersprieding

It ferspriedingsgebiet fan 'e paukalkoen is beheind ta in diel fan Midden-Amearika, dat mar sa'n 130.000 km² beslacht. It omfettet it Meksikaanske diel fan it Jûkatanskiereilân, mei de steaten Quintana Roo, Campeche en Jûkatan, en fierders de steat Tabasco en it noarden fan Chiapas. Der binne ek inkele isolearre populaasjes yn 'e steat Oaxaca. Bûten Meksiko komt de paukalkoen op it súdlike Jûkatanskiereilân ek foar yn noardlik Belize en noardlik Gûatemala.

Uterlike skaaimerken

De paukalkoen is in relatyf foarse fûgel mei in kop-sturtlingte fan 70–122 sm. Dêrmei binne paukalkoenen gâns lytser as gewoane kalkoenen. Wat de grutte oangiet, bestiet der by de paukalkoengâns seksuele dimorfy: de hoannen mjitte trochinoar 100 sm, en de hinnen 80 sm. It tochsneed gewicht bedraacht foar hoannen 5 kg en foar hinnen 3 kg. Yn 'e peartiid kinne hoannen lykwols oant 6 kg weagje en hinnen (foar it lizzen fan 'e aaien) oant 4 kg.

Fan uterlik is de seksuele dimorfy by de paukalkoen folle lytser as wat lichemsgrutte oanbelanget. Beide geslachten hawwe fearren yn in brûnzene en griene kleur dêr't in metaaleftige glâns oerhinne leit. De wjukken binne grienich oant turkwaze, mei in brûnzene bân by de basis fan 'e slachpinnen lâns, dy't sels swart-wyt streke binne. De rêch, de bealch en it boarst hawwe in folle dûnkerder kleur fan út 'e grienens skinend brún. De sturt kin, lykas by de gewoane kalkoen, opstet wurde ta in waaier. Oars as by de gewoane kalkoen, mar krekt as by de blauwe pau (Pavo cristatus), hawwe de sturtfearren op twa hichten (oan 'e úteinen en healwei) in patroan dat sjoen wurde kin as de ôfbylding fan in each. Dat is wêr't dizze fûgel syn gewoane (paukalkoen) en wittenskiplike namme (Meleagris ocellata) oan tanket (ocelli is Latyn foar "eachjes").

De kop fan in paukalkoenehoanne.

De hals en kop fan 'e paukalkoen binne keal, mei in ronfele hûd dy't fel himelsblau kleure is (ynstee fan rôsread, lykas by de gewoane kalkoen). Beide geslachten hawwe boppe de eagen, boppe-op 'e kop en fersille oer de hals ferskate tsientallen rûne knobbeltsjes, dy't fel giel, oranje of read binne. By mantsjes binne de knobbeltsjes grutter en opfallender. De eagen sels binne swart en wurde omjûn troch in râne fan dûnkerreade hûd, dy't fral yn 'e peartiid tige fel kleure is.

De keale poaten binne ek dûnkerread, mar koarter en tinner as by de gewoane kalkoen. Hoannen fan mear as in jier âld hawwe spoaren oan 'e efterkant fan 'e poaten, dy't yn trochsneed 4 sm lang binne, hoewol't der dokumintearre gefallen binne fan eksimplaren mei 6 sm lange spoaren. Dat binne gemiene stekwapens dy't de hoannen brûke yn ûnderlinge gefjochten oer dominânsje (benammen yn 'e peartiid), en soms om har te ferwarren tsjin oanfallen troch rôfdieren.

Paukalkoenen oan it foerazjearjen yn noardlik Gûatemala.

Biotoop

Paukalkoenen binne fûgels fan it tropysk reinwâld, wêrby't se de foarkar jouwe oan frij ticht bosk mei yn 'e neite wat iepen plakken dêr't se omskarreljend foerazjearje kinne.

Hâlden en dragen

De paukalkoen is in sosjaal bist, dat yn famyljegroepen libbet. De fûgels bringe it meastepart fan 'e tiid op 'e grûn troch, dêr't se op 'e wâldflier har kostje byinoar foerazjearje. As it jûns skimerich wurdt, jouwe se har lykwols del op in gaadlike beamtûke, om, ek wer yn groepsferbân, te sliepen op in plak dêr't se feilich binne foar rôfdieren dy't by tsjuster jeie, lykas jagûars. Utnaaien foar gefaar dogge paukalkoenen leaver dravende as troch fuort te fleanen, mar as it nypt en wedernypt geane se wol op 'e wjuk. Krekt as gewoane kalkoenen hawwe paukalkoenen in breed ferskaat oan fokalisaasjes. Dy komme grutdiels oerien mei de fokalisaasjes fan 'e gewoane kalkoen, mar krekt even oars. It "gabbeljen" (Ingelsk: gobble) fan 'e paukalkoen klinkt bygelyks hiel oars as dat fan 'e gewoane kalkoen.

De peartiid set foar de paukalkoen útein yn begjin febrewaris, berikt in hichtepunt yn maart en einiget tsjin 'e ein fan april. Paukalkoenehoannen pronkje troch op grutske wize om te stappen mei de sturt yn 'e waaier, de wjukken delhingjend, de kop nei efteren en it boarst nei foarren. Op dy wize besykje se yndruk te meitsjen op 'e hinnen. As dat slagget, folget de pearing, wêrnei't de hin in nêst makket op 'e grûn. It nêst bestiet út in mei planten en fearren beklaaid, ûndjip dobke dat útskrabe is yn 'e wâldflier op in plak dat ferskûle leit tusken de ûndergroei. De hin leit 8–15 aaien, dy't útkomme nei in briedtiid fan 28 dagen. De piken, dy't yn 't earstoan oerdutsen binne mei dûns yn in readbrunige skutkleur, binne nêstflechters, dy't nei ien nacht it nêst al ferlitte. Se folgje de hin, dy't harren net fuorret, mar wol sjen lit wat se ite moatte. Yn it neijier binne de jongen folwoeksen en geane se by de hin wei.

Fretten

Paukalkoenen binne omnivoaren, dy't net sinnich binne wat iten oangiet. Se frette benammen sieden fan gerzen, op 'e wâldflier fallen nuten en blêden fan strewelleguod, mar dêrnjonken ek in protte ynsekten, lykas toarren, motten en eamelders. Yn jannewaris, foar it begjin fan 'e peartiid, frette paukalkoenehoannen oansjenlik mear as oars om in fetfoarrie op te bouwen dêr't se op tarre kinne ûnder de peartiid, mei't se dan amper noch oan iten takomme.

In paukalkoen.

Status

De paukalkoen hat sûnt 2009 de IUCN-status fan "gefoelich", wat sizze wol dat de sitewaasje yn 'e rekken holden wurde moat, mar dat der (noch) gjin sprake is fan in bedrige soarte. Mar dat kin fluch feroarje mei sa'n beheind ferspriedingsgebiet en in populaasje dy't nei skatting út 20.000–40.000 eksimplaren bestiet. De wichtichste bedriging foar de paukalkoen en de oarsaak fan 'e negative populaasjetrend fan 'e fûgel is habitatferlies troch ûntbosking. In bykommend elemint dat problematysk wurde kin, is dat de paukalkoen troch de jacht in substansjeel diel útmakket fan it menu fan fjouwer grutte lânseigen etnyske groepen op it Jûkatanskiereilân.

Undersoarten

De paukalkoen is in monotypyske soarte, wat betsjut dat der gjin ûndersoarten binne.

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: References, op dizze side. Commons Wikimedia Commons  Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Meleagris ocellata fan Wikimedia Commons.